Religious Diversity in Eastern and Western Thought

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 17 - 26, 15.06.2020

Ali Baltacı

Öz

The phenomenon of religion, which affects human life in almost every aspect, contains the individual and social processes in which the truth manifests in different ways. Although there are different religions and beliefs in various parts of the world, they all affect and influence each other to a certain extent. At this point, how can religion be conceptualized in societies with many religions? Which religious beliefs can be said to be true or salvation of its followers? The concept of diversity of religions has been developed in the modern world and religious phenomena have been examined with a perspective of diversity. This study aims to examine the nature of the phenomenon of religious diversity in the light of the views of Ibn Arabi, Rumi, Yunus Emre, John Hick, and Wilfred Cantwell-Smith, who direct religious thought in the West and East. In essence, the study, which was conducted with the conceptual analysis technique, which is one of the qualitative research methods, claims to analyze the approaches of different philosophers about religion. Besides, although there are studies on conceptualizing religious diversity in the literature, no study can be found in the context of the interaction of different philosophers with each other, emphasizing the original character of this study.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of religion, Religious diversity, Religious pluralism, Religious inclusiveness, Religious exclusionism

Doğu ve Batı Düşüncesinde Dini Çeşitlilik: Bir Giriş Denemesi

Öz

İnsan yaşamını hemen her yönden etkileyen din olgusu, hakikatin farklı şekillerde tezahür ettiği bireysel ve toplumsal süreçleri barındırır. Dünyanın farklı yerlerinde birbirinden farklı din ve inançlar olsa da aslında hepsi belirli ölçüde birbirini etkilemekte ve birbirinden etkilenmektedir. Bu noktada çok sayıda dinin olduğu toplumlarda din nasıl kavramsallaştırılabilir? Hangi dini inancın doğru olduğu veya müntesiplerini kurtuluşa erdirdiği söylenebilir? Modern dünyada dinlerin çeşitliliği kavramı geliştirilmiş ve dini olgular çeşitlilik perspektifi ile incelenmiştir. Bu çalışma Batı ve Doğu’da din düşüncesine yön veren İbn Arabi, Rumi, Yunus Emre, John Hick ve Wilfred Cantwell-Smith’in dine ilişkin görüşleri eşliğinde dini çeşitlilik olgusunun doğasını inceleme amacını taşımaktadır. Özünde nitel araştırma yöntemlerinden kavramsal inceleme tekniği ile yürütülmüş olan çalışma, farklı düşünürlerin dine ilişkin yaklaşımlarını çözümleme iddiasındadır. Ayrıca literatürde dini çeşitliliği kavramsallaştırmaya ilişkin çalışmalar olsa da farklı düşünürlerin birbiriyle olan etkileşimleri kapsamında anılan olguyu çözümleyen bir çalışmaya rastlanılamamış olması, bu çalışmanın özgün karakterine vurgu yapmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din felsefesi, Dini çeşitlilik, Dini çoğulculuk, Dini kapsayıcılık, Dini dışlayıcılık

Kaynakça

• Addas, Claude - Ataman, Atila. İbn Arabi: Kibrit-i Ahmer’in peşinde. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2004.
• Affifi, Abul Ela. Muhyiddin İbnu’l-Arabi’de tasavvuf felsefesi. Trc. Mehmet Dağ. İstanbul: Kırkambar Yayınları, 1999.
• Akdemir, Ferhat. Alvin Plantinga ve analitik din felsefesi. Ankara: Elis Yayınları, 2008.
• Arıcan, Kazım. “Felsefî ve Teolojik Bir Problem Olarak Dinî Çeşitlilik”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (2011): 71-98.
• Aydın, Mahmut. “Dinsel Çoğulculuğun Öteki ile Birlikte Yaşamaya Katkısı Üzerine Bazı Mülahazalar”. Milel ve Nihal 6/2 (2009): 9-30.
• Aydın, Mahmut. “Küresel Bir Teolojiye Doğru: Wilfred Cantwell Smith’de Dinsel Çoğulculuk”. İslam ve Öteki. 83-126. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2018.
• Büyük, Celal. “Wilfred Cantwell Smith’in Vahiy Anlayışı”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/18 (2010): 173-183.
• Çakmak, Mustafa. “Kant’ın Numen-Fenomen Ayrımı ve Metafizik Eleştirisinin John Hick’in Din Felsefesine Etkileri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 11/1 (2011): 187-200.
• Çelebi, Emin. “İbn Arabi’de Tasavvufi Tecrübenin Epistemolojik Mahiyetine Dair”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29/29 (2010): 115-127.
• Çelik, Celalettin. “Mevlana’nın fikirlerinin Türklerin dini hayatına etkileri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/12 (2002): 21-38.
• Çubukçu, İbrahim Agah. “Yunus Emre’nin Felsefesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25/1 (1982): 71-93.
• Demir, Tülay. “Dini Çoğulculuk”. Liberal Düşünce Dergisi. 71 (2012): 41-64.
• Demirli, Ekrem - Çöpel, Hatice. “İbnu’l-Arabî Metafziği”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/15 (2013): 227-231.
• Deniz, Osman Murat. “Dini Plüralizm: Dinler Yoluyla Kurtuluş mu, Dinlerden Kurtuluş mu?” Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 13 (2018): 7-29.
• Eddy, Paul R. “Religious pluralism and the Divine: another look at John Hick’s neo-Kantian proposal”. Religious Studies 30/4 (1994): 467-478.
• Ergül, Ergin. “Mevlânâ’nın Düşünce Dünyasının Siyasal ve Toplumsal Boyutları, 1”. Türk İslam Siyasi Düşüncesi Kongresi. 2015. 239-256.
• Göztepe, Yüksel. “Mevlânâ Celâleddin Rumî’nin Akla Eleştirel Bakışı”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 2005. 417-438.
• Hick, John. İnançların gökkuşağı: dinsel çoğulculuk üzerine eleştirel diyaloglar. Trc. Mahmut Aydin. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Hick, John. “The epistemological challenge of religious pluralism”. Dialogues in the Philosophy of Religion. 25-36. Springer, 2001.
• Hirtenstein, Stephen. The Unlimited Mercifier: The Spiritual Life and Thought of Ibn’Arabi. London: Anqa Publishing, 1999.
• Kar, Sait. Farklı Dinlerin Gerçeklik İddiaları Açısından İbadet Anlayışlarının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans, Atatürk Üniversitesi, 2006.
• Kılıç, Mahmud Erol. Şeyh-i Ekber: İbn Arabî Düşüncesine Giriş. İstanbul: Sufi, 2009.
• Kurt, Abdurrahman. “Sosyolojik din tanımları ve dine teolojik bakış sorunu”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2008): 73-93.
• Landau, Rom. The Philosophy of Ibn’Arabi. New York: Routledge, 2013.
• Mehdiyev, Nebi. “Plantinga’nın Dinî Dışlayıcılık Savunusunun Eleştirisi”. İslam Araştırmalar Dergisi, S 22 (2009): 95-108.
• Nongbri, Brent. Before religion: A history of a modern concept. New Haven: Yale University Press, 2013.
• Oral, Osman. “Yunus Emre’nin Şiirlerinde İman Esasları”. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 9/18 (2016): 69-101.
• Özkan, Mehmet Şükrü. “WC Smith ve J. Hick’in Dini Çoğulculuk Hipotezlerinin Değerlendirilmesi”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 2/46 (2016): 269-301.
• Peterson, Michael - Hasker, William - Reichenbach, Bruce - Basinger, David. Din Felsefesi. Trc. Rahim Acar - Nebi Mehdiyev - Hümeyra Özturan - Osman Baş. 2. Bs. İstanbul: Küre Yayınları, 2013.
• Sevgi, Ahmet. “Yunus Emre’de insan sevgisinin evrensel niteliği üzerine”. Turkish Studies 7/1 (2012): 99-103.
• Shah-Kazemi, Reza. Paths to Transcendence: According to Shankara, Ibn Arabi, and Meister Eckhart. London: World Wisdom, Inc, 2006.
• Smith, Suzanne. “Wilfred Cantwell Smith: Love, Science, and the Study of Religion”. Journal of the American Academy of Religion 81/3 (2013): 757-790.
• Tekin, Mustafa. “Mevlâna Celâleddin Rûmi’de Din ve Yabancılaşma”. İÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi Bahar 1/1 (2010): 101-118.
• Terkan, Fehrullah. Çatışmanın dinamikleri: din ve felsefe uzlaşmazlığı üzerine. Ankara: Elis Yayınları, 2007.
• Tokat, Latif. “Din Felsefesi Nedir?” Din Felsefesi. 15-38. Ankara: Bilay, 2018.
• Wainwright, William J. “Wilfred Cantwell Smith on faith and belief”. Religious Studies 20/3 (1984): 353-366.
• Wiebe, Donald. “On Theological Resistance to the Scientific Study of Religion: Values and the Value-Free Study of Religion”. The Science of Religion: A Defence. Leiden, The Netherlands: Brill, 2019. https://brill.com/view/book/edcoll/9789004385061/B9789004385061_015.xml.
• Yaran, Cafer Sadık. “İbn Arabi, Mevlânâ ve Yunus Emre’ye Göre ‘Öteki’nin Durumu”. İslam ve Öteki. 307-350. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2018.
• Yasa, Metin. Din felsefesi açısından Yunus Emre’de aşk, yaratılış, kendi olma. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Yetik, Erhan. “Yunus’ un Tasavvuf Anlayışı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/5 (1991): 157-170.