The Griffin Depictions in the Great Palace Mosaics: Artistic and Iconographic Relations With Similar Examples from the Roman Era

Yıl 2014, , 443 - 451, 01.06.2014

Şehnaz Eraslan

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.201406470

Öz

Surviving from Late Antiquity to the present day and dated to the reign of Iustinianus I. 525-565 the Great Palace mosaics in Istanbul provide majestic depictions of landscape. In the various representations of rural life and hunting scenes the depiction of the strange creature, the griffin, attracts attention. This fantastic creature with the head and wings of an eagle and the body of a lion had been depicted in a variety of media and forms of art from the III. millennium B.C. onwards. The griffin was often depicted during the Roman Period. Examples depicting this creature are found in the Istanbul Great Palace Mosaic in four different scenes where it emerges in all glory. In this article an evaluation is made of the typology and iconography of the Great Palace griffin depictions, taking into consideration the examples of the depiction of griffin from different geographies.

Anahtar Kelimeler

Roman • Mosaic • Griffin • Iconography • Typology

İstanbul Büyük Saray Mozaikleri’ndeki Grifon Betimlemeleri: Roma Döneminin Benzer Örnekleriyle İkonografik ve Sanatsal İlişkisi

Öz

I. Iustinianus 525-565 dönemine tarihlendirilen İstanbul Büyük Saray Mozaikleri, Geç Antikçağ­’dan günümüze ulaşan en görkemli peyzaj betimleme­le­rindendir. Kırsal yaşam aktiviteleri ve av sahnelerinin tasvir edildiği Büyük Saray Mozaikleri’nde mitolojik bir varlık olan grifonun yer alması dikkat çekmektedir.Baş ve kanatları kartal, gövdesi aslan biçiminde olan bu fantastik varlık M.Ö. III. binyıldan itibaren sanatın çeşitli dallarında tasvir edilmiştir. Antikçağ mozaik sana­tında grifon betimleri genellikle Roma Döne­mi’ndendir. Bu döneme ait örnekler­den biri İstanbul Büyük Saray Mo­zaikle­ri’nde dört ayrı sahnede tüm muhteşemliğiyle karşımıza çıkmakta­dır. Bu makalede, İstanbul Büyük Saray Mozaikleri’ndeki grifon betimlemelerinin değişik coğrafyalardaki örnek­leri ışığında tipolojik ve ikonogra­fik açıdan bir değer­len­dirilmesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Roma • Mozaik • Grifon • İkonografi • Tipoloji

Kaynakça

• Aisch. Pr. (=Aiskhylos, Prometheus Desmotes) Kullanılan Metin ve Çeviri: Suppliant Maidens, Persians, Prometheus, Seven Against Thebes. With an English translation by H. W. Smyth. vol. I. Cambridge, Mass-London 2001 (The Loeb Clasical Library)
• Hdt. (= Herodotos, Historiae) Kullanılan Metin ve Çeviri: Herodot Tarihi. Çev: M. Ökman-A. Erhat. İstanbul 1991.
• Alexiou 1991 S. Alexiou, Minos Uygarlığı. İstanbul 1991.
• Amiet 1966 P. Amiet, ELAM, Archée, Auvers-Sur-Oise. France 1966.
• Balty 1977 J. Balty, Mosaïques Antiques de Syrie. Bruxelles 1977.
• Balty 1991 J. Balty, “La Mosaïque Romaine et Byzantine en Syrie du Nord”. Revue du monde musulman et de la Méditerranée 62 (1991) 27–39.
• Blázquez 1997 J. M. Blázquez “El grifo en mosaicos africanos y su significado”. Antiquités africaines 33 (1997) 155-163.
• Campbell 1988 S. D. Campbell, The Mosaics of Antioch, The Corpus of Mosaics Pavements in Turkey. Toronto 1988.
• Cimok 2000 F. Cimok, Antioch Mosaics. İstanbul 2000.
• Cimok 2001 F. Cimok, Mosaics in İstanbul. İstanbul 2001.
• Çakır 2013 G. Ö. Çakır, “Küçük Asya Sikkeleri’nde Grifon Tipleri”. Mediterranean Journal of Humanities III/2 (2013) 31-44.
• Delplace 1990 C. Delplace, “Le griffon dans la peinture romaine et sur les reliefs en stuc”. Revue archéologique de Picardie I (1990), 89-97.
• Dessenne 1957 A. Dessenne, “Le griffon créto-mycénien: inventaire et remarques”. Bulletin de correspondance hellénique 81 (1957) 203-215.
• Dunbabin 1978 K. M. D. Dunbabin, The Mosaics of Roman North Africa: Studies in Iconography and Patronage. Oxford 1978.
• Dunbabain 1999 K. M. D. Dunbabain, Mosaics of the Greek and Roman World. Cambridge 1999.
• Eraslan 2013a Ş. Eraslan, “Antik Sanatta Efsanevi Bir Yaratık: Grifon”. Arkeoloji ve Sanat Dergisi 144 (2013) 69-79.
• Eraslan 2013b Ş. Eraslan, “Germanicia Mozaiklerinde Av Sahneleri: Doğu ve Batıdan Örneklerle İkonografik Bir Değerlendirme”. Uluslararası Türk ve Dünya Kültüründe Kahramanmaraş Sempozyumu, Kahramanmaraş (2013) 225- 234.
• Ergeçet al. 2000 R. Ergeç, M. Önal – J. Wagner, “Seleukeia am Zeugma Euphrat/ Zeugma. Archäologische Forschungen in einer Garnisons- und Handelsstadt am Euphrat”. Ed. J. Wagner, Gottkönige am Euphrat. Neue Ausgrabungen und Forschungen in Kommagene. 2000 105–113.
• Frankfort 1936 H. Frankfort, “Notes on the Creatan Griffin”. B.S.A. 37 (1936), 116-122.
• Ghirshman 1963 R. Ghirshman, Perse, L'unıvers Des Formes , Gallimard 1963.4
• Jobst et al. 1997 W. Jobst, B. Erdal – C. Gurtner, İstanbul Büyük Saray Mozaiği. İstanbul 1997.
• Kondeleon 1994 C. Kondeleon, Domestic and Divine: Roman Mosaics in the House of Dionysos. Ithaca 1994.
• Küçükdağlı 2012 S. Küçükdağlı, “Kahramanmaraş Germanicia Mozaikleri”. Journal of Mosaic Research V (2012) 97-101.
• Lassus 1936 J. Lassus, “Les mosaïques d'Antioche”. Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres 80 (1936) 33–42.
• Lassus 1983 J. Lassus, “Le Fouılleur Et Les Mosaiques”. dans le Recueil d’Hommages à. Henri Stern (1983) 253–259.
• Lattimore 1976 S. Lattimore, The Marine Thiasos in Greek Sculpture (Monumenta Archaeologica III). Los Angeles 1976.
• Levi 1947 D. Levi, Antioch Mosaic Pavements. Princeton 1947.
• Ling 1998 R. Ling, Ancient Mosaics. London 1998.
• Marrou 1976 H. I. Marrou, “Recherches sur une mosaïque de Piazza Armerina”. Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres 120 (1976) 249-251.
• Önal 2002 M. Önal, Mosaics of Zeugma, İstanbul 2002.
• Önal et al. 2012 M. Önal, H. Karabulut – N. Dervişoğlu, Haleplibahçe Mozaikleri - Şanlıurfa/Edessa. İstanbul 2012.
• Picoche 1984 J. Picoche, Dictionnaire Etymologique Du Français. 1984.
• Piotrovskii 1967 B. B. Piotrovskii, Urartu: The Kingdom of Van and its Art. London 1967.
• Ville 1968 G. Ville, “Iconographie antique” École pratique des hautes études. 4e section, Sciences historiques et philologiques. Paris (1968). 219-224.