1924’ten 2018’e Temel Eğı̇tı̇m Matematı̇k Dersı̇ Öğretı̇m Programlarının Eleştı̇rel ve Yaratıcı Düşünme Becerı̇lerı̇ Açısından İncelenmesı̇

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 1144 - 1170, 28.12.2022

Sultan Köprülü , Hunkar Korkmaz

https://doi.org/10.51460/baebd.1196338

Öz

Bu çalışmada, resmi temel eğitim matematik dersi öğretim programlarının, eleştirel ve yaratıcı düşünme becerileri açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Nitel bir çalışma olan bu araştırmada doküman incelemesi kullanılmıştır. Çalışmanın verilerini 1924-2018 tarihleri arası geliştirilen temel eğitim matematik dersi öğretim programlarının yazılı metinleri oluşturmuştur. İlgili dokümanlar içerik analizi tekniği ile incelenmiştir. Alan yazında eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerinin kapsamı temele alınarak programda ilgili becerilerle bağlantılı olan kodlar, kodlardan benzer amaçlara hizmet edenler gruplandırılarak kategoriler elde edilmiştir. Eleştirel düşünme becerileri açısından (1) Muhakeme etme (2) Karar verme veya sonuç çıkarma (3) Varsayımları fark etme (4) Zihinden işlem veya tahmin stratejileri kullanma (5) Araştırma yapma (6) Değerlendirme (7) Eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünme becerileri açısından (1) Farklı veya orijinal yollar arama (2) Zihinden işlem veya tahmin stratejisi kullanma (3) Keşfetme veya oluşturma (4) Problem kurma veya zenginleştirme (5) Yaratıcı düşünme kategorileri belirlenmiştir. Sonuç olarak hazırlanan bütün programlarda eleştirel ve yaratıcı düşünmenin ele alındığı fakat programlarda öne çıkan kategorilerin değiştiği görülmüştür. Programlarda eleştirel ve yaratıcı düşünme becerileri açısından bir standardın oluşmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca hedefler, eğitim durumları ve sınama durumları açısından incelendiğinde bütün programlarda hedefler ögesinin ön plana çıktığı diğer ögelerde ise eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye yönelik yeterli açıklamanın bulunmadığıdır.

Anahtar Kelimeler

Matematik dersi öğretim programı, Eleştirel düşünme, Yaratıcı düşünme, Doküman inceleme.

Kaynakça

• Adams, J. W. (2013). A case study: Using lesson study to understand factors that affect teaching creative and critical thinking in the elementary classroom. Drexel University.
• Akınoğlu, O. (2015). Öğretim kuram ve modelleri. İçinde Şeref Tan (Ed.). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Baş, M. (2017). 2009 ve 2015 İlkokul matematik dersi öğretim programları ile 2017 ilkokul matematik dersi öğretim programı karşılaştırması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 1219-1258.
• Bulut, S., Yavuz, F. D., ve Ve Boz-Yaman, B. (2017). Tahmin becerilerinin 1948’den 2015’e 1-5. Sınıflar matematik dersi öğretim programlarındaki yeri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 19-39.
• Çırak, S., ve Bay, E. (2016). Cumhuriyet dönemi matematik öğretim programlarının genel hedefleri bakımından değerlendirilmesi. İçinde Özmantar, M. F., Öztürk, A., ve Bay, E. (Ed.), Reform ve değişim bağlamında ilkokul matematik öğretim programları (ss. 95-123). Ankara: Pegem Akademi.
• Demirel, Ö. (2015). Eğitimde program geliştirme. 16. Baskı, Pegem A Yayıncılık, Ankara.
• Doabler, C. T., Fien, H., Nelson-Walker, N. J., ve Baker, S. K. (2012). Evaluating three elementary mathematics programs for presence of eight research-based instructional design principles. Learning Disability Quarterly, 35(4), 200-211.
• Doğan, H. (2014). İlkokul programında yer alan ortak temel becerilerin öğrenci çalışma kitaplarında bulunan etkinliklerde yer alma düzeyleri. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Fidan, N. (2013). Okulda öğrenme ve öğretme: Gül Yayınevi.
• Fisher, R., ve Williams, M. (2004). Unlocking creativity: Teaching across the curriculum: Routledge.
• Frankenstein, M. (2001). Reading the world with math: Goals for a criticalmathematical literacy curriculum. The Australian Association of Mathematics Teachers Inc., 53.
• Gedikoğlu, T. (2005). Avrupa Birliği Sürecinde Türk Eğitim Sistemi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1).
• Gözütok, F. D. (2003). Curriculum development in Turkey. International Handbook of Curriculum Research, 607-622.
• Güvenç, H. (2016). Eğitimde reform ve değişim. İçinde M. F. Özmantar, A. Öztürk, ve E. Bay (Ed.), Reform ve değişim bağlamında ilkokul matematik öğretim programları (ss. 31-45). Ankara: PegemAkademi.
• Koyuncu, B. (2015). Cumhuriyetten günümüze sosyal bilgiler programlarının incelenmesi. (yüksek lisans tezi), Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Kilis. Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.
• Köse, N. Y. (2016). Cumhuriyetten günümüze ilkokul matematik dersi öğretim programlarında matematiksel muhakeme. İçinde Özmantar, M. F., Öztürk, A., ve Bay, E. (Ed.), Reform ve değişim bağlamında ilkokul matematik öğretim programları (ss. 317-346). Ankara: PegemAkademi.
• Kültür Bakanlığı (MEB). (1936). İlkokul programı. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Leikin, R. (2009). Exploring mathematical creativity using multiple solution tasks. Creativity in mathematics and the education of gifted students, 9, 129-145.
• Leikin, R., Berman, A., ve Koichu, B. (2009). Creativity in mathematics and the education of gifted students: Sense Publishers Rotterdam, The Netherlands.
• Leung, S. S., ve Silver, E. A. (1997). The role of task format, mathematics knowledge, and creative thinking on the arithmetic problem posing of prospective elementary school teachers. Mathematics Education Research Journal, 9(1), 5-24.
• Lipman, M. (1987). Critical thinking: What can it be? Analytic Teaching, 8(1).
• Maarif Vekaleti (MEB). (1930). İlk mektep programı-1926. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Maarif Vekaleti (MEB). (1948). İlk okul programı. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Mala, N. (2011). Cumhuriyetten günümüze ilköğretim programlarının faydacı ve ilerlemeci ekole uygunluğu bakımından değerlendirilmesi (Doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• McComas, W. F. (2014). 21st-century skills. In The language of science education: Springer.
• Meissner, H. (2006). Creativity and mathematics education. Elementary Education Online, 5(1), 65-72.
• Memnun, S. D. (2013). Türkiye’deki Cumhuriyet dönemi ilköğretim matematik programlarına genel bir bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 71-91.
• Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook: Sage.
• Milli Eğitim Bakanlığı ( MEB). (1968). İlkokul programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı ( MEB). (2017). Matematik dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2009). İlköğretim Matematik Dersi (6-8. Sınıflar) Öğretim Programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB-TTKB). (1991). İlköğretim matematik dersi programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB-TTKB). (1998). İlköğretim okulu matematik dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB-TTKB). (2005a). İlköğretim matematik dersi 1-5. sınıflar öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB-TTKB). (2005b). İlköğretim matematik dersi 6-8. sınıflar öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB-TTKB). (2009a). İlköğretim matematik dersi 1-5. sınıflar öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB-TTKB). (2009b). İlköğretim matematik dersi 6-8. sınıflar öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB-TTKB). (2013). İlkokul matematik dersi (5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (MEB-TTKB). (2015). İlkokul matematik dersi (1, 2, 3 ve 4. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı (MEB). (1983). İlkokul matematik pogramı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ornstein, A. C., ve Hunkin, F. (2004). Foundations, principles and issues: New York, NY: Allyn.
• Özcan, Z. Ç. (2017). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin matematik başarısı, yaş ve sınıf seviyesi açısından incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 43-52.
• Özmantar, M., Öztürk, A., ve Bay, E. (2016). Reform ve değişim bağlamında ilkokul matematik öğretim programları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özmantar, M. F., Ağaç, G., ve İlgün, Ş. (2017). İlkokul matematik dersi öğretim programlarının alıştırmalar bağlamında incelenmesi: Tarihsel bir analiz. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 295-317.
• Özmantar, M. F., ve Öztürk, A. (2017). Cumhuriyet dönemi İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programlarında Problem Çözme Becerisi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(7), 120-146.
• Partnership for 21st century learning. (2017). P21 Skills for today series. Erişim adresi: http://www.p21.org/storage/documents/Skills_For_Today_Series-Pearson/White_Paper_-_P21_-_Skills_for_Today-What_We_Know_about_Teaching_and_Assessing_Critical_Thinking_v4_1.pdf
• Rotherham, A. J., ve Willingham, D. T. (2010). “21st-Century” Skills. American Educator, 17.
• Siswono, T. Y. E. (2010). Leveling students’ creative thinking in solving and posing mathematical problem. Journal on Mathematics Education, 1(1), 17-40.
• Stoll, L., Bolam, R., McMahon, A., Wallace, M., ve Thomas, S. (2006). Professional learning communities: A review of the literature. Journal of educational change, 7(4), 221-258.
• Taş, H. İ. (2005). Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze ilköğretim II. kademe ve liselerde coğrafya dersi ve müfredatının değişimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 10(14).
• Trilling, B., ve Fadel, C. (2009). 21st century skills: Learning for life in our times: John Wiley ve Sons.
• Ünal, A., ve Ünal, E. (2010). Öğretmen ve öğrencilerin rehber öğretmeni algılamalarına ilişkin bir durum çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 919-945.
• Varış, F. (1996). Eğitimde Program Geliştirme: Teori ve Teknikler. Ankara: Alkım Yayınevi.
• Yalçın, A. (2016). Cumhuriyetten günümüze sosyal bilgiler programlarının sosyal bilgiler öğretim yaklaşımlarına göre incelenmesi. (yüksek lisans tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık. Ankara.