Yıldırma Davranışları, Nedenleri ve Sonuçları

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 1, 146 - 169, 10.06.2013

Dr. Abbas Ertürk

Öz

Yıldırma davranışları, çalışanlar arasında meydana gelen zarar verici olumsuz iletişim
türleridir. Bu çalışmada, yıldırma davranışlarının türleri, meydana geliş nedenleri ve sonuçları
incelenmiştir. Kuramsal olarak yürütülen bu çalışmanın amacı, örgütlerde meydana gelen yıldırma
davranışlarının neden ve sonuçlarına dikkat çekerek eğitim çalışanlarında farkındalık oluşturmaktır.
Yıldırma davranışları bireysel, örgütsel ve sosyal nedenlerden kaynaklanmaktadır. Önde gelen nedenler
arasında, bireyler arasındaki farklılıklar, faillerin şişirilmiş benlik algısı ve narsis kişilikleri ve kurbanların
sosyal ilişkilerde zayıf ve içe dönük kişiliğe sahip olmaları olduğu görülmektedir. Yıldırma davranışlarının
sonuçları bireyler üzerinde tedirginlik, sinirlilik, sürekli endişe, uykusuzluk ve konsantrasyon düşüklüğü
gibi psikolojik nedenlerin yanı sıra kalp çarpıntısı, terleyen ve soğuk eller, ağız kuruluğu, baş dönmesi,
bulantı, mide-bağırsak rahatsızlıkları, aniden soğuk ya da sıcak basması, sık idrara çıkma ve yutkunma
zorluğu gibi psikosomatik rahatsızlıklara yol açtığı görülmektedir. Örgütler ise, bu davranışlardan dolayı
maddi kayıpların yanı sıra imajlarının zarara uğradığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, yıldırma nedenleri, yıldırma sonuçları, yıldırma türleri

Mobbing Behaviors, Causes and Results

Öz

Mobbing behaviors are types of harming communications that occur between
workers. In this study, types of mobbing behaviors, their causes and results are investigated. This
theroetical study has been conducted in order to create awareness of mobbing behaviour in
organizations. Mobbing behaviors arise from individual, institutional and social reasons. Among the
foremost reasons, individual differences, exaggerated and narcissistic self-perception of perpetrator in
contrast with weak and inward personality of victims in view of their social relations can be counted. As
for the results of mobbing behavior, we can count psychological reasons such as anxiety, nervousness,
continuous, fretfulness, insomnia and low concentration in addition to psychosomatic illnesses such as
tachycardia, sweating cold hands, dry mouth, vertigo, nausea, disorders of the digestive system, hot and
cold flashes, frequent urinating, difficulties swallowing. Institutions, on their part, suffer from image
losses as well as material damages.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, causes of mobbing, results of mobbing, types of mobbing

Kaynakça

• Aksu, A. ve Balcı, Y. (2009). İlköğretim Okullarında Psikolojik Yıldırma ve Psikolojik Yıldırmayla
• Baş Etme. E-Journal of New World Sciences Academy.: 4(4), 1367-1380
• Alderson, A.D. ve İz, F. (1990) The Oxford English-Turkish Dictionary, 2. Baskı, İstanbul: ABC Kitapevi,
• Arpacıoğlu, G. (2003 ). Yıldırma – İşyerinde Zorbalık – 2 http://www.energyturkey.org/content /view/46/2/ (Erişim Tarihi: 28.09.2004)
• Aytürk, N. (1990). Yönetim Sanatı. Ankara: Emd Yayınevi.
• Balcı, A. (2000). Örgütsel Sosyalleşme: Kuram Strateji ve Taktikler. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Baltaş, A. (2003). Adı Yeni Konmuş Bir Olgu: İşyerinde Yıldırma. http://www.baltas-baltas.com /makaleler.asp?makaleid=166. (Erişim Tarihi: 25.8.2004)
• Baltaş, A. (2009) İşyerinde Psikolojik Taciz Raporu. Bilge Kadın Araştırma Merkezi (BİLKA). (Proje Koordinatörü Dilşat Özer). www.bilka.org.tr.
• Batlaş, A. ve Batlaş, Z. (1987). Stres ve Başa Çıkma Yolları, 5. Basım, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Brodsky, C. (1976). The Harassed Worker. Lanham Maryland USA: Lexington Books, MA: D. C. Heath and Company.
• www.abebooks.co.uk/search/sortby /3/an/Brodsky+/tn/+The+Harassed+ Worker. 07. 09. 2010’da alınmıştır.
• Celep, C. Ve Konaklı, T. (2013). Mobbing Experiences of Instructors: Causes, Results, and Solution Suggestions. Educational Sciences: Theory & Practice. 13(1), 193- 199
• Cemaloğlu, N. (2007a). The Relationship Between Organizational Health and Bullying That Teachers Experience in Primary Schools in Turkey. Educational Research Quarterly, 31 (2), 3-29.
• Cemaloğlu, N. (2007b). Örgütlerin Kaçınılmaz Sonu: Yıldırma. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 42, 11-126.
• Cemaloğlu, N. (2007c). The Exposure of Primary School Teachers to Bullying: An Analysis of Variables. Social Behavior and Personality, 35 (6), 789-802.
• Cemaloğlu, N. (2007d). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri ile Yıldırma Arasındaki İlişki. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 77-87.
• Cemaloğlu, N. ve Ertürk, A. (2008). Öğretmen ve Okul Müdürlerinin Maruz Kaldıkları Yıldırmanın Yönü. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 46, 67-86.
• Clarke, J. (2002). Maymuncuk İşyerinde İletişim ve Politika. İstanbul: Mess Yayınları.
• Crawford, N. (1997). Bullying at Work: A Psychoanalytic Perspective, Journal of Community and Applied Social Psychology, 7, (42), 219-225,
• Cusack, S. (2000). Workplace Bulling: Icebergs in Sight, Soundings Needed. The lancet, 356 (9248), 2118.
• Çakır, B. (2006). İş Yerinde Yıldırma Eylemlerinin (Mobbing) İşten Ayrılmalara Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme ABD.
• Çalışkan, O. (2005). Turizm İşletmelerinde Çalışanlara Yapılan Yıldırma Davranışları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çobanoğlu, Ş. (2005). Mobbing. İşyerinde Duygusal Saldırı ve Mücadele Yöntemleri.
• İstanbul: Timaş Yayınları.
• Davenport, N., Schwartz, R. D & Elliott, G. P. (2003). Mobbing: İşyerinde Duygusal Taciz, (Çev. Osman Cem Önertoy) İstanbul: Sistem Yayınları.
• Dick, R. & Wagner, U. (2001). Stres and Strain in Teaching: A Structural Equation Approach. British Journal of Educational Psychology, 71, 243- 259.
• Einarsen, S. (1999). The Nature and Causes of Bullying at Work, International Journal of Manpower, 20 (1-2), 16-27.
• Einarsen, S. (2000). Harassment and Bullying at Work: A review of the Scandinavian Approach. Aggression and Violent Behavior a Review Journal, 5 (4), 371-401.
• Erbaş, E. F. (2004). Yönetsel Yıldırmanın Çalışan Motivasyonuna Etkilerinin Yönetsel Etik Bağlamında İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme ABD.
• Ertürk, A. (2005) Öğretmen ve Okul Yöneticilerinin Okul Ortamında Maruz Kaldıkları Yıldırma Eylemleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri ABD, Ankara.
• Ertürk, A. (2011). İlköğretim Okullarında Görevli Öğretmen ve Yöneticilere Yönelik Duygusal Yıldırma Davranışlarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri ABD, Ankara.
• Ertürk, A. (2013). Mobbing Behaviour: Victims and the Affected. Educational Sciences: Theory & Practice – 13(1) 169-173
• Glaso, L.; Matthiesen, S. B.; Nielsen, M. B. & Einarsen, S. (2007). Do Targets of Workplace Bullying Portray A General Victim Personality Profile? Scandinavian Journal of Psychology, 48, 313-319.
• Gökçe, A. T. (2005). İş Yerinde İncinme: ÖZEL ve Resmi İlköğretim Okulu Öğretmen ve Yöneticileri Üzerinde Yapılan Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gökçe, A. T. (2008). Mobbing: İşyerinde Yıldırma Eğitim Örneği. Ankara: Pegem Yayınları.
• Karaman, A. (1999). Profesyonel Yöneticilerde Güç Yönetimi, İstanbul: Türkmen Kitapevi.
• Leymann, H. (1996). The Contend and Development of Mobbing At Work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5 (2), 165-184.
• Mikkelsen, E. G. & Einarsen, S. (2002a). Relationships Between Exposure to Bullying at Work and Psychological and Psychosomatic Health Complaints: The Role of State Negative Affectivity and Generalized Self-Efficacy. Scandinavian Journal of Psychology, 43, 397- 405.
• Mikkelsen, E. G. & Einarsen, S. (2002b). Basic Assumptions and Symptoms of Post-Traumatic Stres Among Victims of Bullying At Work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 11 (1), 87-111.
• Namie, G. (2003). Workplace Bullying: Escalated İncivility. Ivey Business Journal. Nov.-Dec, 1-6.
• Oğuz, Ş. (2003, 16 Ağustos). İşyeri Salgını Yıldırma ile Mücadele Kolay Değil. Tercüman Gazetesi http://ww w.tercuman.com/Detay.asp?yaziID=757&yazarID=44.
• Onbaş, N. (2007). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Eğitim Örgütlerinde Duygusal Şiddete İlişkin Görüşleri Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Şanlıurfa. Özalp, S. (2005). Gündemde Yıldırma (Ofislerde Psikolojik Şiddet) Var http://www.kadinvizyon.com/article.php?aID=588 050405 (Erişim tarihi: 06.03.2005)
• Resch, M. & Schubinski, M. (1996). Mobbing- Prevention and Management in Organizations. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 295-307.
• Schuster, B. (1996). Rejection, Exclusion, and Harassment At Work and in Schools. European Psychologist, 1 (4), 293-317. Tarhan, N. (2004). Psikolojik Savaş; Yıldırma
• www.ailem.com/templates/news/
• detail/detail11asp?id=6801 (Erişim Tarihi: 12.07.2009)
• Urasoğlu, H. B. (2007). Ortaöğretim Öğretmenlerinde Psikolojik Şiddet Düzeyi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde
• Vandekerckhove, W. & Commers, M. S. R. (2003). Downward Workplace Mobbing: A Sign of the Times?. Journal of Business Ethics, 45, 41–50.
• Vartia, M. (1996). The Sources of Bullying – Psychological Work Environment and Organisational Climate. European Journal of Work and Organizational Psychology, 2, 203-214.
• Yamada, D. (2000). The phenomenon of workplace Bullying and the Need For Status-Blind Hostile Work Environment Protection. Georgetown Law Journal, 88, ss. 475-536.
• Yazıcı, H. (2009). Öğretmenlik Mesleği, Motivasyon Kaynakları ve Temel Tutumlar: kuramsal Bir Bakış. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17 (1) 33-46.
• Yıldırı, A. & Şimşek, H. (2006) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin yayınları.
• Yıldırım, T. (2008). İlköğretim Okullarında Öğretmen –Yönetici İlişkilerinde Yıldırma ve Etkileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yücetürk, E. (2003). Örgütlerde Durdurulamayan Yıldırma Uygulamaları: Düş Mü? Gerçek Mi? http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt= 14.05.2008) 226. (Erişim Tarihi
• Zapf, D. & Einarsen, S. (2001). Bullying in the workplace: Recenttrends in Research and Practice – an İntroduction. European Journal of Work and Organizational Psychology, 10 (4), ss. 369-373.
• Zapf, D. (1999). Organizational, Work Group Related and Personal Causes of Mobbing / bullying at work. International journal of manpower, 20, 70-85.
• Zapf, D.; Knorz, C. & Kulla M. (1996). On the Relationship Between Mobbing Factors and JOB Content, Social Work Environment, and Health Outcomes, European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 215-237.