Dönüşümcü Liderlik Özelliklerinin İşletmenin Yenilik Yeteneği ve Performansı Üzerindeki Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 2, 40 - 57, 30.12.2020

İbrahim Fırat , Salih Yeşil

https://doi.org/10.18221/bujss.771266

Cited By: 9

Öz

Sürekli bir değişim ve gelişim içerisinde olmayı gerektiren günümüz iş hayatı düzeninde işletmelerin yenilikçi bir yapıya sahip olması gerekmektedir. Sahip olunması gereken yenilikçi yapının kurulması, geliştirilmesi ve sürdürülmesi değişim ve gelişimleri adapte edebilecek bir yönetme ve liderlik etme tarzını beraberinde getirmektedir. Bu noktada dönüşümcü liderlik anlayışı önplana çıkmaktadır.
Çalışmada dönüşümcü liderlik anlayışının işletmenin yenilik yeteneği ve işletmenin performansı üzerindeki etkisinin araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmanın evrenini Kahramanmaraş ilinde metal mutfak eşyaları sektöründe yer alan bir işletmenin çalışanları oluşturmaktadır. Çalışanlara anket yönteminin uygulanmasıyla araştırmaya ilişkin veriler elde edilmiş ve ardından SPSS paket programında analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucunda çalışanların dönüşümcü liderlik özellikleri olan ideal etki, ilham kaynağı olma, bireysel ilgi ve entelektüel teşvik (zihinsel uyarım) özelliklerinin; yenilik yeteneği ve performans üzerinde etki yarattığı tespit edilmiştir. Bu bulgular teorik ve uygulama bağlamında değerlendirilerek önerilerle desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dönüşümcü Liderlik, Yenilik Yeteneği, İşletme Performansı

Kaynakça

• Ahmed, P.K., (1998). Culture and climate for ınnovation, European Journal of Innovation Management, 1(1), ss.30-43.
• Akal, Z., (2005). İşletmelerde performans ölçüm ve denetimi, 6. Baskı, Ankara: Milli Prodüktivite Yayınları, ss. 22-25.
• Akbolat, M., Işık, O., Yılmaz, A., (2013). Dönüşümcü liderlik davranışının motivasyon ve duygusal bağlılığa etkisi, International Journal of Economic and Administrative Studies, Yıl 6, Sayı 11, ss.35-50.
• Akdemir, A., (1997). Yönetim düşüncesindeki dönüşümler ve dönüştürücü lider profili. 21. Yüzyılda Liderlik Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Cilt: 1, ss.142-148.
• Akkoç, İ., Çalışkan, A., Turunç, Ö., (2011). Gelişim kültürü ve lider desteğinin yenilikçi davranış ve iş performansına etkisi: iş-aile çatışmasının aracılık rolü, 19. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, ss.388-392.
• Alper Ay, F., Keleş, K., (2017). Etkileşimci ve dönüşümcü liderlik tarzlarının işten ayrılma niyeti ve iş performansı üzerindeki etkisi, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), ss.193-203.
• Arago´N-Correa, J. A., Garcı´A-Morales, V. J., Cordo´N-Pozo, E. (2007). Leadership and organizational learning’s role on ınnovation and performance: lessons from spain, Industrial Marketing Management, 36, ss.349- 359.
• Avcı, U., (2009). Öğrenme yönelimliliğin yenilik performansı üzerine etkisi: muğla mermer sektöründe bir inceleme. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi. 5 (10), ss.121-138.
• Avolıo, B.J., Waldman, D.A., Yammarıno, F.J. (1991). Leading in the 1990’s: the four ı’s of transformational leadership, Journal European Industrial Training, 15(4), ss.9–16.
• Avolıo, B.J., Zhu, W., Koh, W., Bhatıa, P., (2004). Transformational leadership and organizational commitment: mediating role of psychological empowerment and moderating role of structural distance, Journal of Organizational Behavior, Vol. 25, ss.951-968.
• Aydıntan, B., (2009). Ruhsal zekanın dönüştürücü liderlik üzerine etkisini araştıran uygulamalı bir çalışma, Atatürk Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(2), ss.257-274.
• Baı, Y., Lın, L., Li, P.P. (2016). How to enable employee creativity in a team context: a cross-level mediating process of transformational leadership, Journal of Business Research, 69, ss. 3240-3250.
• Bass, B. M., Steıdlmeıer, P. (1999). Ethics, character and authentic transformational leadership behaviour. Leadership Quarterly. 10 (2), ss.181-216.
• Bass, B.M., Avolıo, B.J., (1995). MLQ- Multifactor leadership questionnaire sampler set, Mind Garden, 34s.
• Bass, B.M., (1990). From transactional to transformational leadership: learning to share the vision. Organizational Dynamics, 19, ss.3–23.
• Bennıs, W. (2009). On becoming a leader, USA: Basic Books.
• Bırasnav, M., (2014). Knowledge management and organizational performance in the service ındustry: the role of transformational leadership beyond the effects of transactional leadership, Journal of Business Research, 67(8), ss.1622-1629.
• Bolat, T., Seymen, O.A., (2003). Örgütlerde iş etiğinin yerleştirilmesinde dönüşümcü liderlik tarzının etkileri üzerine bir değerlendirme, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 6(9), ss.59-85.
• Brown, A. E. (2008). Dimensions of transformational leadership and relationship with employee performance in hotel front desk staff. Foodservice and Lodging Management, Master Thesis, Iowa State University, Iowa States.
• Bycıo, P., Hackett, R.D., Allen, J.S., (1995). Further assessments of bass’s (1985) conceptualization of transactional and transformational leadership, Journal Of Applied Psychology, 80(4), ss.468-478.
• Calantone, R.J., Cavuşgil, S.T., Zhao, Y., (2002). Learning orientation, firm ınnovation capability and firm performance, Industrial Marketing Management, 31(6), ss. 515-524.
• Celep, C., (2004)., Dönüşümcü liderlik. Anı Yayıncılık, Ankara.
• Cenger, H., (2006). Genel işletme performansı ve finansal performans ilişkisi – çimento sektöründe bir uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Charbonneau, D., (2004). Influence tactics and perceptions of transformational leadership, Leadership & Organization Development Journal, 25(7/8), ss.565-576.
• Clarke-Sather, A.R., Hutchıns, M.J., Zhang, Q., Gershenson, J.K., Sutherland, J.W., (2011). Development of social, environmental, and economic ındicators for a small/medium enterpris, International Journal of Accounting and Information Management, 19(3), ss. 247 – 266.
• Conger, J.A., (1999). Charismatic and transformational leadership in organization: an insider’s perspective on these developing streams of research, Leaderhip Quarterly, 10(2), ss.145-179.
• Çalışkan, A., Arıkan, Ö.U., (2017). Sağlık sektörü çalışanlarında dönüşümcü liderliğin yenilikçi davranışa etkisi, örgütsel vatandaşlık davranışlarının bu etkideki aracılık rolü üzerine bir araştırma, Mersin İli Örneği, Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), ss.17-38.
• Çatır, O., (2015). Dönüşümcü ve etkileşimci liderliğin örgütsel sessizlik üzerine etkisi: otel işletmelerinde bir uygulama, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Eğitim Anabilim Dalı, Ankara.
• Çelik, V., 2003. Eğitimsel Liderlik, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Çiçek, B., Karakaş, Y.E., (2017). İşletme kuluçkaları döneminde inovasyon hedefi ve performans ilişkisi: İŞGEM örneği, International Journal of Academic Value Studies, 3(13), ss. 133-145.
• Çömez, P., (2007). Değişim yönetiminde dönüştürücü liderlik davranışlarının firma performansına etkileri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Davıs, K.S., (1999). Decision criteria in the evaluation of potential ıntrapreneurs, J. Eng. Technol. Manage (Journal of Engineering and Technology Management), 16, ss.295-327.
• Demirci, A. E., (2012). Yenilik yönetimi (1. Bölüm), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi (Yayını No: 1570).
• Dess, G., Robınson, R., (1984). Measuring organisational performance in the absence of objective measures: the case of the privately-held firm and conglomerate business unit, Strategic Management Journal, 5(3), ss. 265-273.
• Eısenbach, R., Watson, K., Pıllaı, R., (1999). Transformational leadership in the context of organizational change. Journal Of Organizational Change, 12 (2), ss.80-88.
• Elitaş, C., Ağca, V., (2006). Firmalarda Çok Boyutlu performans değerleme yaklaşımları: kavramsal bir çerçeve, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 8, ss. 343-370.
• Erkuş, A., Günlü, E., (2008). Duygusal zekanın dönüşümcü liderlik üzerine etkileri, İşletme Fakültesi Dergisi, 9(2), ss.187-209.
• Eroğlu, A., (2010). Örgütlerde yöneticilerin dönüştürücü liderlik davranışlarının problem çözme becerilerine etkisi: kamu sektöründe bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi. Kara Harp Okulu, Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Folan, P., Browne, J., (2005). A review of performance measurement: towards performance management, Computers in Industry, 56(7), 2005, ss. 663-680.
• Gao, F.Y., Baı, S., (2011). The effects of transformational leadership on organizational commitment of family employees in chinese family business, International Conference on Economics, Trade and Development IPEDR 7.
• Gümüşlüoğlu, L., İlsev, A., (2009). Transformational leadership, creativity and organisational ınnovation, Journal of Business Research, 62, ss.461-473.
• Gürel, G., (2011). Örgütsel öğrenme, dönüşümcü liderlik, pazar yönlendirmesi ve örgütsel inovasyonun firma performansı üzerine etkilerinin analizi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Hacker, S. K., (2005). Dönüşüm liderliği. Standart Dergisi, 44 (521), ss.71- 77.
• Hall, J.H., Sarkanı, S., Mazzuchı, T.A., (2011). Impacts of organizational capabilities in ınformation security, Information Management & Computer Security, 19(3), ss. 155–176.
• Hater,. J.J., Bass, B.M., (1988). Superiors’ evaluations and subordinates’ perceptions of transformational and transactional leadership. Journal Of Applied Psychology, 73, ss. 695-702.
• Hemedoğlu, E., Evliyaoğlu, F., (2012). Çalışanların dönüşümcü liderlik algılarının örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkilerinin incelenmesi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 4(1), ss.58-77.
• Hınkın, T. R., Tracey, J. B., (1999). The relevance of charisma for transformational leadership in stable organization, Journal of Organization Change Management, 12 (2), ss.105-119.
• Hosseını, H.K., Azar, A., Rostamy, A. A., (2003). The ıntervening role of ınnovative climate: a study of middle managers in manufacturing organizations in ıran, Public Organizational Review: A Global Journal, c.3, ss.151-170.
• Howell, J.M., Avolio, B.J., (1993). Transformational leadership, transactional leadership, locus of control, and support for ınnovation: key predictors of consolidatedbusiness- unit performance, Jorunal Of Applied Psycholohy, 78(6), pp. 891-902.
• İpekçi, A., (2013). Dönüşümcü liderlik tarzının yöneticilerin yenilikçilik (inovasyon) odaklı stratejik yönelimleri üzerine etkisi ve bir uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Jansen, J.P., Vera, D., Crossan, M., (2009). Strategic leadership for exploration and exploitation: the moderating role of environmental dynamism, The Leadership Quarterly, 20, ss. 5-18.
• Kaplan, R.S., Norton, D.P., (2003). Balanced scorecard: şirket stratejisini eyleme dönüştürmek Çev: Serra Egeli, Sistem Yayıncılık, İstanbul.
• Karabulut, T., (2012). İstanbul’da imalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren KOBİ’lerin (küçük ve orta büyüklükteki işletme) toplam dengeli başarı göstergesi’nin boyutları yönünde değerlendirilmesi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, ss. 202-210.
• Karakaya, T., (2005). Örgütlerde dönüşümcü liderliğin astların motivasyonu üzerine etkileri ile ilgili bir uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Karcıoğlu, F., Kaygın, E., (2013). Dönüştürücü liderlik anlayışının yaratıcılığa ve yeniliğe etkisi, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(5), ss. 101- 111.
• Kayabaşı, A., (2010). Rekabet gücü perspektifinde lojistik faaliyetlerde performans geliştirme, 1. Baskı, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, ss. 135-136.
• Keçecioğlu, T., (1998). Liderlik ve Liderler. İstanbul: Kalder Yayınları.
• Keller, R. T., (1992). Transformational leadership and the performance of research and development project groups, Journal Of Management, 18(3), pp. 489-501.
• Kılıç, S., (2006). Bilgi yönetiminde liderliğin rolü üzerine bir araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Korkmaz, S., Ermeç, A., Yücedağ, N., (2009). İşletmelerin yenilikçi kabiliyetleri ve ihracat performanslarına etkileri, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), ss.83-104.
• Koska, A., (2013). Stratejik imalat kararlarının işletme performansına etkisi: türkiye metal mutfak eşyaları sektöründe bir uygulama, Doktora Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Krıshnan, V. R., (2005). Transformational leadership and outcomes: role of relationship duration, Leadership & Organization Development Journal, 26 (6), ss.442-457. Küçük, O., (2011). Stratejik işletme bilgisi ve yönetimi, Seçkin Yayıncılık, 2.Baskı, 273s.
• Lee, P.L.C., Cheng, E.T.C. Yeung, L.C.A. Laı, K.H. (2011). An empirical study of transformational leadership, team performance and service quality in retail banks. Omega, 39, ss.690-701.
• Lın, H.F., (2007). Knowledge sharing and firm ınnovation capability: an empirical study, International Journal of Manpower, 28(3/4), ss.315-332.
• Mansurova, S., Güney, S., (2018). İşletmelerde dönüşümcü liderlik davranışlarının örgüt kültürüne etkisi ve bir uygulama, ABMYO Dergisi, 13(52), ss. 33-54.
• Mathur, A., Dangayach, G.S., Mıttal, M.L. Sharma, M.K., (2011). Performance measurement in automated manufacturing, Measuring Business Excellence, 15(1), ss.77 – 91.
• Mckenzie, S.B., Podsakoff, P.M. Rich, G.A., (2001). Transformational and transactioal leadership and salesperson performance, Academy of Marketing Science, 29(2), ss. 115-134.
• Morales, V.J.G., Barrıonuevo, M.J. Ve Gutıerrez, L., (2012). Transformational leadership ınfluence on organizational performance through organizational learning and ınnovation, Journal of Business Research, 65, ss.1040-1050.
• Moss, S. A., Mcfarland, J., Ngu, S., Kıjowska, A., (2007). Maintaining an open mind to closed ındividuals: the effect of resource availability and leadership style on the association between openness to experience and organizational commitment, Journal of Research in Personality, 41(2), ss.259-275.
• Murat, G., Açıkgöz, B., (2008). Değişim çağının vazgeçilmez aktörleri: dönüşümcü liderler, Kamu İş; 10(2), ss.153-171.
• OECD Oslo Kılavuzu, (2006). Yenilik verilerinin toplanması ve yorumlanması için ilkeler. OECD ve Eurostat ortak yayımı, (Birinci Baskı), Ankara: (Türkçe Çevirisi, TÜBİTAK).
• Oke, A., Munshı, N., Walumbwa, F. O., (2009). The ınfluence of leadership on ınnovation processes and activities, Organizational Dynamics, 38(1), ss.64–72.
• Owen, H., Hodgson, V., Gazzard, N., (2007). Liderlik el kitabı. İstanbul: Çeviren: Münevver Çelik, Optimist Yayım Dağıtım.
• Özgözgü, S., Altunay, E., (2016). Yöneticilerin liderlik davranışlarının öğretmenlere yansıyan sonuçları: bir meta analiz çalışması, MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), ss. 259-294.
• Öztürk, A., (2006). Restoran işletmelerinde siparişlerin elektronik ortamda alınmasının işletme performansı üzerine etkileri ve Afyonkarahisar Özdilek A.Ş.’de bir uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Öztürk, D.G., (2019). Örgüt ikliminin yenilik performansı üzerine etkisi: medikal sanayi sektöründe bir araştırma, Akademik Hassasiyetler, 6(12), ss. 335-356.
• Pervaız, K. A., (1998). Culture and climate for ınnovation, European Journal of Innovation Management, 1(1), ss. 30-43.
• Popper, M., Ofra, M. Omrı, C., (2000). Transformational leadership and attachment, The Leadership Quarterly, 11(2), ss.267–289.
• Sabuncuoğlu, Z., Tüz, M., (2005). Örgütsel psikoloji, Bursa: Alfa Basım Yayın. 327s.
• Sarros, J.C., Santora, J.C., (2001). The transformational-transactional leadership model in practice, Leadership &Organizational Development Journal, 22(7/8), ss.383-393.
• Sılver, S.R., (1990). Perception of Empowerment in Engineer Workgroups: The Linkage to Transformational Leadership and Performance, Yayımlanmamış Doktora Tezi, George Washington University, Washington.
• Sımola, S. K., Barlıng, J., Turner, N., (2010). Transformational leadership and leader moral orientation: contrasting an ethic of justice and an ethic of care. The Leadership Quarterly, 21, ss.179–188.
• Sımons, T. L., (1999). Behavioral ıntegrity as a critical ıngredient for transformational leadership, Journal of Organization Change Management, 12 (2), ss.89-104.
• Snıth, C. L., (2010). The four components found in ınnovative organizations: an ınvestigation of Malcolm Baldrige National Quality Award Winners since 2000, Unpublished PhD Dissertation, Capella University.
• Sosık, J. J., Veronıca, M.G., (2000). Leadership styles, mentoring functions received, and job-related stress: a conceptual model and preliminary study, Journal Of Organizational Behavior, No. 21, ss.365-390.
• Stone, G., Russell, R. F., Patterson, K., (2004). Transformational versus servant leadership: a difference in leader focus. The Leadership & Organization Development Journal, 25 (4), ss.349-361.
• Şahin, B., (2009). Örgütsel gelişmenin sağlanmasında dönüşümcü liderlerin rolü, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), ss.97-118.
• ______, (2015). Yetenek yönetimi ve yenilik performansı ilişkisi: konaklama işletmelerinde bir araştırma, Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Şen, Y., Yaşlıoğlu, M., (2010). Dönüşümcü Liderliğin Yeniliği Destekleyici Örgüt İklimi Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, Yönetim Dergisi, Sayı:66, ss.97-117. Tavmergen, İ. P., (2002). Turizm sektöründe kalite yönetimi. Ankara: Seçkin Yayıncılık. 189s.
• Tekin, Y., Durna, U., (2012). Otel işletmelerinde yenilik yönetimi uygulamaları Alanya‟da beş ve dört yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4 (3), ss.93-110.
• Tse, H.M, Chıu, W.C., (2014). Transformational leadership and job performance: a social ıdentity perspective, Journal of Business Research, 67, ss.2827-2835.
• TÜRK DİL KURUMU (TDK). http://www.tdk.org.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.57e271ece7b2a0.61090670 (Erişim Tarihi, 15.09.2016).
• TÜRK DİL KURUMU (TDK), https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 15.03.2020).
• Ukko, J., Tenhunen, J., Rantanen, H., (2007). Performance measurement ımpacts on management and leadership: perspectives of management and employees, International Journal of Production Economics, 110 (1-2), ss. 39- 51.
• Uyguç, N., Duygulu, E., Çıraklar, N., (2000). Dönüşümcü liderlik, etkileşimci liderlik ve performans, Erciyes Üniversitesi 8. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı: ss.587-601.
• Uysal, G., Shıbu, A. A., (2020). Kobilerde örgütsel yenilik ve örgütsel yaratıcılık stratejileri: dönüşümcü liderlik etkisi, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(2), ss.41-49.
• Uzkurt, C., (2010). İnovasyon yönetimi: inovasyon nedir, nasıl yapılır ve nasıl pazarlanır?, Sayı: Temmuz/Ağustos. Ankara: Ankara Sanayi Odası Yayın Organı, ss.36-51.
• Wang, C. J., Tsaı, H. T., Tsaı, M. T., (2014). Linking transformational leadership and employee creativity in the hospitality ındustry: the ınfluences of creative role ıdentity, creative self-efficacy, and job complexity, Tourism Management, 40, ss.79- 89.
• Yavuz, E., (2009). İşgörenlerin dönüşümcü liderlik ve örgütsel bağlılık ile ilgili tutumlarına yönelik bir araştırma, İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(2), ss.51-69.
• Yıldız, S., (2011). Entelektüel sermayenin işletme performansına etkisi: bankacılık sektöründe bir araştırma, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), ss. 11-28.
• Yukl, G., (1999). An evaulation of conseptual weakness in transformational and charismatic leadership theories. Leadership Quarterly, 10 (2), ss.285-305.
• Zel, U., (2001). Kişilik ve liderlik, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 320s.