YAYIN ETİĞİ

    BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi (Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Dergisi)’nin yayın süreçleri; bilimsel bilgilerin tarih araştırma metodolojisi ve yöntemleriyle objektif bir şekilde verilerin toplanması, incelenmesi, muhakeme ve mukayese mefhumlarının işletilerek akademik sonuçların üretilmesi ve paylaşılması esasına dayanır.

    Hakemli makaleler, bilim yöntemlerinin uygulanmasını ve tarafsızlığını hem ortaya koyan hem de sağlayan çalışmalardır. Akademik araştırmalar, veriler, çalışmalar ve sonuçların üretilmesi aşamasındaki yayın sürecinin bileşenlerinin; yayıncı, editör(ler), yazar(lar), hakem(ler) ve okuyucu(lar)ın bilimsel etik ilkelerinin tamamına uymaları gerekir. Bu bakımdan Bellek Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi’nin yayın etiği ile açık erişim politikası, Yayın Etiği Komitesi’nin (Committee on Publication Ethics, COPE) açık erişimde yayınladığı kılavuzlar ve politikalar doğrultusunda (Örneğin “Yayın Etiği Komitesi (COPE) Davranış Kuralları ve Dergi Editörleri İçin En İyi Uygulama Kılavuzları; “Code of Conduct and Best Practice Guidelines for Journal Editors” ve “COPE Best Practice Guidelines for Journal Editors”) yayın sürecinin tüm bileşenlerinin etik ilkelere uymasını zorunlu kılmaktadır.

    Makalelerde kullanılan verilerin kaynaklardaki dayanaklardan yoksunlaştırılarak çarpıtılması veya uydurulması gibi bir durum tespit edildiğinde; makale yayımlanmışsa derhal yayından kaldırılacak, yayımlanmamışsa ret olunacak ve bu durum yazarın çalıştığı kuruma resmi yazıyla tebliğ edilecektir. Bellek Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, editörler veya hakemler tarafından verilen kararlara istinaden yazarlardan analiz sonuçlarına ilişkin çıktı dosyalarını isteme hakkına sahiptir.

        YAYINCININ ETİK SORUMLUKLARI

    BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi’nin yayıncısı olan Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, kamu yararını amaç edinen ve kâr amacı gütmeyen kamusal bir eğitim kuruluşudur.

    BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, sosyal ve beşeri bilimler alanının tarih sathında faaliyet yürüten, Aralık 2019’dan beri yayın kurulu ya da Editör Kurulu yönetiminde yılda 2 defa yayımlanan hakemli bir dergidir. Dergi, araştırma-inceleme, kritik, çeviri vb. makaleler yayınlayarak, tarih ve kültür alanlarındaki bilimsel birikimlerin yazımını ve paylaşımını geliştirmeyi hedeflemektedir. Hatay Mustafa Kemal Üniversi’nin yayıncısı olduğu bu dergi; uluslararası, hakemli, akademik, ücretsiz ve elektronik bir dergidir. Dergi, yayınladığı makalelerle “toplumların hafızası” olarak adlandırılan tarih biliminin ışığında “geçmiş-bugün-gelecek” bağlantısının kurulabildiği bir düzlem yaratmayı amaçlamaktadır. Böylece bilimsel problemlere nitelikli çözümler getirerek, bireylerin bilimsel ihtiyaçlarını ve meraklarını gidermeyi ilke edinmiştir.

    BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi Editör Kurulu üyeleri, tarih bilim dalları gözetilerek her üye 3 yıl süreyle görevlendirilir. Editör Kurulu Başkanı olarak bir editör ve duruma göre bir ya da birden fazla editör yardımcısı ile alan editörleri belirlenir. Ayrılan üyenin yerine yeni üye görevlendirilir. Süresi dolan üyenin süresi uzatılabilir. Editör, makalenin konusuna göre, gerekli olduğunda Editör Kurulu üyesi olmayan öğretim üyelerine alan editörü olarak incelemesi için makale gönderebilir.

        Editör Kurulu’nun Sorumlulukları

• Bir makalenin BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi’ne başvuru yapılmasından itibaren ve yayımlanmasından sonraki tüm süreçten Editör Kurulu sorumludur. Bu sorumluluk, dergiyle ilgili konularda verilen kararlarda yalnızca kamu yararını gözeterek, şahsi menfaati düşünmeden, özgür ve tarafsız bir şekilde karar vermeyi zaruri kılar. Yayıncı ve Editör Kurulu arasındaki ilişki bağımsızlık ilkesine dayanır, editörlerin alacağı tüm kararlar yayıncıdan ve diğer kişi ve kuruluşlardan bağımsızdır.
• BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi Editör Kurulu, Dergiyi sürekli geliştirmek ve yayın kalitesini artırmak için çaba gösterir.
• BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi Editör Kurulu, yayın, kör hakemlik, değerlendirme süreci, etik ilkeler gibi dergi politikalarının belirlenmesi ve uygulanmasını sağlamakla yükümlüdür.
• BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi Editör Kurulu, dergide yayınlanan makale yazarlarının her türlü telif hakkını mahfuz eder.
• BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi Editör Kurulu, yayım sürecinde fikrî mülkiyet hakları, bilimsel-etik olmayan davranışlarla, intihalle, atıf (ısmarlama gönderi) çeteciliği ile ilgili önlemleri alma konusunda mes'uldür.
• BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi Editör Kurulu, hakem(ler)i, yazar(lar)ı bilimsel hedefler doğrultusunda yönlendirici politikalar belirler.
• BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi Editör Kurulu, tüm makalelerin kayıtlarını, dergiyle ilgili bütün yazışmaları elektronik ve matbu olarak saklar.

        Editör, Editör Yardımcıları veya Alan Editörlerinin Etik Sorumlulukları

• Editörler, hakem(ler)in, yazar(lar)ın, araştırmacı(lar)ın, uygulayıcı(lar)ın veya okuyucu(lar)ın bilgi gereksinimlerini karşılama noktasında dönüt vermeye, yayın sürecinde düzeltme, açıklama gerektiren hususlara açıklık-şeffaflık ilkeleri mucibince cevap vermeye ve davranmaya çaba gösterirler.
• Editörler, makalelerin yayımlanmasına karar verirken, makalelerin özgünlüğüne, bilimsel alan yazınına, okuyucu, araştırmacı ve uygulayıcılara katkı sağlamasına azami derecede özen gösterirler.
• Editörler, makalelerle ilgili olumlu-olumsuz karar verirlerken, makalelerin özgün değeri, alana katkısı, araştırma yönteminin geçerliliği ve güvenirliği, anlatımın açıklığı ile derginin amaç ve kapsamını göz önünde tutarlar.
• Editörler, başvurusu yapılan makalelerin önemli sorunu olmadığı sürece ön değerlendirme aşamasına alır, olumlu hakem önerilerini göz önünde bulundurur, ciddi sorun olmadıkça önceki editör(ler)ce verilen kararları değiştirmezler.
• Editörler, derginin yayın politikaları arasında bulunan kör hakemlik ve değerlendirme süreci politikalarını uygularlar. Hakem(ler)in kişisel bilgilerini gizli tutarlar, her makalenin yansız ve süresi içinde değerlendirilmesini sağlarlar.
• Editörler, makaleleri alan editörleri ve hakemlerin uzmanlık alanlarını dikkate alarak gönderirler. Değerlendirmelerin objektif ve bağımsız yapılmasını desteklerler.
• Editörler, makalenin yansız değerlendirilmesi için editörler, hakemler ve yazar(lar) arasındaki çıkar çatışması veya çıkar ilişkisi olup-olmamasını göz önüne alırlar.
• Editörler, hakem havuzunun geniş bir yelpazeden oluşması ve sürekli güncellenmesi için arayış içinde olurlar.
• Editörler, akademik görgü kurallarına uymayan ve bilimsel olmayan değerlendirmeleri engellerler.
• Editörler, dergi yayın süreçlerini yayın politikaları ve kılavuzlara uygun işletilmesini sağlar, süreçte görev alanları yayın politikaları konusundaki gelişmelerden haberdar ederler ve lüzumu halinde eğitim programı hazırlarlar.
• Editörler, yayın sürecinde görev alan herkesle iletişim kanallarını açık tutarak etkili bir iletişim içinde olurlar. Bu doğrultuda belirli zamanlarda ve aralıklarla toplantılar düzenlerler.
• Editörler, değerlendirilen makalelerdeki kişisel verilerin korunmasını sağlarlar; yazar, hakem ve okuyucuların bireysel verilerini muhafaza ederler.
• Editörler; makalelerde insan ve hayvan haklarının korunmasına özen gösterirler, makalenin katılımcılarının açık onayının belgelendirilmesini önemserler, makalenin katılımcılarına ilişkin etik kurul onayı, deneysel araştırmalarda izinleri olmadığında makaleyi reddederler.
• Editörler, görevi kötüye kullanmaya karşı gerekli önlemleri alırlar. Görevi kötüye kullanmaya yönelik yakınmalar olduğunda, nesnel bir soruşturma yaparak, konuyla ilgili bulguları paylaşırlar.
• Editörler, makalelerdeki hata, tutarsızlık ya da yanlış yönlendirmelerin düzeltilmesini sağlarlar.
• Editörler, yayınlanan makalelerin fikrî mülkiyet hakkını korurlar. Bununla birlikte fikrî mülkiyet hakkı ihlâli durumunda derginin ve yazar(lar)ın haklarını savunurlar. Ayrıca yayımlanan makalelerin içeriğinin başka yayınların fikrî mülkiyet haklarını ihlal etmemesi konusunda gerekli önlemleri alarak, özgünlük-benzerlik denetimini yaparlar.
• Editörler, Dergide yayımlanan makalelere yönelik tutarlı eleştirileri dikkate alırlar. Tenkit edilen makalelerin yazar(lar)ına yanıt hakkı verirler.
• Editörler olumsuz sonuçları içeren çalışmaları da göz önünde bulundururlar.
• Editörler, dergiye iletilen yakınmaları inceler ve gerekli açıklamaları yaparlar.

        Hakemlerin Etik Sorumlulukları

• BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi’nin makale değerlendirme sürecinde yazar(lar)ın hakemleri, hakemlerin yazarları tanımadıkları iki yönlü kör hakemlik ilkesi uygulanır. Hakemler yazarlar ile doğrudan iletişim kuramaz; makale değerlendirme formları ve metin üzerinde belirtilen notlar ile düzeltme istemleri dergi yönetim sistemi üzerinden editörlerce yazar(lar)a iletilir. Dergiye başvurusu yapılan makaleleri değerlendirecek hakemler şu etik yükümlülüklere haiz olmalıdırlar:
• Hakemler yalnız uzmanlık alanı ile ilgili makaleleri değerlendirmeyi kabul etmelidir.
• Hakemler, değerlendirmeyi tarafsızlık ve gizlilik içinde yapmalıdır. Bu prensip mucibince inceledikleri makaleleri değerlendirme sürecinden sonra yok etmeli, ancak yayınlandıktan sonra kullanmalıdırlar. Uyruk, etnik aidiyet, cinsiyet, dinî inanç, siyasal tercih ve ticari kaygılar, değerlendirmenin objektifliğini bozmamalıdır.
• Hakemler, çıkar çatışması veya çıkar birliği olduğunu anladıklarında, makaleyi değerlendirmeyi reddederek, editörlere bilgi vermelidir.
• Hakemler, değerlendirmeyi akademik görgü kurallarına uygun biçimde, yapıcı bir dille yapmalı; hakaret ve düşmanlık içeren kişisel yorumlardan kaçınmalıdır.
• Hakemler, makaleyle ilgili değerlendirmelerini ve kararlarını, makaleyi kabul ettikleri süre zarfında yapmalıdırlar.

        Yazarların Etik Sorumlulukları

• Yazar(lar), başka yerde yayımladıkları ya da yayımlanmak üzere gönderdikleri bir makalesini, aynı anda birden fazla makalesini BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi’ne göndermemelidir.
• Yazar(lar), gönderdikleri makalenin özgün olduğunu taahhüt etmiş sayılırlar ve gönderdikleri makaleyi bu açıdan yazmalıdırlar.
• Yazar(lar), makale yazımı sırasında yararlandıkları kaynaklara etik ilkeler doğrultusunda doğru biçimde atıf (yollama, gönderme, referans verme) yapmalıdır.
• Makaleye katkı sağlamayan kişilerin isim(ler)i, yazar olarak yazılmamalı, yayımlanmak üzere başvurusu yapılan bir makalenin yazar sırasını değiştirme, yazar çıkartma, yazar ekleme önerilmemelidir.
• Yayınlanma başvurusu yapılan makaleyle ilgili çıkar çatışması-çıkar birliği olan kişileri editörlere bildirmelidir.
• Değerlendirme sürecinde yazar(lar)dan makalelerine ilişkin bilgi ya da ham veri istenmesi durumunda beklenen bilgileri editör(ler)e sunmalıdırlar.
• Yazar(lar), makalelerinde kullandıkları verilerin kullanım haklarına, araştırmalarla-çözümlemelerle ilgili izinlerin ya da üzerinde araştırma yaptıkları katılımcıların onayının alındığını belgelemelidir.
• Yazar(lar), değerlendirme ve erken görünüm aşamasındaki ya da elektronik ortamda yayımlanmış makalesiyle ilgili hatayı fark ettiklerinde bilgi vermek, düzeltmek ya da geri çekmek için editör(ler) ile iletişime geçmelidir.
• Yazar(lar), etik kurul kararı gerektiren deney, anket, ölçek, görüşme, gözlem, odak grup çalışması gibi nicel ya da nitel yöntemlerle veri toplamayı gerektiren araştırmalar için etik kurul onayı aldığını; etik kurul adı, karar tarihi ve sayısı aday makalenin ilk-son sayfasında ve yöntem bölümünde belirtmeli, etik kurul kararını gösteren belgeyi makalenin başvurusuyla birlikte sisteme yüklemelidir. Ayrıca olgu sunumlarında aydınlatılmış olur/onam formunun alındığına ilişkin bilgiye makalede yer vermelidir.
• Yazar(lar), veri toplama sürecinde etik ilkelere özen gösterdiklerinin kanıtlarını (başkalarının ölçek, anket, fotoğraf gibi belgelerinin kullanılması için kendilerinden izin alınması gibi) makale içinde sunmalıdır. Makalelerde araştırma ve yayın etiği ile fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğu belirtilmelidir. Araştırma insan ve hayvan denekler üzerinde gerçekleştirilmiş ise araştırmanın uluslararası bildiriler, kılavuzlar ve benzeri uygun gerçekleştirildiği bildirilmelidir.
• Yazar(lar)dan derleme makaleler için etik kurul onayı istenmez. Bununla birlikte etik kurul kararı gerektirmeyen makalelerde de, etik kurul kararının gerekmediği, makalenin ilk-son sayfasında ve yöntem bölümünde belirtilmelidir.

        Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Haller

• İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek.
• Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak.
• Çarpıtma: Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek.
• Tekrar Yayın: Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlarmış gibi yeniden sunmak.
• Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak.
• Haksız Yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek.
• Destek alınarak yürütülen araştırmalar sonucu yapılan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmemek.
• Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanmak.
•  İnsan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, yayınlarında hasta haklarına saygı göstermemek, hayvan sağlığına ve ekolojik dengeye zarar vermek, gerekli izinleri almamak.
• Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak.
• Akademik atama ve yükseltmelerde bilimsel araştırma ve yayınlara ilişkin yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunmak.

        İntihal Politikası

• İntihal (aşırma) kasti olup olmaması önemsenmeksizin, bir etik ihlalidir. Çalışmaların başka kaynaklarla, referans gösterilmeden benzeşmesi ve bu haliyle yayına alınması etik olmamasının yanında suçtur ve kabul edilemez.
• Yayın Kurulu, dergiye gönderilen çalışmalarla ilgili aşırma, atıf manipülasyonu ve veri sahteciliği iddia ve şüpheleri karşısında COPE kurallarına uygun olarak hareket edebilmektedir.
• BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi’nde yayınlanmak üzere gönderilen makaleler, en az 2 hakem tarafından çift taraflı kör hakemlik değerlendirmesine tabi tutulur. Ayrıca intihal tespitinde kullanılan özel bir program aracılığıyla makalelerin daha önce yayımlanmamış olduğu ve intihal içermediği teyit edilir.
• Benzerlik kabul edilme oranı % 20'yi geçemez. Bu oranı aşan makaleler reddedilir.

        Etik İlkelere Uymayan Durumun Editöre Bildirilmesi

    BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi’nin editörler, hakemler, yazarlar ile ilgili etik ilkelere uymayan bir davranış ya da değerlendirme sürecindeki, erken görünümdeki ya da yayımlanmış bir makale ilgili etik olmayan bir durumla karşılaşılması durumunda; bellek@mku.edu.tr adresine ileti yoluyla bildirilmesi gerekir.

        Politikaların Hazırlanması ve Benimsenmesi Sürecinde Yararlanılan Kaynaklar

    Budapeşte Açık Erişim Bildirgesi

    ICMJE (International Committee of Medical Journal Editors)

    Creative Commons

    COPE (Committee on Publication Ethics)

    DOAJ Principles of Transparency and Best Practice in Scholarly Publishing, Version 3

    YÖK Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi