Türk ve Batı kültüründeki kahraman figürlerinin ortaokul öğrencilerindeki imgesel yerinin değerlendirilmesine yönelik bir uygulama: Dede Korkut Hikâyesi örneği

Yıl 2022, , 241 - 257, 30.06.2022

Hasan Işık , Esengül Argun

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1038396

Öz

Çalışmada Dede Korkut Hikâyeleri örneğinden hareketle, Türk kültürüne ait masal, hikâye ve mitolojilerdeki kahramanların öneminin vurgulanması bunun yanında Batıya ait kahraman imgelerinin çocuklardaki yansımalarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca Batı kültürünün Türk çocukları üzerindeki etkileri ve bu kültürün çocukları etkileme yollarının ortaya konulması da hedefler arasında yer almaktadır. Bu amaçlara ulaşmak için Dede Korkut Hikâyelerinden seçilen bir örnek üzerinden 12-13 yaş arası öğrencilerle uygulamalar yapılmıştır. Çalışmada Dede Korkut Hikâyeleri aracılığı ile hikâye ve masalların Türk kültürü için önemi, bu kaynaklarda yer alan kahramanların yerinin vurgulanması da amaçlar arasındadır. Batı kültürünün ele alınan yönlerinin öğrencilerdeki etkisi incelenirken, diğer taraftan da Dede Korkut Hikâyelerindeki bazı motiflerin, çocukların zihinlerinde ne şekille yer aldığı da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yaklaşımı ve yöntemlerinden fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Veriler hikâye okuma, canlandırma ve resim yapma gibi uygulamalardan sonra yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmış ve bu verilerin analizi içerik analizi ile yapılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda öğrencilerin Türk kültürüne ait kahramanlara yönelik çok az bir imgeye sahiplerken Batı kültürünün ürettiği mitolojik ve çağdaş kahraman figürlerine ait birçok imgeye sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonucun ortaya çıkmasında medya ve çeşitli nesneler üzerinde kullanılan görsellerin önemli etkisinin olduğu belirlenmiştir. Ayrıca yapılan uygulamada Dede Korkut Hikâyelerinden seçilerek kullanılan Salur Kazan’ın bir kahraman olarak öğrenciler üzerinde olumlu etkilerinin olduğu sonucuna da varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Kahraman, Dede Korkut, Hikaye, İmge

An application to evaluate the imaginary place of hero figures in Turkish and Western kultures in secondary school students: The example of Dede Korkut Story

Öz

Based on the example of Dede Korkut Stories, the study aims to emphasize the importance of heroes in fairy tales, stories and mythologies of Turkish culture, as well as to evaluate the reflections of Western hero images in children. In addition, the effects of Western culture on Turkish children and the ways in which this culture affects children are among the objectives. In order to achieve these objectives, applications were made with students between the ages of 12 and 13 through an example selected from Dede Korkut Stories. In the study, the importance of stories and fairy tales for Turkish culture through Dede Korkut Stories and the place of the heroes in these sources are also emphasized. While examining the influence of western culture on students, it was also tried to reveal how some motifs in Dede Korkut Stories were found in children's minds. Phenomenology pattern from qualitative research approach and methods was used in the study. The output were gathered from semi-structured conversation form after applications such as story reading, animation and painting, and the analysis of this data was done with content analysis. In consequence of the study, it was concluded that the students had very few images of the heroes of Turkish culture, while they had many images of the mythological and contemporary heroic figures produced by Western culture. It was designated that the images used on media and various objects had a significant effect on the appearance of this result. Additionally, it was concluded that Salur Kazan, which was selected from Dede Korkut Stories in the application, had positive effects on the students as a hero.

Anahtar Kelimeler

Culture, Hero, Dede Korkut, Story, Image

Kaynakça

• Akça, A. (2019). Değerlerin değeri. Yörtürk, (145), 14-18.
• Başgöz, İ. (1998). Dede Korkut Destanında epitetler. Milli Folklor, (37), 23-35.
• Burke, P. (2003). Tarihin görgü tanıkları. Kitap Yayınevi.
• Çetinkaya, G. (2015). Dede Korkut Hikâyelerinde kültürel belleğin söylem haritası olarak giyim-kuşam ve yeme-içme sembolleri. Millî Folklor, 27 (107), 83-96.
• Dede Korkut kitabı, (M. Ergin, Çev.) (2017). Boğaziçi Yayınları.
• Deveci, H., Belet, D. ve Türe, H. (2013). Dede Korkut Hikâyelerinde yer alan değerler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (46), 294-321.
• Ekici, M. (2019). 13. Dede Korkut Destanı: ‘Salur kazanın yedi başlı ejderhayı öldürmesi’ Boyunu beyan eder hanım hey!. Milli Folklor, 5-13.
• Eliuz, Ü. (2001). Dede Korkut Hikâyelerindeki şahıs kadrosunun karakter yapıları bakımından incelenmesi. Bilig Dergisi, (18), 63-86.
• Göktekin, M. (2019). Toplum nereye gidiyor? Yörtürk, (146), 14-17.
• Joosen, V. (2011). Sanat ve pedagoji arasında peri masalı uyarlamaları. (R. Gökben, Çev.), Millî Folklor, 23 (92), 152-160.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 62-74.
• Kaymak N. ve Öğretir Ö. D. (2020). Evrensel değerler üzerine bir inceleme: Vikingler çizgi filmi örneği. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (41), 26-43.
• Oğuz, Ö. (2021). Türkiye’de mit ve masal çalışmaları veya bir olumsuzlama ve tek-tipleştirme öyküsü. Millî Folklor, 22 (8), 36-45.
• Özdemir, C. (2014). Dede Korkut Hikâyelerinde ideal Türk gençliği. Gençlik ve Kültürel Mirasımız Uluslararası Kongre Kitabı, Ed. Bekir Şişman, Muhittin Düzenli, (1), 173-182.
• Özdemir, C. (2020). Çağdaş ebeveynliği kültürel bellekte aramak: Dede korkut hikâyeleri örneği. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (20), 27-48.
• Özyürek, A., Kaya, B., Yeşil, Z. ve Karadaş, İ. (2018). Keloğlan Masalları çizgi filminin değerler açısından incelenmesi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (4), 1-11.
• Sarıtaş, Ş. E. (2020). Dede Korkut kitabında toplumsal cinsiyet rolleri ekseninde kadınlık olgusu. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55 (3), 1949-1964.
• Şahin, V. (2009). Dede Korkut Hikâyelerinde iyilik kültürü. 1. Ulusal İyilik Sempozyumu, Elazığ Milli Eğitim Müdürlüğü ve Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Elazığ Milli Eğitim Müdürlüğü Yayınları, 294-302.
• Şentürk, Ş. ve Keskin, A. (2019). Rafadan Tayfa çizgi filminin milli ve evrensel değerler açısından değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (20), 143-157.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. Epsilon Yayıncılık.
• Tekindal, M. ve Uğuz A.Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20 (1), 153-182.
• Tokdemir, K. (2020). Uyuyan güzel masalından malefiz filmine ötekileştirmenin yeniden üretimi: Cadı prototipinin ters yüz edilmesi mi? Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, (6), 111-130.
• Türer, C. (1991). Eğitimde içerik analizi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (3), 321-327.
• Veren, E. (2019). Dede Korkut liseden atıldı mı? Türk Yurdu, (382), 22.
• Yalcın, S. K. ve Şengül, M. (2004). Dede Korkut Hikâyelerinin çocuk eğitimi açısından öne sürdüğü değerler ve ortaya çıkarmak istediği tip üzerine bir değerlendirme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (12), 209-223.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.