İskenderun (Hatay) Kenti Ev Bahçelerinde Kullanılan Bitkisel Materyalin Peyzaj Mimarlığı Çalışmaları Açısından Sağlayabileceği Katkılar

Yıl 2020, Cilt: 34 Sayı: Özel Sayı, 71 - 86, 30.09.2020

Elif Bozdoğan Sert , Gülay Tokgöz Nilüfer Yolcu

Öz

Günümüzde betonlaşmanın artmasıyla kentlerde yeşil alanlar azalmakta; bu nedenle yerel yönetimler tarafından yeşil odaklı alternatif çözüm arayışları devam etmektedir. Tarih boyunca insanoğlu için önemli bir mekan olarak kabul edilen ev bahçeleri bu çözümün bir parçasıdır. Tarihi ve kültürel olarak önemli bir birikime sahip bu mekan; sınırları belirli, bakımı yapılan, korunaklı bir alan olması ve sahip olduğu bitki tür çeşitliliği nedeniyle oldukça değerlidir. Ev bahçeleri ile bahçelerde kullanılan bitkiler, kuşaktan kuşağa aktarılması nedeniyle insanoğlu tarafından korunması gereken bir kültür mirası olarak önem taşımaktadır. Bu çalışma ile İskenderun (Hatay) kenti belediye sınırları içerisindeki ev bahçelerinde kullanılan bitkilerin peyzaj mimarlığı meslek disipliniaçısından sağlayacağı katkıların estetik ve fonksiyonel açılardan değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Çalışma, Mart-Nisan 2019 tarihleri arasında kentin farklı konumlanmış 9 mahallesinde tesadüfi olarak belirlenen 175 ev bahçesinde yürütülmüştür. Bu kapsamda ev bahçelerindeki odunsu (ağaç-çalı) ve yarı odunsu/otsu (tek yıllık-çok yıllık) türler tespit edilmiş; türlerin peyzaj mimarlığı çalışmalarına sağlayacağı katkılar estetik ve fonksiyonel özellikler açısından değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, İskenderun kenti belediye sınırları içerisinde yürütülen bu çalışmada belirlenen toplam 188 türün hem estetik hem de fonksiyonel özelikleri ile peyzaj mimarlığı meslek disiplini açısından pek çok fayda sağladığı ortaya konulmuştur

Anahtar Kelimeler

Ev bahçesi, bitkisel materyal, peyzaj mimarlığı

Contributions of the Plant Species Used in House Gardens of Iskenderun (Hatay) for Landscape Architecture Studies

Öz

Nowadays, with the increase of concretisation, green areas has been decreasing. For this reason, the local governments continue to search for alternative green solutions. House gardens, which have been accepted as an important place for human beings throughout history, are the part of this solution. This place, which has a significant historical and cultural background, is valuable because of its boundries, being well-kept and protectected area, and plant species diversity. The transfer of house gardens and plants from generation to generation is important as a cultural heritage that must be protected by mankind. In this study, it is aimed to evaluate the contribution of the plants used in the house gardens of Iskenderun (Hatay) in the context of landscape architecture in terms of aesthetic and functional characteristics. The study was carried out between March-April 2019 at 9 different districts of 175 house gardens which are randomly determined in the neighborhoods. At this stage woody (tree-bush) and semi-woody/herbaceous (annual-perennial) species were identified.As a result, it was revealed that a total of 188 species determined in this study conducted within the municipal boundaries of the city of İskenderun provide many benefits in terms of both aesthetic and functional features and landscape architecture profession discipline.

Anahtar Kelimeler

House garden, plant material, landscape architecture

Kaynakça

• Aksoy, A. ve Şahin, U. 1999. Elaeagnus angustifolia L. as a biomonitor of heavy metal pollution. Turkish Journal of Botany, 23: 83-87.
• Aksoy, A. ve Öztürk, M. 1996. Phoenix dactylifera as a biomonitorn of heavy metal pollution in Turkey. J. of Trace and Microprobe Techniques, 14: 605-614.
• Anicic, M., Spasic, T., Tomasevic, M., Rajsic, S. ve Tasic, M. 2011. Trace elements accumulation and temporal trends in leaves of urban deciduous trees (Aesculus hippocastanum and Tilia ssp.), Ecological Indicators, 11 (3): 824-830.
• Askan, G. ve Yılmaz, H. 2016. Erzincan kenti açık-yeşil alanlarında kullanılan bitkisel materyalin belirlenmesi. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(1): 57-74.
• Bozdoğan, E. ve Söğüt, Z. 2015. Green solution suggestions within the concept of sustainability in Eastern Mediterrenean cities:Tourism, Environment and Sustainability, Editörler:Avcıkurt, C., Dinu, M., Hacıoğlu, N., Efe, R., Soykan, A., St. Kliment Ohridski Univ. Press, Sofia, s: 468-485.
• Bozdogan, E. 2016a. Monitoring the autumn color change in leaves of Amphelopsis quinquefolia. Asian Journal of Science and Technology, 7 (1): 2198-2202.
• Bozdoğan, E.2016b. Heavy metal concentration in leaves of Melia azedarach as a biomonitor of traffic-related air pollution. Oxidation Communications, 39 (I-II): 756-764.
• Bozdoğan Sert, E., Tümay Çağlayan, T. ve Güler, S. 2018. Landscape elements and usage properties in the atrium of traditional Antakya (Hatay/Turkey) houses:Science, Ecology and Engineering Research in the Globalizing World, Editörler: Christov, I., Strauss, E., Gad, A., Curebal, I., St. Kliment Ohridski Univ. Press, Sofia, s: 490-501.
• Bozdoğan Sert, E., Turkmen, M. ve Cetin, M. 2019. Heavy metal accumulation in rosemary leaves and stems exposed to traffic-related pollution near Adana-İskenderun highway (Hatay, Turkey). Environmental Monitoring and Assessment, 191: 553-564.
• Çınar S. ve Kırca, S. 2010. Türk kültüründe bahçeyi algılamak. Journal of the Faculty of Forestry, 60 (2): 59-68.
• Dirik, H. 2008. Plantasyon (Bitkilendirme ve Dikim) Teknikleri. İstanbul Üniversitesi Yayın No: 4729, Orman Fakültesi Yayın No: 490, İstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi Müdürlüğü, İstanbul, 542 S.
• Ender, E. ve Uslu, C. 2016. Mahalle parklarının etkin hizmet alanlarının belirlenmesi-Bursa ili Nilüfer ilçesi örneği. U.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 30 (1): 13-20.
• Feng, J., Wang, Y., Zhao, J., Zhu, L., Bian, X.ve Zhang, W. 2011. Source attributions of heavy metals in rice plants along highway in Eastern China.Journal of Environmental Sciences, 23 (7): 1158-1164.
• HGK 2014. Harita Genel Komutanlığı, İl ve İlçe Yüz Ölçümleri. http://www.hgk.msb.gov.tr/images/urun/il_ilce_alanlari.pdf (Erişim Tarihi:16.10.2019)
• IUCN 2019. The IUCN Red List of Threatened Species. https://www.iucnredlist.org
• İskenderun Kaymakamlığı 2019. İskenderun Sahil Koridoru. http://www.iskenderun.gov.tr/iskenderun-sahil-kordonu (Erişim Tarihi:16.10.2019)
• Jonston, J. ve Newton, J. 2004. Building green. a guide to using plants on roofs, walls and pavements. Greater London Authority, City Hall, London.121 S.
• Kılıçaslan, N. ve Dönmez, Ş. 2016. Göller bölgesinde doğal olarak yetişen soğanlı bitkilerin peyzaj mimarlığında kullanımı. Turkish Journal of Forestry, 17(1): 73-82.
• Kuş Şahin, C. ve Erol, U. E. 2009. Türk bahçelerinin tasarım özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Sayı: 2, s: 170-181.
• New York City Street Tree Map 2018. https://tree-map. nycgovparks.org/
• Nowak, D.J., Crane, D.E. veStevens, J.C. 2006. Air pollution removal by urban trees and shrubs in the United States, Urban Forestry and Urban Greening, 4: 115-123.
• Ozturk, S. ve Bozdogan, E. 2015. The Contribution of urban road trees on ımproving the air quality in an urban area. Fresenius Environmental Bulletin, 24 (5a): 1822-1829.
• Özer, S., Kulözü, N. ve Demir, M. 2014. Gecekondu Bahçelerinde kullanılan bitkisel materyal ve tercihleri etkileyen faktörlerin belirlenmesi: Erzurum kenti Dağ (Gaziler) Mahallesi örneği, Alınteri, 26 (B): 9-17.
• Rossini Oliva, S. ve Mingorance, M.D. 2006. Assessment of airborne heavy metal pollution by aboveground plant parts. Chemosphere, 65: 177-182.
• Sezen I., Akpınar Külekçi, E., Demircan, N. ve Yılmaz, S. 2011. Müstakil ev bahçelerinde süs bitkilerinin kullanımında kadının rolü: Erzurum örneği. İnönü Üniversitesi Sanat Tasarım Dergisi, 2: 939-946.
• Söğüt, Z., Bozdoğan Sert, E., Şenol, D. ve Satar, M. 2019. Akdeniz kenti Adana’da bitkilendirmelerin küresel iklim değişikliği kapsamında değerlendirilmesi: İklim Değişikliği ve Kentler Yapısal Çevre ve Yeşil Alanlar, Editör: Aksoy, Y., Özgür Öztürk Dakam Yayınları, İstanbul, s: 619-640.
• Tazebay, İ. ve Akpınar, N. 2010. Türk Kültüründe Bahçe. Bilig, 54: 243-254.
• Yaşar, U., Özyiğit, İ.İ. ve Serin, M., 2010. Judas tree (Cercis siliquastrum L. subsp. siliquastrum) as a possible biomonitor for Cr, Fe and Ni in Istanbul (Turkey). Romanian Biotechnol. Letters,15 (1): 4979-4989
• Yılmaz, H. ve Irmak, M.A. 2004. Erzurum kenti açık-yeşil alanlarında kullanılan bitki materyalinin değerlendirilmesi. Ekoloji, 13 (52): 9-16.
• Yücel Besim, D. 2007. Özgün kentsel mekanların okunması ve belirlenmesi üzerine analitik bir çalışma: Bodrum Türkkuyusu örneği. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara, 221 S.