Paternalist liderliğin iş performansı ve alt boyutlarına etkisi: X, Y ve Z kuşakları üzerine bir araştırma

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 46, 1073 - 1092, 31.12.2021

Yahya Katı , Aytaç Toptaş

https://doi.org/10.31795/baunsobed.941355

Cited By: 1

Öz

Örgütlerdeki yönetim tarzları ve liderlerin davranışları, işgörenlerin performansını yakından etkilemektedir. Bu etkiler son yıllarda önemli ve kapsamlı araştırma konularından biri olmuştur. Kuşaklar son dönemlerde, sosyal medyada, günlük hayatta ve iş hayatında üzerinde önemle durulan ve farklılıklarını anlamak için çaba gösterilen bir konu olmuştur. Bu kapsamda, iş hayatında farklı özellik, tutum ve düşünce kalıplarına sahip ve aynı koşullarda çalışan farklı kuşaklara yönelik çalışmalar görece önem kazanmıştır. Bu çalışmanın amacı, emik yaklaşım çerçevesinde daha çok Doğu kültürlerinde kabul gören ve çalışanlarına bir baba figürü gibi davranan paternalist liderliğin, çalışanların iş performansı ve alt boyutlarına etkisi ve bu etkinin kuşaklara göre değişip değişmediğini araştırmaktır. Bu amaçla; Antalya, Balıkesir ve Çanakkale’de turizm sektöründe çalışan, X,Y ve Z kuşaklarına ait 306 kişiye anket uygulanmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre, paternalist liderlik ile iş performansı (β = 0.48, p < 0.01), bağlamsal performans (β = 0.51, p < 0.01) ve görev performansı (β = 0.37, p < 0.01) arasında istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif ilişkiler tespit edilmiştir. Ayrıca, paternalist liderlik ile iş performansı ilişkisinde, X ve Y kuşaklarının (β = -0.26, p < 0.01) düzenleyici etkisi tespit edilmiştir. Başka bir ifadeyle, paternalist liderliğin iş performansı üzerindeki etkisi, X ve Y kuşaklarına göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Paternalist liderlik, İş performansı, Görev performansı, Bağlamsal performans, Kuşaklar

The effect of paternalistic leadership on job performance and job performance subdimensions: A research on X, Y and Z generations

Öz

Management styles and behaviors of leaders closely affect the job performance of employees in organizations. These effects have been one of the most important and comprehensive research topics in recent years. Recently, generations has been an important issue at social media, daily life, and business life, and an effort has been made to understand generation differences. In this context, studies on generations which have different characteristics, attitudes, and thought patterns in business life and work under the same conditions have gained relative importance. The aims of this study within the framework of the emic approach are to determine the effects of paternalistic leadership, which is accepted in Eastern cultures and treats its employees as a father figure, on the job performance and job performance subdimensions of employees and to investigate whether this effect differs according to generations. To this end, a questionnaire was administered to 306 people belonging to the X, Y and Z generations working in the tourism sector in Antalya, Balıkesir, and Çanakkale. According to the results of the study, statistically significant and positive relationships were found between paternalistic leadership and job performance (β = 0.48, p < 0.01), contextual performance (β = 0.51, p < 0.01), and task performance (β = 0.37, p < 0.01). Additionally, in the relationship between paternalistic leadership and job performance, the X and Y generations (β = -0.26, p < 0.01) have a moderator effect. In other words, the effect of paternalistic leadership on job performance differs significantly according to the X and Y generations.

Anahtar Kelimeler

Paternalistic leadership, Job performance, Task performance, Contextual performance, Generations

Kaynakça

• Adıgüzel, O., Batur, H. Z. ve Ekşili, N. (2014). Kuşakların değişen yüzü ve Y kuşağı ile ortaya çıkan yeni çalışma tarzı: Mobil yakalılar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 165-182.
• Aguinis, H. (2013). Performance management (3. Bs.). Pearson Prentice Hall.
• Aguinis, H., Joo, H. ve Gottfredson, R. K. (2012). Performance management universals: Think globally and locally. Business Horizons, 55, 385-392. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2012.03.004
• Akgündüz, Y. ve Çakıcı, A. C. (2015). Algılanan örgütsel desteğin örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisinde örgütsel stresin aracılık rolü: Beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. Journal of Alanya Faculty of Business/Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(2), 29-41.
• Armstrong, M. (2006). A handbook of human resource management practice. (10. Bs.). Kogan Page, London.
• Aycan, Z. (2001). Paternalizm: Yönetim ve liderlik anlayışına ilişkin üç görgül çalışma. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-26.
• Aycan, Z. (2006). Paternalism. U. Kim, K. S. Yang ve K. K. Hwang (Ed.). In Indigenous and Cultural Psychology Understanding People in Context içinde (ss. 445-466) Springer.
• Aydın, G. Ç. ve Başol, O. (2014). X ve Y kuşağı: Çalışmanın anlamında bir değişme var mı?. Electronic Journal of Vocational Colleges, 4(4), 1-15.
• Ayhün, S. E. (2013). Kuşaklar arasındaki farklılıklar ve örgütsel yansımaları. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 93-112.
• Bakker, A. B. (2008). The work-related flow inventory: Construction and initial validation of the WOLF. Journal of Vocational Behavior, 72(3), 400-414.
• Balcı A. ve Bozkurt, S. (2013). Job expectations of generation X and Y teachers in Turkey. World Applied Sciences Journal, 21(4), 599-614.
• Bayarçelik, E. B. ve Hıdır, A. H. (2020). Kuşaklara göre iş tatmini, tükenmişlik ve iş yaşam dengesi. International Journal of Management and Administration, 4(7), 54-70. https://doi.org/10.29064/ijma.665688
• Becton, J. B., Walker, H. J. ve Jones‐Farmer, A. (2014). Generational differences in workplace behavior. Journal of Applied Social Psychology, 44(3), 175-189.
• Bolat, O. İ. (2017). İşletme hizmet verme yatkınlığı ve tükenmişlik ilişkisi: Çalışan hizmet verme yatkınlığı ve duygusal emeğin etkisi. (1. Bs.). Detay Yayıncılık.
• Borman, W. C. ve Motowidlo, S. J. (1997). Task performance and contextual performance: The meaning for personnel selection research. Human Performance, 10, 99-109. https://doi.org/10.1207/s15327043hup1002_3
• Cesur, D. K., Erkilet, A. ve Tatlan, H. H. (2015). Paternalist liderlik ve örgüt kültürü ilişkisi: Sakarya üniversitesi örneği. Akademik İncelemeler Dergisi, 14(1), 87-116.
• Chen, X. P., Eberly, M. B., Chiang, T. J., Farh, J. L. ve Cheng, B. S. (2014). Affective trust in Chinese leaders: Linking paternalistic leadership to employee performance. Journal of Management, 40(3), 796-819.
• Cheng, B. S. ve Jen, C. K. (2005). The contingent model of paternalistic leadership: Subordinate dependence and leader competence. In Annual Meeting of Academy of Management.
• Cheng, B. S., Chou, L. F., Wu, T. Y., Huang, M. P. ve Farh, J. L. (2004). Paternalistic leadership and subordinate responses: Establishing a leadership model in Chinese organizations. Asian Journal of Social Psychology, 7(1), 89-117.
• Crampton, S. M. ve Hodge, J. W. (2009). Generation Y: Unchartered territory. Journal of Business & Economics Research, 7(4), 1-6.
• Crowne, D. P. ve Marlowe, D. (1960). A new scale of social desirability independent of psychopathology. Journal of Consulting Psychology, 24(4), 349-354.
• Çakmak, F. (2013). Kohort analizi ile Türkiye’deki istihdamın kuşaklara göre incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Çankır, B. ve Çelik, D.S. (2018). Çalışan performansı ve mali performans: Pozitif ses çıkarma, psikolojik iyi oluş ve çalışmaya tutkunluk ile ilişkileri ve otel işletmeleri örneği. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 54-67. http://dx.doi.org/10.17336/igusbd.387588
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları.(4. Bs.). Pagem Akademi.
• Çöp, S. ve Doğanay, A. (2020). Algılanan liderlik iletişiminin iş performansı ve iş tatminine etkisi: 4 ve 5 yıldızlı otel çalışanları üzerine bir araştırma. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 34-49. https://doi.org/10.17336/igusbd.568236
• Deca, L. (2016). Beyond the stereotypes of generations X, Y and Z: Higher education for democratic innovation and enhancing citizens engagement. Higher Education for Democratic Innovation, 1-9.
• DeCarlo, L. T. (1997). On the meaning and use of kurtosis. Psychological Methods, 2(3), 292-307.
• Demerouti, E., Xanthopoulou, D., Tsaousis, I. ve Bakker, A. B. (2014). Disentangling task and contextual performance: A multitrait-multimethod approach. Journal of Personnel Psychology, 13(2), 59-69. Doi: 10.1027/1866-5888/a000104
• Denisi, A. S. ve Murphy K. R. (2017). Performance appraisal and performance management: 100 years of progress. Journal of Applied Psychology, 102(3), 421-433. http://dx.doi.org/10.1037/apl0000085.supp
• Doğanbaş, Z. E. (2017). Dönüşümcü liderlik ile iş tatmini arasındaki ilişkinin incelenmesi: Kuşaklar arası farklılık [Yüksek Lisans Tezi]. Çankaya Üniversitesi.
• Dorfman, P. W. ve House, R. J. (2004). Cultural influences on organizational leadership: Literature review, theoretical rationale, and globe project goals. R. J. House, P. J. Hanges, M. Javidan, P. W. Dorfman ve V. Gupta (Ed.), culture, leadership, and organizations the GLOBE study of 62 societies içinde (ss. 51-67). Sage Publications.
• Egri, C. P. ve Ralston, D. A. (2004). Generation cohorts and personal values: A comparison of China and the United States. Organization Science, 15(2), 210-220.
• Erkenekli, M. (2012). Kültürel değer çalışmalarında yöntem ve sosyolojik araştırmalar için bir model önerisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 221-230.
• Eroğlu, A. (2010). Çok değişkenli istatistik tekniklerin varsayımları. Ş. Kalaycı (Ed.), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri içinde (s. 207-230). 5. Baskı, Asil Yayın Dağıtım.
• Ertürk, M. (2018). İnsan kaynakları yönetimi. (2. Bs.). Beta Basım Yayım, İstanbul.
• Eryılmaz, İ. (2020). İş performansı. S. Polatçı (Ed.), kuramsal temelleriyle örgütsel davranış ölçekleri rehberi içinde (ss. 195-204). 1. Baskı, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Farh, J. L. ve Cheng, B. S. (2000). A cultural analysis of paternalistic leadership in chinese organizations. T. Li, A. Tsui ve E. Weldon (Ed.), management and organizations in the Chinese context içinde (ss. 84-127). Palgrave Macmillan, London.
• Feinberg, J. (1971). Legal paternalism. Canadian Journal of Philosophy, 1(1), 105-124.
• Ferris, G.R. Treadway, D. C. Perrewe, P. L. Brouer, R. L. Douglas, C. ve Lux. S. (2007). Political skill in organizations, Journal of Management, 33(3), 290-320.
• Gaidhani, S., Arora, L. ve Sharma, B. K. (2019). Understanding the attitude of generation Z towards workplace. International Journal of Management, Technology and Engineering, 9(1), 2804-2812.
• Goodman, S. A. ve Svyantek, D. J. (1999). Person-organizational fit and contextual performance: Do shared values matter. Journal of Vocational Behavior, 55(2), 254-275.
• Gürbüz, S. (2015). Kuşak farklılıkları: mit mi, gerçek mi? İş ve İnsan Dergisi, 2(1), 39-57. Doi: 10.18394/iid.80342
• Hair, J., Black, W., Babin, B. ve Anderson, R. (2010). Multivariate data analysis. (7. Bs.). Pearson Education.
• Harmancı, K. Y. (2018). Örgütsel yaşamda kişilik ve performans ilişkisinde pozitif duygusallığın aracı rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(1), 321-341.
• Hayek, M., Novicevic, M. M., Humphreys, J. H. ve Jones, N. (2010). Ending the denial of slavery in management history: paternalistic leadership of joseph emory davis. Journal of Management History, 16(3), 367-379. https://doi.org/10.1108/17511341011051252
• Hofstede, G. (1984). Cultural dimensions in management and planning. Asia Pacific Journal of Management, 1(2), 81-99.
• Hofstede, G. (2011). Dimensionalizing cultures: the Hofstede model in context. Online Readings in Psychology and Culture, 8(2), 1-26.
• Hu, J., Herrick, C. ve Hodgin, K. A. (2004). Managing the multigenerational nursing team. The Health Care Manager, 23(4), 334-340.
• Hung, K. H., Gu, F. F. ve Yim, C. K. B. (2007). A social institutional approach to identifying generation cohorts in China with a comparison with American consumers. Journal of International Business Studies, 38(5), 836-853.
• İlsev, A. (2014). İnsan kaynakları yönetiminde performans yönetimi ve değerlendirmesi. A. Ergeneli (Ed.), insan kaynakları yönetimi içinde (ss. 177-205). Nobel Akademik Yayıncılık.
• İslamoğlu, A. H. ve Alnıaçık, Ü. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. (5. Bs.). Beta Basım Yayın.
• Jawabreh, O., Masa, R., Mahmoud, R. ve Hamasha, S.A. (2020). Factors influencing the employees service performances in hospitality industry case study aqba five stars hotel. Geo Journal of Tourism and Geosites, 29(2), 649-661. https://doi.org/10.30892/gtg.29221-49
• Jawahar, J. I. M. ve Carr, D. (2007). Conscientiousness and contextual performance. Journal of Managerial Psychology, 22(4), 330-349.
• Kaçar, S. (2019). X, Y ve Z kuşaklarının yönetim tarzlarının karşılaştırılması örnek bir işletme araştırması. [Yüksek Lisans Tezi]. Yalova Üniversitesi.
• Karaaslan, S. (2014). Kuşaklararası farklılıkları örgütler üzerinden anlamak: Bir alan araştırması [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Kaya, M. ve Dinç Elmalı, E. (2021). İş karakteristiklerinin bireysel iş performansı üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik sağlık çalışanları üzerinde bir araştırma. Journal of Life Economics, 8(1), 121-131. https://doi.org/10.15637/jlecon.8.1.12
• Keleş, H. N. (2011). Y kuşağı çalışanlarının motivasyon profillerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 129-139.
• Kılıçlar, A., Bokurt, İ., Sarıkaya, G. S. ve Şahin, A. (2021). Sosyal medyanın X ve Z kuşağı üzerindeki yemek yeme davranışına etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9(1), 531-552. https://doi.org/10.21325/jotags.2021.802
• Kibichii, K. E., Kiptum, K. G. ve Chege, K. (2016). Effect of performance manegement process on employee productivity: A survey of commercial banks in Turkana country. IOSR Journal of Business and Management (IOSR-JBM), 18(11), 52-64. https://doi.org/10.9790/487X-1811045264
• Köksal, O. (2011). Bir kültürel liderlik paradoksu: paternalizm. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 101-122.
• Kupperschmidt, B. R. (2000). Multigeneration employees: Strategies for effective management. The Health Care Manager, 19(1), 65-76.
• Kuran, E. (2019). Z bir kuşağı anlamak. (1. Bs.). Can Sanat Yayınları.
• Özaydın, G. ve Çelik, Y. (2020). Liderlik tarzları ve görev performansının tarım işletmelerinde yenilik stratejileri üzerine etkisi (Çumra ilçesi örneği). KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi, 23(1), 181-193. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.540374
• Özer, A. (2013). Çalışanların verimliliği için performans yönetimi. Kamu-İş, 13(1), 37-57.
• Özer, E. (2019). Yiyecek içecek bölümü çalışanlarının iş performansı ve işten ayrılma niyetlerine ilişkin algı düzeylerinin belirlenmesi: Afyonkarahisar örneği. Journal of Tourism Gastronomy Studies, 7(2), 1012-1034. https://www.doi.org/10.21325/yod.13.003
• Özkacar, S. (2020). Paternalist liderlik ve örgütsel sinizm ilişkisinde Hofstede’in hoşgörü/kısıtlama kültür boyutunun etkisi. [Yüksek Lisans Tezi], Balıkesir Üniversitesi.
• Pallant, J. (2007). SPSS survival manual: a step by step guide to data analysis using SPSS for Windows. (3. Bs.). McGraw-Hill Education.
• Park, S. ve Park, S. (2018). Exploring the generation gap in the workplace in South Korea. Human Resource Development International, 21(3), 276-283.
• Pellegrini, E. K. ve Scandura, T. A. (2006). Leader-member exchange (LMX), paternalism, and delegation in the Turkish business culture: An empirical investigation. Journal of International Business Studies, 37(2), 264-279. Doi:10.1057/palgrave.jibs.8400185
• Pellegrini, E. K. ve Scandura, T. A. (2008). Paternalistic leadership: A review and agenda for future research. Journal of Management, 34(3), 566-593. Doi: 10.1177/0149206308316063
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Lee, J. Y. ve Podsakoff, N. P. (2003). Common method biases in behavioral research: A critical review of the literature and recommended remedies. Journal of applied psychology, 88(5), 879-903. Doi: 10.1037/0021-9010.88.5.879
• Polatci, S. (2014). Psikolojik sermayenin görev ve bağlamsal performans üzerindeki etkileri: Polis teşkilatinda bir araştirma/the effects of psychological capital on task and contextual performance: A research on police organization. Ege Akademik Bakış, 14(1), 115-124.
• Ryder, N. B. (1985). The cohort as a concept in the study of social change. W. M. Mason (Ed.). Cohort Analysis in Social Research içinde. Springer.
• Saracel, N., Taşseven, Ö. ve Kaynak, E. (2016). Türkiye’de çalışan Y kuşağında iş tatmini-motivasyon ilişkisi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 5(1), 50-79.
• Sargut, S. ve Aktaş, M. (2012). Kültür, kültürel değerler ve liderlik. A. Tabak, H. Şeşen ve T. Türköz (Ed.), Liderlikte güncel yaklaşımlar ve uygulamada kullanılabilecek ölçekler içinde (ss. 1-24). Detay Yayıncılık.
• Selamat, S. ve Heryanto, H. (2019). Affecting factors in employee performance koto baru sub-district, dharmasraya district. Archives of Business Research, 7(7), 142-154.
• Stanley, D. (2010). Multigenerational workforce issues and their implications for leadership in nursing. Journal of Nursing Management, 18(7), 846-852. Doi: 10.1111/j.1365-2834.2010.01158.x
• Suber, P. (1999). Paternalism. C. B. Gray (Ed.), The philosophy of law: an encyclopedia içinde. Garland Publication.
• Şalap, K. O. ( 2016). Çalışma yaşamında kuşaklar: Kuşakların iş ve özel yaşam dengesine ilişkin yaklaşımları. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Şendoğdu, A. A. ve Erdirençelebi, M. (2014). Paternalist liderlik ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(27), 253-274.
• Taş, Y. H. ve Kaçar, S. (2019). X, Y ve Z kuşağı çalışanlarının yönetim tarzları ve bir işletme örneği. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi-International Journal Of Society Researches, 18(11), 643-675. https://doi.org/10.26466/opus.554751
• Taylor, J. C. (2008). Whither march the cohorts: the validity of generation theory as a determinant of the sociocultural values of Canadian forces personnel. Toronto: Canadian Forces College National Security Studies Program.
• Tolay, E. (2020). Paternalist liderlik beklentisi: Y kuşağı işletme öğrencileri üzerine bir araştırma. İzmir İktisat Dergisi, 35(1), 123-139. https://doi.org/10.24988/ije.202035110
• Toruntay, H. (2011). Takım rolleri çalışması: X ve Y kuşağı üzerinde karşılaştırmalı bir araştırma. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Tüz, M. (2004). İşletmelerde yönetim modelleri Avrupa, Amerika, Japonya, Türkiye uygulamalı. (1. Bs.). Aktüel Yayınları.
• Ugurluoglu, O., Aldogan, E. U., Turgut, M. ve Ozatkan, Y. (2018). The effect of paternalistic leadership on job performance and intention to leave the job. Journal of Health Management, 20(1), 46-55. Doi: 10.1177/0972063417747700
• Uysal, Ş. (2015). Performans yönetim sisteminin tanımı, tarihçesi, amaç ve temel unsurlarına genel bir bakış. Electronic Journal of Vocational Colleges, 5(2), 32-39.
• Ünlü, O. ve Yürür, S. (2011). Duygusal emek, duygusal tükenme ve görev/bağlamsal performans ilişkisi: Yalova’da hizmet sektörü çalışanları ile bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37, 183-207.
• Wang, A. C., Tsai, C. Y., Dionne, S. D., Yammarino, F. J., Spain, S. M., Ling, H. C., ve Cheng, B. S. (2018). Benevolence-dominant, authoritarianism-dominant, and classical paternalistic leadership: testing their relationships with subordinate performance. The Leadership Quarterly, 29(6), 686-697. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2018.06.002
• Westwood, R. (1997). Harmony and patriarchy: The cultural basis for “paternalistic headship” among the overseas Chinese. Organization Studies, 18(3), 445-480. https://doi.org/10.1177/017084069701800305
• Wu, M., Huang, X. ve Chan, S. C. (2012). The influencing mechanisms of paternalistic leadership in mainland China. Asia Pacific Business Review, 18(4), 631-648. https://doi.org/10.1080/13602381.2012.690940
• Wu, M., Huang, X., Li, C. ve Liu, W. (2011). Perceived interactional justice and trust‐in‐supervisor as mediators for paternalistic leadership. Management and Organization Review, 8(1), 97-121. Doi:10.1111/j.1740-8784.2011.00283.x
• www.tdk.gov.tr, Erişim Tarihi: 02.04.2021.
• Yüksek Bilgili, Z. (2013). Türk tipi y kuşağı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(45), 342-353.