ROL BELİRSİZLİĞİ VE İŞ TATMİNİ İLİŞKİSİ: KAVRAMSAL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 70 - 83, 30.12.2020

Tamer Bolat , Yahya Katı

Öz

Günümüzde iş dünyasında, teknoloji, küreselleşme, bilgi birikimi ve değişen rekabet koşullarına
bağlı olarak çalışan profili giderek çeşitlilik kazanmış, işletmelerin çalışanlardan ve çalışanların
işletmelerden beklentilerine eskiye görece daha fazla önem verilmeye başlanmıştır. Bu çalışmada, öncelikle rol, rol stresi, rol belirsizliği ve iş tatmini kavramları açıklanmıştır. Ardından, rol belirsizliği ve iş tatmini değişkenleri arasındaki ilişkiyi açıklamak için rol kuramı ve iş özellikleri modeline değinilmiştir. Rol belirsizliği ve iş tatmini ilişkisi rol kuramı ve iş özellikleri modeli kapsamında açıklanmıştır. Yazın taraması yapılarak, değişkenler arasındaki ilişki görgül çalışmalarla desteklenmiştir. Son olarak, örgütlerdeki uygulamalar ve geleceğe dönük çalışmalar için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Rol Belirsizliği, İş Tatmini, Rol Kuramı, İş Özellikleri Modeli

Kaynakça

• Abramis, D. J. (1994). Work Role Ambiguity, Job Satisfaction, and Job Performance: Meta-Analyses and Review. Psychological Reports, 75, 1411-1433.
• Acker, G. M. (2004). The Effect of Organizational Conditions (Role Conflict, Role Ambiguity, Opportunities for Professional Development, and Social Support) on Job Satisfaction and Intention to Leave among Social Workers in Mental Health Care. Community Mental Health Journal, 40(1), 65-73.
• Akar, C. ve Yıldırım, Y. T. (2008). Yöneticilerin Örgütsel Bağlılık, İş Tatmini ve Rol Stres Kaynakları Arasındaki İlişkiler: Yapısal Denklem Modeliyle Beyaz Et Sektöründe Bir Alan Uygulaması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 97-113.
• Aziri, B. (2011). Job Satisfaction: A Literature Review. Management Research & Practice, 3(4), 77-86.
• Beehr, T. A. ve Newman, J. E. (1978). Job Stress, Employee Health, and Organizational Effectiveness: A Facet Analysis, Model, and Literature Review, Personnel Psychology, 31(4), 665-699.
• Biddle, B. J. (1979). Role Theory Expectations, Identities, and Behaviors. Academic Press: New York.
• Biddle, B. J. (1986). Recent Developments in Role Theory. Annual Review of Sociology, 12(1), 67-92.
• Bolat, T. (2003). Personel Güçlendirme: Davranışsal ve Bilişsel Boyutta İncelenmesi ve Benzer Yönetim Kavramları ile Karşılaştırılması. Balıkesir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3-4), 199-219.
• Bolat, T., Seymen, O. A., Bolat, O. İ. ve Erdem, B. (2009). Yönetim ve Organizasyon. 2. Baskı, Detay Yayıncılık: Ankara.
• Bolat, T., Seymen, O., Bolat, O. İ., Yüksel, M., Katı, Y. ve Kinter, O. (2016). Vekâlet Kuramı Bakış Açısıyla Aile İşletmelerinde Kurumsallaşma ve Nepotizm İlişkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(36-1), 105-132.
• Burrow, J. L., Kleindl, B. ve Everard, K. (2008). Business Principles and Management. 12. Baskı, Thomson Higher Education: Ohio.
• Canbek, M. (2017). Rol Belirsizliği ve Rol Çatışmasının, İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde Duygusal Zekânın Düzenleyici Rolü. Doktora Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Chenhall, R. H. ve Brownell, P. (1988). The Effect of Participative Budgeting on Job Satisfaction and Performance: Role Ambiguity as an İntervening Variable. Accounting, Organizations and Society, 13(3), 225-233.
• Churchill, G. A., Ford, N. M. ve Walker O. C. (1976). Organizational Climate and Job Satisfaction in the Salesforce. Journal of Marketing Research, 13(4), 323-332.
• Daft, R. L. (2008). Management. 8. Baskı, Thomson South-Western: Mason.
• Dubinsky, A. J., Ronald E. M., Masaaki K., Lim, C. U. ve Moon, H. (1992). Influence of Role Stress on Industrial Salespeople's Work Outcomes in the United States, Japan, and Korea. Journal of International Business Studies, 23(1), 77-99.
• Ertürk, M. (2018). İnsan Kaynakları Yönetimi. 2. Baskı, Beta Basım Yayım: İstanbul.
• Eys, M. A. ve Carron, A. V. (2001). Role Ambiguity, Task Cohesion, and Task Self-Efficacy. Small Group Research, 32(3), 356-373.
• Hackman, J. R. ve Oldham, G. R. (1975). Development of the Job Diagnostic Survey. Journal of Applied Psychology, 60(2), 159-170.
• Hackman, J. R. ve Oldham, G. R. (1976). Motivation Through the Design of Work: Test of a Theory. Organizational Behavior and Human Performance, 16(2), 250-279.
• Hamner, W. C. ve Tosi, H. L. (1974). Relationship of Role Conflict and Role Ambiguity to Job Involvement Measures. Journal of Applied Psychology, 59(4), 497.
• Jackson, S. E. ve Schuler, R. S. (1985). A Meta-Analysis and Conceptual Critique of Research on Role Ambiguity and Role Conflict in Work Settings. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 36(1), 16-78.
• Kahn, R. L., Wolfe, D. M., Quinn, R. P., Snoek, J. D. ve Rosenthal, R. A. (1964). Organizational Stress: Studies in Role Conflict and Ambiguity.
• Katı, Y. (2020). Örgüt Kültürü ve İş Tatmini İlişkisinde Rol Belirsizliği ve Kuşak Farklılıklarının Etkisi. (Doktora Tezi). Balıkesir Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir
• Khattak, M. A., Ul-Ain, Q. ve Iqbal, N. (2013). Impact of Role Ambiguity on Job Satisfaction, Mediating Role of Job Stress. International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 3(3), 28-39.
• Kim, B. P., Murrmann, S. K. ve Lee, G. (2009). Moderating Effects of Gender and Organizational Level between Role Stress and Job Satisfaction among Hotel Employees. International Journal of Hospitality Management, 28(4), 612-619.
• Locke, E. A. (1969). What Is Job Satisfaction? Organizational Behavior and Human Performance, 4(4), 309-336.
• Luthans, F. (2011). Organizational Behavior. 12. Baskı, McGraw-Hill: New York.
• Madera, J. M., Dawson, M. ve Neal, J. A. (2013). Hotel Managers’ Perceived Diversity Climate and Job Satisfaction: The Mediating Effects of Role Ambiguity and Conflict. International Journal of Hospitality Management, 35, 28-34.
• Marques, J. M., Abrams, D. ve Serodio, R. (2006). Being Better by Being Right: Subjective Group Dynamics and Derogation of In Group Deviants When Generic Norms Are Undermined. İçinde Key Readings in Social Psychology Small Groups (Edt. Levine, J. M. ve Moreland, R. L.), Psychology Press: New York and Hove.
• Miles, R. H. (1975). An Empirical Test of Causal Inference between Role Perceptions of Conflict and Ambiguity and Various Personal Outcomes. Journal of Applied Psychology, 60(3), 334-339.
• Morris, J. H., Steers, R. M., ve Koch, J. L. (1979). Influence of Organization Structure on Role Conflict and Ambiguity for Three Occupational Groupings. Academy of Management Journal, 22(1), 58-71.
• Mottaz, C. J. (1985). The Relative Importance of Intrinsic and Extrinsic Rewards as Determinants of Work Satisfaction. The Sociological Quarterly, 26(3), 365-385.
• Moura, D., Orgambidez-Ramos, A. ve Gonçalves, G. (2014). Role Stress and Work Engagement as Antecedents of Job Satisfaction: Results From Portugal. Europe's Journal of Psychology, 10(2), 291- 300.
• Muchinsky, Paul M. (1993), Organizational Behavior, McGraw-Hill: New York.
• Mullins, L. J. (2005). Management and Organisational Behaviour. 7. Baskı, Pearson Education: Edinburgh.
• Mullins, L. J. (2010). Management and Organisational Behaviour. 9. Baskı, Pearson Education: Edinburgh.
• Myers, D. G. (2009). Social Psychology. 10. Baskı, McGraw-Hill: New York.
• Peterson, M. F., Smith, P. B., Akande, A., Ayestaran, S., Bochner, S., Callan, V. ve Hofmann, K. (1995). Role Conflict, Ambiguity, and Overload: A 21-Nation Study. Academy of Management Journal, 38(2), 429-452.
• Rizzo, J. R., House, R. J. ve Lirtzman, S. I. (1970). Role Conflict and Ambiguity in Complex Organizations. Administrative Science Quarterly, 15(2), 150-163.
• Robbins S. P. ve T. A. Judge (2013). Organizational Behavior. 15. Basım, Pearson: New Jersey.
• Sarbin, T. R. (1954). Role Theory. İçinde Handbook of Social Psychology-1 (Edt. Lindzey G.) Addison- Wesley: Cambridge.
• Schuler, R. S. (1977). Role Conflict and Ambiguity As A Function of The TaskStructure-Technology Interaction. Organizational Behavior and Human Performance, 20(1), 66-74.
• Schulz, J. (2013). The Impact of Role Conflict, Role Ambiguity and Organizational Climate on The Job Satisfaction of Academic Staff in Research-Intensive Universities in the UK. Higher Education Research & Development, 32(3), 464-478.
• Schwab, R. L. ve Iwanicki, E. F. (1982). Perceived Role Conflict, Role Ambiguity, and Teacher Burnout. Educational Administration Quarterly, 18(1), 60-74.
• Senatra, P. T. (1980). Role Conflict, Role Ambiguity, and Organizational Climate in a Public Accounting Firm. Accounting Review, 55(4), 594-603.
• Şahal, E. (2005). Akademik Örgütlerde Örgüt Kültürü ve İş Tatmini Arasındaki İlişki: “Akdeniz Üniversitesi’nde Doktora Yapan Araştırma Görevlilerinin Örgüt Kültürüne ve İş Tatminine Yönelik Algı ve Kanaatleri. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Terzioğlu, Ö. F. (2014). Doğu Akdeniz Gıda İşletmelerinde İşgörenin Rol Çatışması ve Rol Belirsizliği Algısının İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Mersin.
• Türk Dil Kurumu (TDK) (2019). https://sozluk.gov.tr/ 22.02.2019.
• Van Sell, M., Brief, A. P. ve Schuler, R. S. (1981). Role Conflict and Role Ambiguity: Integration of The Literature and Directions for Future Research. Human Relations, 34(1), 43-71.
• Walker, O. C., Churchill, G. A. ve Ford, N. M. (1975). Organizational Determinants of the Industrial Salesman's Role Conflict and Ambiguity. The Journal of Marketing, 39(1), 32-39.
• Yousef, D. A. (2000). The Interactive Effects of Role Conflict and Role Ambiguity on Job Satisfaction and Attitudes toward Organizational Change: A Moderated Multiple Regression Approach. International Journal of Stress Management, 7(4), 289-303.
• Yukl, G. (2013). Leadership in Organizations. 8. Baskı, Pearson: New York.