Dramatik Metinde Kurgulanmış Gerçekliğin Varoluşuna İki Örnek Oyun: Civan Canova - Sokağa Çıkama Yasağı ve Memet Baydur - Cumhuriyet Kızı

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 35 - 49, 27.12.2024

Ayşe Sancak Deniz

Öz

Aristoteles Poetika’da dram sanatının “mimesis”e dayandığını söyler ve bu sanat Antik Yunan’dan bugüne değin biçimsel ya da özsel farklılıklar olsa da temelde gündelik gerçekliği temsil etmeye çalışır. Dramatik metin bu gerçekliğin teatral araçlarla kurgulanmasından oluşur. Fakat bazen yazarlar ele aldıkları gündelik gerçekliğe de kurgu olarak yaklaşırlar ve bu oyunlar farkında olarak ya da olmayarak resmi söylemi yeniden üreten, kurgulanmış gerçekliğin ardını irdelemeyen oyunlara kıyasla içerik ve biçim anlamında daha nitelikli, daha teatral, daha derinlikli olurlar. Bu çalışma Civan Canova’nın Sokağa Çıkma Yasağı ve Memet Baydur’un Cumhuriyet Kızı adlı oyununda metne dahil edilen ya da dışarıda bırakılan, unutulan ya da hatırlanan, bastırılan ya da özgür bırakılan mevcut gerçeklikler üzerinden 12 Eylül darbesinin “kurguladığı gerçeklikleri” görünür kılmaya çalışacak, iktidarın gözünden kaçmak için yeni bir anlatı formu geliştiren veya “disiplinci iktidarın” kışkırttığı yaratıcılıklarla gerçeği üretmeye zorlanan yazarın bu varoluş biçimini başka bir deyişle “kurgunun kurgusu” formunu nasıl kullandığını anlatacaktır. Bu bağlamda bugün birçok açıdan 12 Eylül dönemiyle benzerlik gösteren hatta devamı niteliğinde olan güncel toplumsal gerçekliklerin de yazarını aradığına dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Gerçeklik, 12 Eylül, Gerçeklik Yitimi, Belleksizlik, Disiplinci İktidar

Kaynakça

• Auqe, M. (1999). Unutma Biçimleri, çev.: M. Sert. İstanbul: Om Yayınları.
• Baudrillard, J. (2017). Simülakrlar ve Simülasyon, çev.: O. Adanır. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Baydur, M. (1990). “YÖK'zede Değil Maço Erkek”. Cumhuriyet Gazetesi, 24 Mart 1990.
• Baydur, M. (2016). Cumhuriyet Kızı, Tiyatro Oyunları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Belge, M. (2000). 12 Yıl Sonra 12 Eylül. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Berger,P. & Luckman, T. (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşası: Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi, çev.: V. S. Öğütle. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Canetti, E. (2001). Sözcüklerin Bilinci, çev.: A. Cemal. İstanbul: Payel Yayınları.
• Canetti, E. (2006). Kitle ve İktidar, çev.: G. Aygen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Canova, C. (2011). Sokağa Çıkma Yasağı, Oyunlar 2. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Demir Güneş, C. (2013). “Michel Foucault’da Söylem ve İktidar”, Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, Kaygı, 2013/21.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu, çev.: M. A. Kılıçbay. Ankara: İmge Yayınları.
• Foucault, M. (2016). Özne ve İktidar, Seçme Yazılar 2, haz.: F. Keskin. çev.: I. Ergüden, O. Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2018). Toplumu Savunmak Gerekir, çev.: Ş. Aktaş. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gramsci, A. (1986). Hapishane Defterleri, çev.: K. Somer. İstanbul: Onur Yayınları.
• Kaptanoğlu, C. (2012). Toplumsal Yas: Travmatik Hakikatle Yüzleşmek, Hesaplaşmak ve Belki Bağışlamak. Türkiye’de Sürmekte Olan Toplumsal Travma ile Başetmede İlk Adımlar. haz.: Esin Düzel. Sayı: 77, s. 111-121. Ankara: Türkiye İnsan Hakları Vakfı Yayınları.
• May, R. (2019). Yaratma Cesareti, çev.: A. Oysal. İstanbul: Metis Yayınevi.
• Munslow A. (1997). Tarihin Yapısökümü, çev.: A. Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Nichanian, M. (2011). Edebiyat ve Felaket, çev.: A. G. Altınay. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şener, S. (2007). Oyunlar ve Gerçekler. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Toker, N. (2005). “12 Eylül’den Bugüne Entelektüel Seyir”, Birikim Dergisi, Sayı 198, Ekim 2005. s.51-55.
• Tongut, G. (2012). 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi’nin Memet Baydur Oyunlarına/Karakterlerine Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kadir Has Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uslu, M. F. (2011). Greenblatt’ın Yeni Tarihselci Eleştirisi. Edebiyatın Omzundaki Melek: Edebiyatın Tarihle İlişkisi Üzerine Yazılar. haz.: Zeynep Uysal. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Uysal, Z. (2011). Edebiyatın Omzundaki Melek. Edebiyatın Omzundaki Melek Edebiyatın Tarihle İlişkisi Üzerine Yazılar. haz.: Zeynep Uysal. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yüksel, A. (1997). Çağdaş Türk Tiyatrosunda On Yazar. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.