Zeynep Cemali'nin Romanlarındaki Atasözü ve Deyimlerin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 14, 03.02.2020

Sevgen Özbaşı

Öz

Bir ulusun değerleri, yaşam
biçimi, dünya görüşü kısacası onun kültürüne yönelik önemli ipuçları sunan söz varlığı,
atasözü ve deyimleri de kapsayan geniş bir alandır. Dilin söz varlığı ögeleri
incelenerek o toplumun kültür yapısı, geçmişi, başka toplumlarla ilişkisi,
dilin kendine özgü özellikleri gibi durumlar saptanabilir. Türkçenin söz varlığında
atasözleriyle deyimler çok büyük ve önemli bir yer kapladığı için yazınsal
yapıtlarda bu ögelere ne denli ve nasıl yer verildiğini belirlemek gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı da Zeynep
Cemali’nin romanlarındaki atasözü ve deyimleri belirlemek; bu ögelerin yazınsal
metne sağladığı anlamsal katkıları tartışmaktır. Çalışma, kurgusal yapı
üzerinde tarama yönteminin kullanıldığı betimsel bir araştırmadır. Var olan bir
durumu, var olduğu biçimiyle betimlemeyi amaçlayan bu yaklaşımda tarama
yapılarak romanlarda yer alan atasözü ve deyimler incelenmiştir. Çalışmada,
Zeynep Cemali’nin dört romanında (Güzelce’de
Bir Kaçak Memo, Patenli Kız, Ballı Çörek Kafeteryası, Ankaralı) bulunan
atasözü ve deyimler saptanmış; ayrıca bu ögelerin romanlardaki kullanımları
çizelgelere işlenmiştir. Belirlenen 502 ögeden 10’u atasözü, 492’si deyimdir.
Bu ögeler yazınsal metne olan anlamsal katkıları yönünden de değerlendirilmiştir.
Sonuç olarak Zeynep Cemali’nin romanlarının atasözü ve deyimler açısından
Türkçenin anlatım olanaklarını yansıttığı; bu ögelerle anlatıma incelik,
etkileyicilik, akıcılık gibi yönlerden katkı sağlandığı; romanların, çocuk
okurun söz evrenini geliştirebilecek nitelikte olduğu söylenebilir. 

Anahtar Kelimeler

Zeynep Cemali, çocuk edebiyatı, atasözü, deyim

Kaynakça

• Aksan, D. (1975). Anadili. Türk Dili, 285, 423-434.Aksan, D. (2000). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.Aksan, D. (2006). Anadilimizin Söz Denizinde. (2.Baskı). Ankara: Bilgi Yayınevi.Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil – Ana Çizgileriyle Dilbilim. (5.Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Aksoy, Ö.A. (1988). Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.Aksoy, Ö.A. (1988). Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.Aslan, C. (2013). Çocuk Edebiyatı Yapıtlarının Temel İşlevi. Eğitimci Öğretmen Dergisi. 17, 6-9.Korkmaz, Z. (2004). Dünya Dili – Bilim Dili ve Türkçemiz Açısından Çözüm Bekleyen Bir Çelişki. Türk Dili, 483-489.Korkmaz, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. (3.Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Lüle Mert, E. (2009). Türkçenin Sözvarlığı Açısından Eflatun Cem Güney’in Derleyip Yazdığı Masallar (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.Özdemir Mete, Ö. (2016). Sevim Ak’ın Çocuk Romanlarının Sözvarlığı Açısından Çözümlenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.Sever, S. ve Karagül, S. (2014). Oğuz Tansel’in Derleyip Yazdığı Masal Kitaplarında Yer Alan Sözvarlığı Öğelerinin İncelenmesi. Folklor / Edebiyat, 20 (77), 173-188.Yazıcı Okuyan, H. (2006). Türkçenin Sözvarlığı Açısından Fakir Baykurt'un Romanları (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.