Sürdürülebilir Arazi Yönetimi için Arazi Değerlendirmesi Çalışması; Samsun-Kavak İlçesinde Örnek Bir Çalışma

Yıl 2020, Cilt: 34 Sayı: 1, 1 - 17, 01.06.2020

Arif Aydın , Orhan Dengiz

Öz

Doğal kaynakların en önemlilerinden birisi olan toprakların içerdikleri karakteristikleri dikkate alınarak kullanılmasına karar vermek ve gelecek nesiller için doğal kaynakların korunmasında ve sürdürülebilirliklerinde arazi değerlendirme çalışmalarının önemi büyüktür. Bu çalışma, Samsun İli Kavak İlçesi sınırları içerisinde yer alan İdrisli, Muhsinli, Çayırlı, Kaya, Seyitali ve Beyköy köylerini kapsayan yaklaşık 397 ha alanda gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı bölgenin iklim özeliği de dikkate alınarak belirlenen arazi kullanım türlerinin yöreye uygunluk dağılım sınıflarının belirlenmesindir. Çalışmada, daha önce seri bazında ve sayısal 1:25.000 ölçekli detaylı üretilmiş olan toprak haritası kullanılmıştır. Ayrıca, ILSEN bilgisayar modeli, potansiyel arazi kullanım gruplarının ve tarımsal arazi kullanımı uygunluk sınıflarının belirlenmesinde başarıyla kullanılmıştır. Toprak haritasından belirlenen harita birimlerine ait fiziksel ve kimyasal arazi karakteristikleri ile toprak verimlilik indeks model değerlerinin entegrasyonu sayesinde, belirlenen her bir arazi kullanım türü haritalama birimleri ile karşılaştırılarak, arazi kullanım türlerinin alana uygunluk sınıfları belirlenmiştir. Bununla birlikte, CBS yardımıyla, çalışma alanı içerisinde potansiyel kullanım guruplarının dağılımını gösteren harita oluşturulmuştur. Tarımsal kullanım uygunluk sınıfları içerisinde ise çalışma alanında oldukça seçkin tarım arazileri ile oldukça iyi tarım arazileri belirlenmemiştir. Buna karşın, alanın yaklaşık %51’i sorunlu tarım arazileri oluştururken, sadece %1.2’si tarım dışı araziler olarak belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

arazi değerlendirme, ILSEN, arazi uygunluk sınıflandırması

Land Evaluation Study for Sustainable Land Management Case study; Samsun-Kavak District

Öz

The study of land evaluation is of great importance in guiding decisions on land uses by taking into consideration of characteristics of land and soil which are among the important natural resources and conserving natural resources and their sustainability for future generations. This study was carried out in İdrisli, Muhsinli, Çayırlı, Kaya, Seyitali and Beyköy villages covering about 397 ha and located in Kavak district of Samsun. The aim of this study was to determine distribution of land suitability classes for land use types suggested for this area by taking into consideration of climatic properties.  In this study, digital soil map scaled 1:25.000 based on series level was used. In addition, ILSEN computer model was used to determine potential land use groups and suitability classes for agricultural uses of the study area. Each land use type was compared to land mapping unit to obtain land suitability classes by means of physical and chemical characteristics of each land mapping unit obtained from soil map was integrated with values of soil fertility index model. According to obtained results, it was created map which shows potential land use groups for the study area by using GIS. Moreover, the best suitable and relatively good lands were not found in the study area. On the other hand, 51% of the total area has as problematic agricultural land, only 1.2% of the study area was determined as nonagricultural land.

Anahtar Kelimeler

land evaluation, ILSEN, land suitability classification

Kaynakça

• Akbulak, C. 2010. Analitik hiyerarşi süreci ve coğrafi bilgi sistemleri ile yukarı kara menderes havzası’nın arazi kullanımı uygunluk analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2): 557-576.
• Aydın, A. 2018. Sürdürülebilir Arazi Yönetimi için CBS Yardımıyla Toprak Veri Tabanı Oluşturulması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tez Çalışması, Samsun. (Basılmamıştır)
• Cinemre, H.A ve Dengiz, O. 2010. Arazi kullanım planlaması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı No: 64, Samsun.
• Çelik, P. ve Dengiz, O. 2018. Akselendi Ovası tarım topraklarının temel toprak özellikleri ve bitki besin elementi durumlarının belirlenmesi ve dağılım haritalarının oluşturulması. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 5(1): 9-18.
• Dengiz, O. 2002. Ankara-Gölbaşı İlçesi ve yakın çevresinde yayılım gösteren arazilerin kalite durumlarının belirlenmesinde parametrik metot yaklaşımı. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 16 (30): 59-69.
• Dengiz, O., Bayramin, İ., Yüksel, M. 2003. Geographic information system and remote sensing based landresource assessment, land evaluation of Beypazarı area soils. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 27 (3): 145-153.
• Dengiz, O., Ozcan, H., Köksal, E.S., Baskan, O., Kosker, Y. 2010. Sustainable natural resource management and environmental assessment in The Salt Lake (Tuz Golu) Specially Protected Area. Environmental Monitoring and Assessment, 161: 327-342.
• FAO.1989. Gidelines for land use planning. Interdepermantal Working Group on Land Planing. FAO, Rome.
• Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Sağlam, M., Erkoçak, A., Türkmen, F. 2017. Mapping and assessment-based modeling of soil fertility differences in the central and eastern parts of the Black Sea region using GIS and geostatistical approaches. Arabian Journal of Geoscience, 1045: 1-9. DOI 10.1007/s12517-016-2819-6.
• Şenol, S. ve Tekeş, Y. 1995. Arazi değerlendirme ve arazi kullanım planlaması amacıyla geliştirilmiş bir bilgisayar modeli. I. Akalan Toprak ve Çevre Sempozyumu. Ankara.
• Tuğaç, G.M. ve Torunlar, H. 2007. Tarım arazilerinin tarımsal kullanım uygunluklarının belirlenmesi üzerine bir çalışma. Tarım Bilimleri Dergisi, 13(3): 157-165
• Turan, M., Dengiz, O ve Turan Demirağ, İ. 2018. Samsun İlinin Newhall Modeline Göre Toprak Sıcaklık ve Nem Rejimlerinin Belirlenmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 5(2): 131-142.
• Turan, M.A., Katkat, A.V. Özsoy, G., Taban, S. 2010. Bursa İli alüviyal tarım topraklarının verimlilik durumları ve potansiyel beslenme sorunlarının belirlenmesi. U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 24 (1), 115-130.
• Yüksel, M. ve Dengiz, O. 2001. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü İkizce Araştırma Çiftliği Topraklarının Arazi Değerlendirmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 7 (4):129-135.