Belediyelerde Katılımcı Bütçe: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 4, 1 - 35, 30.10.2024

Ülkü Arıkboğa

Öz

Katılımcı bütçe, vatandaşların kamu kaynaklarının dağıtımı konusunda tartışmalara katıldığı bir karar alma süreci olarak tanımlanmaktadır. İlk defa 1989 yılında Brezilya’nın Porto Alegre Belediyesi’nde uygulanan katılımcı bütçe yaklaşımı etkin bir şekilde uygulandığında, kaynakların etkin kullanımı ve demokrasinin gelişmesi açısından önemli faydalar sağlayabilecek bir niteliğe sahiptir. Bu çalışmada, belediyelerde katılımcı bütçe konusu ele alınmış, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) katılımcı bütçe konusunda uyguladığı model incelenmiştir. Çalışmanın birinci ve ikinci bölümünde literatür ve mevzuat taramasından yararlanılarak katılımcı bütçeye ilişkin kavramsal çerçeveye ve Türkiye’de katılımcı bütçe konusundaki yasal altyapıya yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise İBB’nin 2022-2024 bütçe döneminde uyguladığı katılımcı bütçe modeli analiz edilmiştir. Bu kapsamda, doküman analizi ve mülakat yöntemi kullanılarak veriler toplanmış ve belirli bir sistematikle ele alınarak üçüncü bölümde analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda İBB tarafından üç yıldır devam ettirilen katılımcı bütçe uygulamasının avantajları şöyle sıralanabilir: Tutarlı bir modele dayanması, bütçe takvimi ile uyumlu olarak uygulanması, kurumun stratejik planı ve performans esaslı bütçesi ile uyumlu olarak yürütülmesi, İstanbul Kent Konseyi tarafından sahiplenilmesi. Katılımın arttırılması, proje gerçekleşmelerinin daha etkin bir şekilde takip edilmesi, proje sahiplerine düzenli geri bildirim verilmesi, proje maliyet tahminlerinin daha gerçekçi yapılması, ayrılacak bütçe miktarının başlangıçta ilan edilmesi ise uygulamanın gelişim alanlarını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

bütçe, katılım, katılımcı bütçe

Kaynakça

• Allegretti, G. ve M. Koçdemir (2021). “Katılımcı Bütçe Uygulamaları: Türkiye ve Portekiz Deneyimlerinin Karşılaştırılması”. Sayıştay Dergisi, 32(123), 107-139.
• Altuğ, F. (2020). Kamu Bütçesi. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Batırel, Ö. F. (2007). Kamu Maliyesi ve Yönetimi. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Yayınları.
• 5393 Sayılı Belediye Kanunu.
• https://butcesenin.istanbul/secilmis-projeler (04.04.2024).
• Cabannes, Y. (2015a). “The Impact of Participatory Budgeting on Basic Services: Municipal Practices and Evidence From The Field”. Environment &Urbanization, 27 (1), 257-284.
• Cabannes, Y. (2015b). “Basic Tools for Navigating The World of Participatory Budgeting”. Another City is Possible: Alternatives to the City As A Commodity, Participatory Budgeting. (Ed. Y. Cabannes ve C. Delgado), 22-28.
• Cabannes, Y. (2018). “The Contribution of Participatory Budgeting to the Achievement of the Sustainable Development Goals: Lessons for Policy Commonwealth Countries”. Commonwealth Journal of Local Government, Issue 21 (December 2018), 1-19.
• Edizdoğan, N. ve Ö. Çetinkaya (2021). Kamu Bütçesi. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Ergen, Z. (2012). “Yönetimden Yönetişime: Katılımcı Bütçeleme Modeli”. Maliye Dergisi, Sayı 163, Temmuz-Aralık 2012, 316-334.
• Falanga, R. ve R.H.H. Lüchmann (2019). “Participatory Budgets in Brazil and Portugal: Comparing Patterns of Dissemination”. Policy Studies, 41(2), 1-20.
• Gordon vd. (2017). Participatory Budgeting in the United States: A Guide for Local Governments. New York and London: Routledge.
• İBB, Bimtaş, İKK ve İPA (2022). Bütçem İstanbul. İstanbul: İBB Yayını.
• İBB (2022a). 2022 Mali Yılı Bütçesi. https://uploads.ibb.istanbul/uploads/2022_mali_yili_butcesi_28122022_23300_edb58837a5.pdf. (04.04.2024).
• İBB (2022b). 2022 Yılı Performans Esaslı Yatırım ve Hizmet Programı. https://uploads.ibb.istanbul/uploads/2022_yatirim_ve_hizmet_programi_2022_6_12_2021_214536edba.pdf. (04.04. 2024).
• İBB (2023a). Katılımcı Bütçe Rehberi. İstanbul: İBB.
• İBB (2023b). 2023 Mali Yılı Bütçesi. https://uploads.ibb.istanbul/uploads/2023_butce_kitabi_231ed29d3b.pdf. (04.04. 2024).
• İBB (2023c). 2023 Yılı Performans Esaslı Yatırım ve Hizmet Programı. https://uploads.ibb.istanbul/uploads/2023_yili_performans_esasli_yatirim_ve_hizmet_programi_bcbb0cc91f.pdf (04.04. 2024).
• İBB (2024a). 2024 Mali Yılı Bütçesi. https://uploads.ibb.istanbul/uploads/2024_Butce_Kitabi_468ac53ce5.pdf. (04.04.2024).
• İBB (2024b). 2024 Yılı Performans Esaslı Yatırım ve Hizmet Programı. https://uploads.ibb.istanbul/uploads/Yatirim_Ve_Hizmet_Programi_2024_7ee33a38c4.pdf. (04.04.2024).
• İBB Bütçe ve Denetim Müdürlüğü (2024). Bütçe ve Denetim Müdürü Abdulkadir İnceoğlu İle Yapılan Görüşme Notları.
• İBB SGM (2024a). Strateji Geliştirme Müdürü Abdullah Paksoy İle Yapılan Görüşme Notları.
• İBB SGM (2024b). Katılımcı Bütçe Gerçekleşme Verileri.
• İKK (2022). 2022 Yılı Bütçe Senin İzleme Değerlendirme Raporu. https://istanbulkentkonseyi.org.tr/wp-content/uploads/2022/06/KB-izleme-degerlendirme-raporu.pdf (30.01.2024).
• İKK (2024a). İstanbul Kent Konseyi Başkanı Tülin Hadi İle Yapılan Görüşme Notları.
• İKK (2024b). Bütçem İstanbul Projeleri: 2022-2023 Yılı İlerleme Durumları&2024 Yılı Seçilen Projeler. https://istanbulkentkonseyi.org.tr/wp-content/uploads/2024/05/SON_15_Mayis_2024_BUTCEM_ISTANBUL_BULUSMALARI_Izleme_Degerlendirme_31_Ocak_Ver_2_pagenumber-1.pdf (24.07.2024).
• İPA (2024). https://ipa.istanbul/hakkinda/ (04.04.2024).
• 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu.
• Koçdemir, M. (2022). Katılımcı Bütçeleme: Yerel Yönetimlerin Yasal Düzenlemeleri Çerçevesinde Dünya Örneklerinin Analizi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Krenjova, J. (2012). Participatory Budgeting at The Local Level: Models, Context, Application. Master’s Thesis. Tallinn: Tallinn University of Technology.
• Malena, C. ve M. Khallaf (2009). Participatory Budgeting. CIVICUS, https://civicus.org/documents/toolkits/PGX_G_Participatory%20BudgetingFinalWeb.pdf (3.10.2023).
• Scherer, S. ve M. A. Wimmer (2012). “Reference Process Model for Participatory Budgeting in Germany.” Electronic Participation. Berlin: Springer, 97-111. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-642-33250-0_9 (30.1.2024).
• Sintomer vd. (2008). “Participatory Budgeting in Europe”. International Journal of Urban and Regional Research, 32(1), 164-178.
• Sintomer vd. (2012). “Transnational Models of Citizen Participation: The Case of Participatory Budgeting”. Journal of Public Deliberation. 8(2), 1-32.
• TEPAV (2007). İyi Yönetişim İçin Örnek Bir Model: Katılımcı Bütçe, Yönetişim Etüdleri Programı. https://www.tepav.org.tr/upload/files/1271229711r9770.Iyi_Yonetisim_Icin_Ornek_Bir_Model_Katilimci_Butceleme.pdf (10.12.2023).
• UN-HABITAT (2004). “72 Frequently Asked Questions About Participatory Budgeting”. Global Campaign on Urban Governance, UN-HABITAT. https://unhabitat.org/sites/default/files/download-manager-files/72%20Frequently%20Asked%20Questions%20about%20Participatory%20Budgeting%20%28English%29.pdf (03.03.2024).
• Wampler, B. (2007). “A Guide to Participatory Budgeting”. Participatory Budgeting. (Ed. A. Shah). Washington: World Bank, 21-54.