SAMSUN İLİ KADIN KOOPERATİFLERİNİN FİNANSAL OLMAYAN PERFORMANS ANALİZİ

Yıl 2024, Cilt: 02 Sayı: 01, 28 - 44, 31.05.2024

Bakiye Kılıç Topuz , Fatih Ege

https://doi.org/10.61138/bolgeselkalkinmadergisi.1447864

Öz

Araştırmanın amacı, Samsun ilinde faaliyet gösteren kadın kooperatiflerinin finansal olmayan performanslarının belirlenmesidir. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket ve gözlem teknikleri kullanılmıştır. Araştırmanın materyalini Samsun ilinde faaliyet gösteren 15 kadın kooperatifi yöneticisi ile yüz yüze yapılan anketlerden elde edilen veriler oluşturmaktadır. Kadın kooperatiflerinin performans ölçümü, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yöntemine göre 11 kriter seçilerek belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, kadın kooperatiflerinin performansında en önemli belirleyici kriterler; dijital pazarlama kanallarını kullanma durumu, kooperatifin uyguladığı proje sayısı ve kooperatif binasının yerel yönetim tarafından desteklenme durumudur. AHP yöntemine göre, araştırmada en yüksek performans skoru 0,861; en düşük performans skoru 0,145 ve ortalama performans skoru ise 0,497 olarak tespit edilmiştir. Performansın artırılabilmesi için kooperatifler; dijital pazarlama kanallarını etkin kullanmalı, destek fonlarını takip ederek daha fazla projede yer almalı, ürün çeşitliliğini artırmalı ve yerel yönetimlerle işbirliklerini geliştirmelidir. Araştırmada kadın kooperatiflerinin eğitim seviyesi yüksek kişiler tarafından yönetildiği, ancak kooperatif yöneticilerinin kooperatifçilik ilkeleri bilinç düzeylerinin çok yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda, kadın kooperatiflerinin; istihdam yaratılması, kadınların güçlendirilmesi, işbirliği ağlarının oluşturulması, proje yürütülmesi ve sosyal sermayenin artırılması gibi konularda bölgesel kalkınmaya olumlu ancak sınırlı düzeyde etkisi olduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kadın Kooperatifleri, Performans Analizi, Analitik Hiyerarşi Süreci, Samsun

Etik Beyan

Bu Çalışma için Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu’nun 29.12.2023 tarihli ve 2023-1125 numaralı Kararı ile onay alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı

Teşekkür

Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı

NON-FINANCIAL PERFORMANCE ANALYSIS OF WOMEN COOPERATIVES IN SAMSUN PROVINCE

Öz

The purpose of this study is to determine the non-financial performance of women's cooperatives operating in Samsun. Survey and field observation techniques were used as data collection methods. The material of the study consists of face-to-face questionnaires conducted with 15 managers from women's cooperatives in the province. Performance measurement of women's cooperatives was determined by selecting 11 criteria according to Analytical Hierarchy Process (AHP) method. According to the results, the most critical determinants of the performance of women's cooperatives are the use of digital marketing channels, the number of externally financed projects implemented by the cooperative and the support of the cooperative building by the local authorities. According to the AHP method, the highest performance score was 0.861, the lowest performance score was 0.145 and the average performance score was 0.497. To enhance performance, cooperatives should make effective use of digital marketing channels, follow up funding opportunities and participate in more projects increase product diversity, and improve cooperation with local governments. The study found that women's cooperatives are managed by individuals with a high educational levels, but the cooperative managers’ awareness of cooperative principles is very inadequate. The research concludes that women's cooperatives have positive but limited impact on regional development through creating employment, empowering women, forming partnerships, implementing projects, and increasing social capital.

Anahtar Kelimeler

Women Cooperatives, Performance Analysis, Analytic Hierarchy Process, Samsun

Kaynakça

• Ajija, S. R. (2017). Evaluating Financial Performance of Public Cooperatives for Women in East Java, Indonesia. Advanced Science Letters, 23 (9), 8683-8689.
• Aldırmaz Akkaya, F. (2018). Türkiye’de Kadın Kooperatiflerinin Sürdürülebilir Kırsal Turizmdeki Önemi ve Finansal Performanslarının Analizi, Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Ayta, F. ve Şen, M. (2023). Türkiye’de Kadın İstihdamının Genel Görünümü: İstihdamın Artırılması Kapsamında Seçilmiş Ülke Örnekleri. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 9 (2), 421-454.
• Bastida, M., Pinto, L. H., Olveira Blanco, A., and Cancelo, M. (2020). Female Entrepreneurship: Can Cooperatives Contribute to Overcoming the Gender Gap? A Spanish First Step to Equality. Sustainability, 12 (6), 2478.
• Barrera, R.A., and Saldivar, V. (2002). Proposal and Application of a Sustainable Development Index. Ecological Indicators, 2, 251-256.
• Cinar, K., Akyuz, S., Ugur-Cinar, M., and Onculer-Yayalar, E. (2021). Faces and Phases of Women’s Empowerment: The Case of Women’s Cooperatives in Turkey. Social Politics: International Studies in Gender, State & Society, 28 (3), 778-805.
• Dohmwirth, C., and Liu, Z. (2020). Does Cooperative Membership Matter for Women’s Empowerment? Evidence from South Indian Dairy Producers. Journal of Development Effectiveness, 12 (2), 133-150.
• Günsoy, G. ve Özsoy, C. (2012). Türkiye’de Kadın İşgücü, Eğitim ve Büyüme İlişkisinin VAR Analizi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 49 (568), 23-42.
• Koutsou, S., Notta, O., Samathrakis, V., and Partalidou, M. (2009). Women’s Entrepreneurship and Rural Tourism in Greece: Private Enterprises and Cooperatives. South European Society and Politics, 14 (2), 191-209.
• Kurtege Sefer, B. (2020). A Gender and Class-sensitive Explanatory Model for Rural Women Entrepreneurship in Turkey. International Journal of Gender and Entrepreneurship, 12 (2), 191-210.
• Martinez-Leon, I. M., Olmedo-Cifuentes, I., Martínez-Victoria, M., Arcas-Lario, N. (2020). Leadership Style and Gender: A Study of Spanish Cooperatives. Sustainability, 12 (12), 5107.
• Mızrak, R. ve Koparan, E. (2024). Kadın Kooperatiflerinin Mevcut Durumunun Analizi: Doğu Karadeniz Örneği. Karadeniz 15th International Conference on Social Sciences Bildiri Kitabı, Rize: Academy Global Publishing House, 179-189.
• Morgan, M. S., and Winkler, R. L. (2020). The Third Shift? Gender and Empowerment in a Women’s Ecotourism Cooperative. Rural Sociology, 85 (1), 137-164.
• Morrissey, J., Bernadette, O.R., and Moles, R. (2005). Indicators and Indices Development: The Appraisal of Sustainability at Settlement Level in Ireland. ESAI Colloquium Proceedings, Ireland: Environ05, 49-53.
• OECD (Organization for Economic Co-operation and Development). (2021). “OECD Economic Surveys: Turkey 2021”, https://doi.org/10.1787/2cd09ab1-en, (Erişim tarihi: 14.01.2024).
• Raniga, T. (2021). Role of Economic Development Cooperatives in Improving the Livelihoods of Women in Gauteng, South Africa. Development Southern Africa, 38 (4), 591-606.
• RG (Resmi Gazete). (2024). “12. Kalkınma Planı”, 1 Kasım 2023 tarih ve 32356 sayılı T.C. Resmi Gazete, https://www. resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/11/20231101M1-1.htm, (Erişim tarihi: 6.02.2024).
• Saaty, T. L. (1990). An Exposition of the AHP in Reply to the Paper “Remarks on the Analytic Hierarchy Process”. Management Science, 36 (3), 259-268.
• Saaty T.L. (1994). How to Make a Decision: The Analytic Hierarchy Process? Interfaces, 24 (6), 19-43.
• Saaty T.L. (2008). Relative Measurement and Its Generalization in Decision Making Why Pairwise Comparisons are Central in Mathematics for the Measurement of Intangible Factors the Analytic Hierarchy/Network Process. RACSAM, 102 (2), 251-318.
• Samsun Valiliği. (2024). “Samsun”, http://www.samsun.gov.tr/ ilcelerimiz, (Erişim tarihi: 15.04.2024).
• Serinikli, N. (2019). Kırsal Alandaki Mikro Kadın Girişimcilerin Kooperatifleşmeye Karşı Tutumları: Agro-Turizm Kadın Kooperatifleri. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 14 (1), 45-57.
• Serra, R., and Davidson, K. A. (2021). Selling Together: The Benefits of Cooperatives to Women Honey Producers in Ethiopia. Journal of Agricultural Economics, 72 (1), 202-223.
• Şahankaya Adar, A., Dedeoğlu, S. ve Kurtuluş, G. (2023). Türkiye’de Kadın Kooperatifleri: Mevcut Durum Analizi, Kadın Güçlenmesi ve İstihdam Yaratma Potansiyeli. Çalışma ve Toplum, 2 (77), 1174-1208.
• TB (T.C. Ticaret Bakanlığı). (2011). “Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi Ana Sözleşmesi”, https://ankara.ticaret. gov.tr/data/5dd6745c13b876d6187754c2/4-.pdf, (Erişim tarihi: 16.04.2024).
• TB (T.C. Ticaret Bakanlığı). (2012). “Kooperatifçilik ve Kadın Kooperatifleri”, https://ticaret. gov.tr/data/5d4c0eed13b876180c773fbb/ Kooperatif%C3%A7ilik%20ve%20Kad%C4%B1n%20 Kooperatifleri%20Kitap%C3%A7%C4%B1k%2018.12.2012. pdf, (Erişim tarihi: 03.03.2024).
• TB (T.C. Ticaret Bakanlığı). (2013). “Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü”, https://ticaret.gov.tr/ data/5d4c0d1b13b876180c773f8f/BROSUR-KADINKOOP%20(1).pdf, (Erişim tarihi: 05.10.2023).
• TB (T.C. Ticaret Bakanlığı). (2019). “Kadın Kooperatifleri Broşürü”, https://ticaret.gov.tr/ data/5d4c0d1b13b876180c773f8f/BROSUR-KADINKOOP%20(1).pdf, (Erişim tarihi: 04.10.2023).
• TB (T.C. Ticaret Bakanlığı). (2023). “Samsun Ticaret İl Müdürlüğü, Kadın Kooperatifleri Verileri”, https://samsun. ticaret.gov.tr, (Erişim tarihi: 03.09.2023).
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi). (2023). Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu, Kadın İstihdamının Artırılması, Kadın Girişimciliğinin, Kooperatifçiliğinin Güçlendirilmesi ve Desteklenmesi Kapsamında Mevcut Sorunların Tespiti ve Çözüm Önerilerinin Belirlenmesi Konulu Komisyon Raporu. Mayıs 2023, Ankara, 1-157.
• Theeuwen, A., Duplat, V., Wickert, C., and Tjemkes, B. (2021). How do Women Overcome Gender Inequality by Forming Small-scale Cooperatives? The Case of the Agricultural Sector in Uganda. Sustainability, 13 (4), 1797.
• TOB (T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı). (2023). “Samsun İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Kadın Kooperatifleri Verileri”, https://samsun.tarimorman.gov.tr, (Erişim tarihi: 10.09.2023).
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2023). “İstihdam, İşsizlik ve Ücret”, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/ GetKategori?p=istihdam-issizlik-ve-ucret-108&dil=1, (Erişim tarihi: 15.12.2023).
• Ugur Cinar, M., Cinar, K., Onculer-Yayalar, E., and Akyuz, S. (2022). The Political Economy of Women’s Cooperatives in Turkey: A Social Reproduction Perspective. Gender Work & Organization, 1-22.
• Vakoufaris, H., Kizos, T., Spilanis, I., Koulouri, M., and Zacharaki, A. (2007). Women’s Cooperatives and Their Contribution to the Local Development of the North Aegean Region, Greece. Journal of Rural Cooperation, 35 (1), 19-41.
• WB (World Bank). (2023a). “World Bank Gender Strategy 20242030: Accelerate Gender Equality for a Sustainable, Resilient, and Inclusive Future - Consultation Draft (English)”, https:// documents.worldbank.org/en/publication/documentsreports/documentdetail, (Erişim tarihi: 25.01.2024).
• WB (World Bank). (2023b). “The World Bank in Gender”, https:// www.worldbank.org/en/topic/gender/overview, (Erişim tarihi: 24.01.2024).