Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Tarafından Geliştirilmiş Beslenme İle İlgili Broşürlerin Okunabilirlik Düzeyinin Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 2, 81 - 91, 25.09.2023

Mücahit Muslu , Ecrin İrem Yüksel

Öz

Bu araştırma, T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından geliştirilen beslenme ile ilgili broşürlerin okunabilirlik düzeylerini saptamayı amaçlamaktadır. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü web sitesinde yer alan 193 broşürden beslenme ile ilgili 29 broşür çalışmaya dâhil edilmiştir. Broşürlerin değerlendirilmesinde Ateşman ve Çetinkaya okunabilirlik formülleri kullanılmıştır. Broşürlerin ortalama sözcük uzunluğu 2,63±0,17 hece ve ortalama cümle uzunluğu 11,22±6,09 sözcük bulunmuştur. Ateşman formülüne göre okunabilirlik puan ortalaması 63,78±7,76 olup orta güçlükte okunabilirlik saptanmıştır. Çetinkaya formülüne göre puan ortalaması 39,52±19,51 olup eğitsel okuma düzeyinde okunabilirlik saptanmıştır. Broşürlerin okunabilirlik düzeyleri ortalama 8-9. sınıf eğitim seviyesi gerektirmektedir. Toplum için geliştirilen yazılı eğitim materyalleri hazırlanırken okunabilirlik düzeylerinin hesaplanması ve olabildiğince kolay düzeyde olması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Beslenme, Sağlık, Okunabilirlik, Sağlık Okuryazarlığı, Beslenme Okuryazarlığı

Assessment of the Readability Level of Nutritional Brochures Created by the Republic of Türkiye Ministry of Health

Öz

This research aims to determine the readability levels of nutrition brochures developed by the Republic of Türkiye Ministry of Health. Of the 193 brochures on the website of the Republic of Türkiye Ministry of Health General Directorate of Public Health, 29 brochures on nutrition were included in the study. Ateşman and Çetinkaya readability formulas were used in the evaluation of the brochures. The mean word length of the brochures was 2.63±0.17 syllables, and the mean sentence length was 11.22±6.09 words. According to the Ateşman formula, the mean readability score was 63.78±7.76, and readability was moderately difficult. According to the Çetinkaya formula, the mean score was 39.52±19.51, and readability was determined at the educational reading level. The readability levels of the brochures require an average eighth or ninth grade education level. While preparing the written educational materials developed for society, it is recommended to calculate the readability levels and be as easy as possible.

Anahtar Kelimeler

Nutrition, Health, Readability, Health Literacy, Nutrition Literacy

Kaynakça

• Akselrod, S., Collins, T. E., Hoe, C., Seyer, J., Tulenko, K., Ortenzi, F., ... & Sobel, H. (2023). Addressing the growing NCD burden among women and children: building an interdisciplinary workforce for prevention and control of non-communicable diseases: the role of e-learning. The BMJ, 381, e071071. https://doi.org/10.1136/bmj-2022-071071
• Atesman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, 58, 71-74.
• Bektur Kyzy, T., Gobeka, H. H., & Doğan, M. (2023). Keratokonus ile ilgili internet sitelerinin okunabilirlik düzeyinin değerlendirilmesi ve bilgi kaynağı olarak güvenirlik ölçümü: kesitsel araştırma. Turkiye Klinikleri Journal of Ophthalmology, 32(1), 28-34. https://doi.org/10.5336/ophthal.2022-91976
• Berkman, N. D., Davis, T. C., & McCormack, L. (2010). Health literacy: what is it?. Journal of Health Communication, 15(S2), 9-19. https://doi.org/10.1080/10810730.2010.499985
• Bezirci, B., & Yılmaz, A. E. (2010). Metinlerin okunabilirliğinin ölçülmesi üzerine bir yazılım kütüphanesi ve Türkçe için yeni bir okunabilirlik ölçütü. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 12(3), 49-62.
• Bozkurt, S. A. & İnce, S. (2019). Sağlık alanında eğitim ve bilgilendirme amacıyla kullanılan broşürlerin okunabilirliğinin ve anlaşılabilirliğinin saptanması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Antalya. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/30868
• Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=JNrrZNhY6RxEYe0jocPHhQ&no=ffGS_pLNyMx_cP9hnc0Iww
• Eker, L., Tüzün, E. H., Aytar, A., & Daşkapan, A. (2013). Fizik tedavi ve rehabilitasyon kliniklerinde kullanılan sağlık eğitim materyallerinin okunabilirlik düzeyi. Fizyoterapi Rehabilitasyon, 24(1) , 93-98.
• Eryılmaz, N., & Külahçı, O. (2019). Deri kanseri hasta bilgilendirme metinlerinin okunabilirlik düzeyleri. Dermatoz, 10(1), 1-8. https://doi.org/10.15624.dermatoz19101a1
• Institute of Medicine (2013). Health Literacy: Improving Health, Health Systems, and Health Policy Around the World: Workshop Summary. Washington, DC: The National Academies Press. https://nap.nationalacademies.org/read/18325/chapter/1
• Liu, C., Wang, D., Liu, C., Jiang, J., Wang, X., Chen, H., ... & Zhang, X. (2020). What is the meaning of health literacy? A systematic review and qualitative synthesis. Family Medicine and Community Health, 8(2), e000351. https://doi.org/10.1136/fmch-2020-000351
• Mohsen, H., Sacre, Y., Hanna-Wakim, L., & Hoteit, M. (2022). Nutrition and food literacy in the MENA region: A review to inform nutrition research and policy makers. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(16), 10190. https://doi.org/10.3390/ijerph191610190
• Morrison, A. K., Glick, A., & Yin, H. S. (2019). Health literacy: implications for child health. Pediatrics in Review, 40(6), 263-277. https://doi.org/10.1542/pir.2018-0027
• Muslu, M. (2021). Halk sağlığı açısından medyanın sağlık ve beslenme üzerine etkisi. Yakın, M & Özdoyran, G. (Eds) Disiplinlerarası Bakış Açısıyla Medya İçinde (ss 259-278). Hiperlink Yayınları.
• Muslu, M., & Gözübek, Ç. (2023). Üniversite Sınavına Hazırlanan Lise Öğrencilerine Yönelik İnfografik Beslenme E-Rehberi. Akademisyen Kitabevi. https://doi.org/10.37609/akya.2531
• Muslu, M., Ersü, D. Ö., Erdoğan, B. N., & Yanık, M. (2020). Tirajı yüksek beş ulusal gazetede yer alan sağlık ve beslenme haberlerinin değerlendirilmesi. Sağlık Bilimleri Dergisi, 29(3), 154-160. https://doi.org/10.34108/eujhs.742172
• Okan, O., Bauer, U., Levin-Zamir, D., Pinheiro, P., & Sørensen, K. (2019). International Handbook of Health Literacy: Research, practice and policy across the lifespan (p. 764). Policy Press. http://library.oapen.org/handle/20.500.12657/24879
• Orgun, F., & Paylan-Akkoç, C. (2020). Hasta eğitim materyallerinin değerlendirilmesi: Okunabilirlik formülleri ve materyal değerlendirme araçları. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 12(3), 412-418. https://doi.org/10.5336/nurses.2020-74172
• Otu, M., & Karagözoğlu, Ş. (2022). Fibromiyalji sendromu ile ilgili Türkiye’deki bilgi sunan web sitelerinin okunabilirlik, içerik ve kalite açısından incelenmesi. Turk J Osteoporos, 28, 19-25. https://doi.org/10.4274/tod.galenos.2021.75508
• Sezin, R. K., & Biçen, Ş. N. (2023). Ses kısıklığı ile ilgili çevrim içi hasta bilgilendirme metinlerinin okunabilirlik ve kalite düzeyleri. Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Dergisi, https://doi.org/10.24179/kbbbbc.2023-97390
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2023). https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/
• Tabish, S. A. (2017). Lifestyle diseases: consequences, characteristics, causes and control. Journal of Cardiology & Current Research, 9(3), 00326. https://doi.org/10.15406/jccr.2017.09.00326
• Taşdemir, İ. (2023). İnternet ortamındaki dişeti hastalığı ile ilgili bilgilerin okunabilirlik analizi. Selcuk Dental Journal, 10(1), 89-93. https://doi.org/10.15311/selcukdentj.1163700
• Vamos, S., Okan, O., Sentell, T., & Rootman, I. (2020). Making a case for “Education for health literacy”: An international perspective. International journal of environmental research and public health, 17(4), 1436. https://doi.org/10.3390/ijerph17041436
• Velardo, S. (2015). The nuances of health literacy, nutrition literacy, and food literacy. Journal of Nutrition Education and Behavior, 47(4), 385-389. https://doi.org/10.1016/j.jneb.2015.04.328
• World Health Organization (WHO) (2020). Basic documents: forty-ninth edition (including amendments adopted up to 31 May 2019). Geneva: World Health Organization. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. https://apps.who.int/gb/bd/pdf_files/BD_49th-en.pdf
• World Health Organization (WHO) (2022). Noncommunicable diseases progress monitor 2022. Geneva: World Health Organization. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. https://www.who.int/publications/i/item/9789240047761
• World Health Organization (WHO) (‎2017)‎. Promoting health in the SDGs: report on the 9th Global conference for health promotion, Shanghai, China, 21–24 November 2016: all for health, health for all. Geneva: World Health Organization. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. https://apps.who.int/iris/handle/10665/259183
• Yılancı, H. Ö., Akkaya, N., & Akçiçek, G. (2023). Oral ülser ve rekürrent aftöz stomatit ile ilgili Türkçe internet sitelerindeki hasta bilgilendirme metinlerinin içerik kalitesi ve okunabilirliği. ADO Klinik Bilimler Dergisi, 12(2), 266-272. https://doi.org/10.54617/adoklinikbilimler.1203569