The Effect of Information and Communication Sector Employees' Person-Environment Adaptation on Their Attitudes Towards Work: The Mediation Role of Organizational Trust

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 52, 682 - 715, 20.03.2024

Vildan Bayram

https://doi.org/10.35408/comuybd.1307539

Öz

The effect of person-environment fit on the work attitudes of employees in the information and communication sector throughout Turkey is important in terms of organizational effectiveness and efficiency. In this context, the degree to which person-environment fit affects organizational trust and organizational trust on attitude towards work can also make a difference in employees' motivation and performance. For this purpose, an integrative model was developed and tested, suggesting that organizational trust mediates the effect of person-environment fit on employees' attitudes towards work. While developing the research hypotheses, they were based on the Condition Dependency Theory (CBK). The analysis of the data obtained with the applied survey method was made with SPSS 24.0. T Test and ANOVA method were used to measure the relationship between scale scores. Process analysis was applied for the mediation test, a model was created for each sub-dimension of person-environment fit and the mediating effect of each sub-dimension of the organizational trust mediator variable was examined. The analysis results showed that person-environment fit has an effect on attitude towards work and organizational trust has a mediating role in this effect. The findings support the developed research model. According to the analysis results, trust in colleagues was seen to be a strong determinant. In addition, it was determined that trust in the manager did not play a mediating role in any of the sub-dimensions of attitude towards work in the effect of person-environment fit on attitude towards work.

Anahtar Kelimeler

Person-Environmental Adaptation, Attitude to Work, Organizational Trust, Process Analysis

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Bilgi ve İletişim Sektörü Çalışanlarının Kişi Çevre Uyumunun Kuruma Karşı Tutumlarına Etkisi: Örgütsel Güvenin Aracılık Rolü

Öz

Türkiye genelinde bilgi ve iletişim sektöründe çalışanların kişi-çevre uyumunun işe karşı tutumlarına etkisi örgütsel etkinlik ve verimlilik açısından önem taşımaktadır. Bu bağlamda kişi-çevre uyumunun örgütsel güvene ve örgütsel güvenin işe karşı tutuma etki derecesi de çalışanların motivasyonunda ve performansında fark yaratabilir. Bu amaçla, örgütsel güvenin kişi-çevre uyumunun çalışanların işe karşı tutumları üzerindeki etkisine aracılık ettiğini öne süren bütünleştirici bir model geliştirilmiş ve test edilmiştir. Araştırma hipotezleri geliştirilirken Koşul Bağımlılık Kuramı (KBK) temeline dayandırılmıştır. Uygulanan anket yöntemi ile elde edilen verilerin analizi SPSS 24.0 ile yapılmıştır. Ölçek puanları arasındaki ilişkiyi ölçmek amacıyla t Testi ve Anova yöntemi kullanılmıştır. Aracılık testi için Process analizi uygulanmış, kişi çevre uyumunun her bir alt boyutu için model oluşturularak örgütsel güven aracı değişkeninin her bir alt boyutunun aracılık etkisine bakılmıştır. Analiz sonuçları, kişi-çevre uyumunun işe karşı tutuma etkisinin olduğu ve bu etkide örgütsel güvenin aracı rolü olduğu görülmüştür. Bulgular geliştirilen araştırma modelini desteklemektedir. Analiz sonuçlarına göre iş arkadaşlarına duyulan güvenin güçlü belirleyici olduğu görülmüştür. Bunun yanısıra, kişi-çevre uyumunun işe karşı tutum üzerindeki etkisinde yöneticiye duyulan güvenin işe karşı tutum alt boyutlarının hiçbirinde aracılık rolü göstermediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kişi Çevre Uyumu, İşe Karşı tutum, Örgütsel Güven, Process Analizi

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Altuntaş, S. ve Baykal, Ü. (2008). İşe karşı tutum ölçeği'nin hemşireler için uyarlanması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11(1), 51-62.
• Anderson, J. C., & Gerbing, D. W. (1984). The effect of sampling error on convergence, improper solutions, and goodness-of-fit indices for maximum likelihood confirmatory factor analysis. Psychometrika, 49, 155-173.
• Atılmış, T., & Bolat, O. İ. (2023). İşyerinde kişi uyumu ve iş tatmini ilişkisi: Kişi-örgüt uyumu açısından bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 1-20.
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Baysal A.C. (1980). Tutum kavramına kuramsal ve uygulamalı bir yaklaşım ve işletmelerde işle ilgili tutumlar üzerine bir araştırma örneği, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bükeç, C. M., & Dalmış, A. B. (2022). Dönüşümcü liderliğin örgütsel güven üzerindeki etkisi: havacılık sektöründe bir çalışma. International Journal of Aeronautics and Astronautics, 3 (2), 87-97. https://doi.org/10.55212/ijaa.1148483
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Chatman, J. A. (1989). Improving interactional organizational research: A model of person-organization fit. Academy of management Review, 14(3), 333-349. https://doi.org/10.5465/amr.1989.4279063
• Chuang, A., Shen, C. T. ve Judge, T. A. (2016). Development of a Multidimensional Instrument of P erson–E nvironment F it: The P erceived P erson–E nvironment F it S cale (PPEFS). Applied psychology, 65(1), 66-98.https://doi.org/10.1111/apps.12036
• Cole, D. A. (1987). Utility of confirmatory factor analysis in test validation research. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 55(4), 584.
• Coşkun, O. S. (2017). Kişilik özellikleri, işe karşı tutum ve mesleki bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkiler üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Çaçan, H., & Demirtaş, Z. (2023). Örgütsel güven ile örgütsel mutluluk arasındaki ilişkide örgütsel sessizliğin aracılık rolü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(88), 1768-1786.
• Çalışkan, A. (2021). Örgütsel Güven: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Antalya Bilim Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 42-59.
• DeCarlo, L. T. (1997). On the meaning and use of kurtosis. Psychological Methods, 2(3), 292–307. https://doi.org/10.1037/1082-989X.2.3.292
• Değirmenci, B., Öztürk, C., & Büyükbeşe, T. (2022). Yöneticiye duyulan güvenin hizmet inovasyon performansı üzerine etkisinde içsel motivasyonun ve örgütsel öğrenmenin aracılık rolü: Adıyaman ili finans sektöründe bir araştırma. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 8(1), 124-144. https://doi.org/10.30855/gjeb.2022.8.1.009
• Demircan, N. ve Ceylan, A. (2003). The concept of organizational trust: Reasons and results. Journal of Management and Economy, 10(2), 139-150.
• Edwards, J. R. ve Shipp, A. J. (2007). The relationship between person-environment fit and outcomes: An integrative theoretical framework. In C. Ostroff & T. A. Judge (Eds.), Perspectives on organizational fit (pp. 209–258). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Erdem, F. ve İşbaşı, J. Ö. (2000). Takım çalışmalarında güven ve güvensizlik: performans için optimum güven mi, koşulsuz güven mi?. Ulusal yönetim ve organizasyon kongresi, Nevşehir.
• Gander, F., Hofmann, J. ve Ruch, W. (2020). Character strengths: person–environment fit and relationships with job and life satisfaction. Psikolojide Sınırlar, 11 , 1582. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01582
• Groeneveld, R. A. ve Meeden, G. (1984). Measuring skewness and kurtosis. Journal of the Royal Statistical Society: Series D (The Statistician), 33(4), 391-399. https://doi.org/10.2307/2987742
• Gültekin, D., & Ulusoy, H. (2022). Sağlık çalışanlarında sanal kaytarma ve örgütsel güven arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Journal of Healthcare Management and Leadership, (1), 70-97.
• Güngör, F., & Bolat, T. (2023). Kişilik özellikleri, kişi-grup uyumu ve görev performans ilişkisi: Kavramsal bir değerlendirme. Beykoz Akademi Dergisi, 11(1), 304-326.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (5. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Gürlek, M. (2020). Kişi-çevre uyumu ve kariyer tatmini arasındaki ilişkilerin modellenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(43), 255-281. https://doi.org/10.31795/baunsobed.672408
• Halis, M., Gökgöz, G. S. ve Yaşar, Ö. (2007). Örgütsel güvenin belirleyici faktörleri ve bankacilik sektöründe bir uygulama. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(17), 187-205.
• Hayes, A. F. ve Preacher, K. J. (2013). Conditional process modeling: Using structural equation modeling to examine contingent causal processes. In G. R. Hancock & R. O. Mueller (Eds.), Structural equation modeling: A second course (pp. 219–266). IAP Information Age Publishing.
• Hopkins, K.D. ve Weeks, D.L. (1990). Tests of normality and measures of skewness and kurtosis: Their place in research reporting. Educational and psychological measurement, 50 (4), 717-729.
• Irak, D. U. (2012). Isyerinde Birey-Çevre Uyumu: Kuramsal Yaklasimlar ve Örgütsel Psikolojideki Yeri. Turk Psikoloji Yazilari, 15(30), 12.
• Islamoglu, G., Birsel, M. ve Boru, D. (2007). Trust in organizations. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Ilyas, S., Abid, G. ve Ashfaq, F. (2020). Ethical leadership in sustainable organizations: The moderating role of general self-efficacy and the mediating role of organizational trust. Sustainable Production and Consumption, 22, 195-204. https://doi.org/10.1016/j.spc.2020.03.003
• İnkaya Horoz, E.F. (2019). Algılanan Kişi- Çevre Uyum Ölçeği'nin Türkçeye uyarlama çalışması / Algılanan Kişi–Çevre Uyum Ölçeği'nin Türkçe'ye Uyarlanması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Jaramillo, F., Mulki, J. P. ve Solomon, P. (2006). The role of ethical climate on salesperson’s role stress, job attitudes, turnover intention, and job performance. Journal of Personal Selling & Sales Management, 26(3), 271-282. https://www.jstor.org/stable/40472059
• Kahraman, F. Ç., Horoz, E. F. İ., & Türetgen, İ. Ö. (2023). Turkish adaptation of the perceived person-environment fit scale (ppefs). Öneri Dergisi, 18(59), 265-290.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Yayıncılık.
• Kline, R. B. (2011). Principles And Practise Of Structural Equating Modeling. (T. G. Press, Ed.) (3. Baskı). New York.
• Köksal, O., & Şenel, Ö. (2022). İş biçimlendirmenin işe tutulma üzerindeki etkisinde kişi-iş uyumunun aracılık rolü. İş ve İnsan Dergisi, 9(1), 73-86. https://doi.org/10.18394/iid.1085785
• Kristof-Brown, A. ve Guay, R. P. (2011). Person–environment fit. In APA handbook of industrial and organizational psychology, Vol 3: Maintaining, expanding, and contracting the organization. (pp. 3-50). American Psychological Association.
• Laschinger, H. K. S., Finegan, J., Shamian, J. ve Wilk, P. (2001). Impact of structural and psychological empowerment on job strain in nursing work settings: expanding Kanter’s model. JONA: The Journal of Nursi ng Administration, 31(5), 260-272.
• Lewin, K. (1951). Intention, will and need. In D. Rapaport, Organization and pathology of thought: Selected sources (pp. 95–153). Columbia University Press. https://doi.org/10.1037/10584-005
• Marsh, H. W., Balla, J. R., & McDonald, R. P. (1988). Goodness-of-fit indexes in confirmatory factor analysis: The effect of sample size. Psychological Bulletin, 103(3), 391.
• Meydan, C. H., & Şeşen, H. (2015). Yapısal Eşitlik Modellemesi Amos Uygulamaları. (2. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Moors, J.J.A. (1986). The meaning of kurtosis: Darlington reexamined. The American Statistician, 40(4), 283-284.
• Muchinsky, P.M. ve Monahan, C.J. (1987). Kişi-çevre uyumu nedir? Tamamlayıcı ve tamamlayıcı uyum modelleri. Mesleki Davranış Dergisi, 31 (3), 268-277.
• Mulki, J. P., Jaramillo, F. ve Locander, W. B. (2006). Effects of ethical climate and supervisory trust on salesperson’s job attitudes and intentions to quit. Journal of Personal Selling & Sales Management, 26(1), 19-26. https://doi.org/10.2753/PSS0885-3134260102
• Nyhan, R.C. ve Marlowe, H.A., Jr. (1997). Development and psychometric properties of the organizational trust inventory. Evaluation Review, 21(5), 614-635.
• Ostroff, C. ve Schulte, M. (2007). Multiple perspectives of fit in organizations across levels of analysis. Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Özsoy, T. (2022). Çalışanların obsesif kompulsif belirti düzeylerinin işe yönelik tutum ve davranışlara etkisinin incelenmesi= Examining the effect of obsessive compulsive symptom levels of employees on attitudes and behaviors towards work. https://hdl.handle.net/20.500.12619/98476
• Polatcı, S., & Atak, İ. (2023). Kişi-Yönetici Uyumunun İş Performansı Üzerine Etkisi: İşe Bağlanmanın Aracı Rolü. Dynamics in Social Sciences and Humanities, 4(1), 16-23. https://doi.org/10.5152/OJFHSS.2022.230527
• Preacher, K.J. ve Hayes, A.F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891.
• Robinson, J.P., Athanasiou, R. ve Head, K.B. (1969). Measures of Occupational Attitudes and Occupational Characteristics Ann Arbor. Mich.: Universityof.
• Saks, A.M., Mudrack, P.E. ve Ashforth, B.E. (1996). The relationship between the work ethic, job attitudes, intentions to quit, and turnover for temporary service employees. Canadian Journal of Administrative Sciences/Revue Canadienne des Sciences de l'Administration, 13(3), 226-236. https://doi.org/10.1111/j.1936-4490.1996.tb00733.x
• Schneider, B. (1983). Interactional psychology and organizational behaviour. Research in Organizational Behavior, 5, 1-31.
• Sekiguchi, T. (2004). Person-organization fit and person-job fit in employee selection: A review of the literatüre. Osaka keidai ronshu, 54(6), 179-196.
• Seymen, O. A. (2014). Koşul bağımlılık kuramı kapsamında örgüt büyüklüğü-örgüt yapısı ilişkisinin yazınsal açıdan eleştirel bir değerlendirmesi. Balıkesir Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 15(2), 135-165.
• Shateri, K. ve Hayat, A. A. (2020). Investigating the Mediating Role of Organizational Trust in the Relationship between Perceived Organizational Support and Knowledge Sharing. Knowledge Management & E-Learning, 12(3), 298-314.
• Su, R., Murdock, C. ve Rounds, J. (2015). Person-environment harmony. PJ Hartung, ML Savickas, & WB Walsh (Eds.), APA career intervention handbook, Vol. 1. Fundamentals (pp. 81–98). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/14438-005
• Tabachnik, B. G., & Fidell, L. S. (2012). Using Multivariate Statistics (6. Baskı). Boston: Pearson.
• Terborg, J. R. (1981). Interactional psychology and research on human behavior in organizations. Academy of Management Review, 6(4), 569-576. https://doi.org/10.5465/amr.1981.4285691
• Velez, MJ (2020). The relationship between abusive control and organizational trust: The role of subordinates' self-esteem. Analise Psicológica, 38 (2), 181-197. http://hdl.handle.net/10400.12/8696
• Velez, P. (2006). Effects of organizational trust. University of San Diego.