Türkiye'de Eğitim Denetimi Araştırmalarında Eğilimler: Tematik ve Metodolojik Bir İnceleme

Yıl 2022, Sayı: 54, 807 - 830, 28.12.2022

Nazan Bakır , Çiğdem Ayanoğlu

https://doi.org/10.53444/deubefd.1060788

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de 1990-2021 yılları arasında eğitim denetimi alanında yayımlanmış tezlerin kapsamlı ve bütüncül bir şekilde analiz edilmesi, tematik ve metodolojik açıdan benzerlik ve farklılıklarının ortaya konulması ve eğitim denetimi alanındaki eğilimin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, betimsel tarama modelinde yürütülen nitel bir araştırmadır. Verilerinin doküman analizi yoluyla elde edildiği çalışmanın evrenini YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanında dizinlenen eğitim denetimiyle ilgili tezler oluşturmaktadır. Çalışma grubunda yer alan 146 tezin incelenmesiyle elde edilen veriler içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Tezlerde “denetim sistemine/denetmenlere ilişkin algı, görüş, tutum ve beklentiler” ile “denetmen rolleri/görevleri” konularının en çok ele alınan konular olduğu belirlenmiştir. Tezlerin çoğunlukla ampirik yaklaşım ile gerçekleştirildiği, sıklıkla nicel araştırma yöntemi ve tarama modelinde yürütüldüğü, araştırmaların çoğunlukla temel eğitim kademesinde ve öğretmen örneklemi ile gerçekleştirildiği tespit edilmiştir. Eğitim araştırmalarının karmaşık niteliği nedeniyle kuramsal çalışmalara daha fazla yer verilmesi, derin ve geniş bakış açılarını ortaya koyan nitel ve karma yöntem ile yürütülen tezlerin sayısının artırılması, yanı sıra deneysel desenleme türleri ile çalışmaların yürütülmesi önerilir. Eğitim denetimi sosyal süreçleri içeren birçok yönü dolayısıyla bilimsel bulgularla desteklenmesi gereken alan olmakla birlikte bu alandaki yayımların belirli aralıklarla incelenmesi ve sınıflandırılması eğitim denetiminin güncel durumunun, gelişiminin ortaya konulması ve uygulamalara daha geniş bir perspektif ile yön verilmesi açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim denetimi, tematik inceleme, metodolojik inceleme

Teşekkür

Teşekkür Hacettepe Üniversitesi Eğitim Yönetimi Doktora Programı 2021-2022 Güz Yarıyılı Eğitim Denetiminde Çağdaş Gelişmeler (EYP731) dersi kapsamında çalışmayı inceleyerek değerli görüşleri ve yapıcı geri bildirimleriyle çalışmaya katkı sağlayan Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri öğretim üyesi Dr. Yusuf Badavan’a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Ağaoğlu, E. (Ed.). (2008). Okul yönetimi ile ilgili lisansüstü tezlerin incelenmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Aküzüm, C. (2012). Türkiye’de ilköğretim okullarında eğitim denetim (Bir meta-sentez çalışması) (Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Akyol, B. & Yavuzkurt, T. (2016). Türkiye’de lisansüstü tezlerde eğitim denetimi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(2), 908-926. https://doi.org/10.7884/teke.631
• Alp, Ö. & Şen, S. (2021). Eğitim yönetimi ve denetimi alanında yazılan lisansüstü nicel tezlerin incelenmesi: bir sistematik derleme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 19(1), 24-53. https://doi.org/10.37217/tebd.774591
• Altınkurt, Y., Demir, S., Akbaba Dağ, S. & Erol, E. (2010, Haziran). Türkiye’de eğitim denetimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin değerlendirilmesi. II. Uluslararası Katılımlı Eğitim Denetimi Kongresi, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi, 23-25 Haziran.
• Aydın, A. & Uysal, Ş. (2014). Türkiye’de eğitim yönetimi teftişi planlaması ve ekonomisi alanındaki doktora tezlerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 177-201. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2014.14.1- 5000091508
• Bilir, A. (2013). Eğitimde denetimsel davranışın amaç ve ilkeleri. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 11(44), 8-31.
• Boote, D. N. & Beile, P. (2005). Scholars before researchers: On the centrality of the dissertation literature review in research preparation. Educational Researcher, 34(3), 3-15.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: PegemA.
• Cavas, B., Cavas, P., Ozdem, Y. Rannikmae, M. ve Ertepinar, H. (2012). Research trends in science educationation from the perspective of Journal Of Baltıaltic Science Educationation: A content analysis from 2002 to 2011. Journal of Baltic Science Education, 11(1), 94-102.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methods in education (5th Ed.). London and New York: Routledge Falmer.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2011). Research methods in education. New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203224342
• Creswell, J.W. & Miller, D.L. (2000). Determining validity in qualitative ınquiry. Theory into Practice, 39(3), 124-130. https://doi.org/10.1207/s15430421tip3903_2
• Demirhan, G. (2015). Türkiye’de eğitim yönetimi alanında araştırma geleneği ve paradigmaların gömülü teori bağlamında değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Ergün, M., Recepoğlu, E., Küçük, A. & Oğuz, K. (2014). Türkiye’deki üniversitelerde eğitim denetimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 25-40.
• Erol, E. & Tüzel E. (2015). Türkiye’de eğitim yönetimi teftişi planlaması ve ekonomisi anabilim dalı doktora programlarında tamamlanan tezlerin eğitim sosyolojisi kapsamında değerlendirilmesi. Sosyoloji Dergisi, 3(30), 297-316.
• Glesne, C. & Peshkin, A. (1992). Becoming qualitative researchers: An introduction. White Plains, NY: Longman.
• Göktaş, Y., Hasançebi, F., Varışoğlu, B., Akçay, A., Bayrak, N., Baran, M. & Sözbilir, M. (2012). Türkiye’deki eğitim araştırmalarında eğilimler: Bir içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1), 443-460 Granello, D. H. (2001). Promoting cognitive complexity in graduate written work: Using Bloom's taxonomy as a pedagogical tool to improven literature reviews. Counselor Education and Supervision, 40(4), 292–307.
• İsaoğulları, Y. (2016). Eğitim yönetimi ve denetimi alanında yapılmış lisansüstü tez çalışmalarının liderlik teması açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Kanar, H. M. (2004). Üniversitelerde eğitim denetimi alanında yapılmış lisansüstü tezlerin MEB’de yararlanılma düzeyine ilişkin müfettiş görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Kasapçopur, A. (2007). Avrupa Birliği ülkelerinde eğitim denetimi. Ankara: MEB Teftiş Kurulu Başkanlığı Yayınları.
• Kaya, Ç., Yazıcı, A. Ş., Deliveli, K. & Hoşgörür, V. (2015, Kasım). Eğitim denetiminde yapılan lisansüstü çalışmaların değerlendirilmesi: 1990-2015. Felsefe, Eğitim ve Bilim Tarihi Sempozyumu, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla. Kimbrough, R. B. ve Burkett, C. W. (1990). The principalship: Concepts and practices. New Jersey: Englewood Cliffs, Prentice Hall.
• Kozak, N. (1994). Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan yazılar üzerine bir İnceleme. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 5, 22-33.
• Kurtoğlu, M. & Seferoğlu, S. S. (2013). Öğretmenlerin teknoloji kullanımı ile ilgili türkiye kaynaklı dergilerde yayımlanmış makalelerin incelenmesi. Journal of Instructional Technologies & Teacher Education, 2(3), 1-10.
• Marzano, R. J., Frontier, T. & Livingston, D. (2011). Effective supervision - supporting the art and science of teaching. Virginia: ASCD Member Book.
• MEB (2010). Millî Eğitim Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile Devlet Memurları Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2010, Haziran). Resmî Gazete (Sayı: 27610). Kararname No: 5984. MEB (2011). Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (2011, 14 Eylül). Resmî Gazete (Sayı: 28054). Kararname No: 652.
• MEB (2014). Millî Eğitim Temel kanunu ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2014, 12 Mart). Resmî Gazete (Sayı: 28941), Kanun No: 6528.
• Memduhoğlu, H. B. & Zengin, M. (2012). Çağdaş eğitim denetimi modeli olarak öğretimsel denetimin Türk eğitim sisteminde uygulanabilirliği. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 5(1), 131-142.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (Second Section). Sage Publications.
• Oktar, A. N. (2010). Eğitim denetimi sisteminin yasal dayanaklara göre değerlendirilmesi (Yüksek lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Öner, Ö. (2019). Türkiye’de eğitim denetimi alanındaki lisansüstü eğitim tezlerinin incelenmesi (1990-2017)(Yüksek lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Özen, F. & Hendekçi, E. A. (2016). Türkiye’de eğitim denetimi alanında 2005- 2015 yılları arasında yayımlanan makale ve tezlerin betimsel analizi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 6(11), 619-650. https://doi.org/10.26466/opus.255105
• Özkan Hıdıroğlu, Y. (2020). Türkiye’de eğitim denetimi alanında yayımlanan makalelerin incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 1-22.
• Polat, G. (2010). Eğitim yönetimi ve denetimi anabilim dalında yapılmış lisansüstü tez çalışmalarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Polat, S. (2020). Sosyoekonomi Dergisinde yayınlanan makalelerin bibliyometrik analizi: 2005- 2019 Dönemi. Sosyoekonomi, 28(45), 281-300. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M., & Dündar, H. (2014). Eğitim ve Bilim Dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173).
• Sert, G., Kurtoğlu, M., Akıncı, A. & Seferoğlu, S. S. (2012, Şubat). Öğretmenlerin teknoloji kullanma durumlarını inceleyen araştırmalara bir bakış: Bir içerik analizi çalışması. Akademik Bilişim – XIV. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, Uşak Üniversitesi, ss. 351-357.
• Stemler, S. (2000). An overview of content analysis, Practical Assessment, Research, and Evaluation, 7(17), 1-7. https://doi.org/10.7275/z6fm-2e34
• Sullivan, S. & Glanz, J. (2000). Alternative approaches to supervision: Cases from the field. The Journal of Curriculum and Supervision, 15(3), 212-235.
• Şahin, D., Calp, Ş., Bulut, P. & Kuşdemir, Y. (2013). Sınıf öğretmenliği eğitimi bilim dalında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli kriterlere göre incelenmesi. Journal of World of Turks, 5(3), 187-205.
• Tatık, R. Ş. & Doğan, S. (2014). Marmara Üniversitesi eğitim yönetimi ve denetimi alanındaki yüksek lisans tezlerinin incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 25(1), 399-410.
• Taymaz, H. (2015). Eğitim sisteminde teftiş: Kavramlar, ilkeler, yöntemler (8. Baskı). Ankara: PegemA.
• Thomas, S. (2005). The school counselor a lummi peer consultation group. Counselor Education and Supervision, 45(1), 16-29. https://doi.org/10.1002/j.1556- 6978.2005.tb00127.x
• Tok, T. N. (2013). Türkiye’de eğitim denetmenlerinin profili. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 119–138. https://doi.org/10.9779/PUJE583
• Uysal, Ş. (2013). Türkiye’de eğitim yönetimi teftişi planlaması ve ekonomisi alanındaki doktora tezlerinin incelenmesi (Doktora Tezi). Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Üsdiken, B. & Pasadeos, Y. (1993). Türkiye'de yayınlanan yönelimle ilgili makalelerdeki atıflar üzerine bir inceleme. Amme İdaresi Dergisi, 25(2), 107-134.
• Üstüner, M. & Cömert, M. (2008). Eğitim yönetimi teftişi planlaması ve ekonomisi anabilim dalı lisansüstü dersleri ve tezlerine ilişkin bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 497-515. https://doi.org/10.14527 / 845
• Yeşilpınar Uyar, M. (2017). Eğitim programları ve öğretim alanına yönelik bir dergideki araştırmalara ilişkin içerik analizi: 2002-2015. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 1009- 1024.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, B. (2001). İlköğretimde denetimin etkinliği için yeni bir iletişim modeli. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 214-224.
• Yıldırım, K. (2010). Nitel araştırmalarda niteliği artırma. İlköğretim Online, 9(1), 79-92. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilkonline/issue/8596/106955
• Yılmaz, T., Altun, B., Uygun, H. & Hoşgörür, V. (2016). Eğitim denetimine ilişkin Türkiye’de yayımlanmış makalelerin değerlendirilmesi. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 47-63. https://doi.org/10.21666/mskuefd.09324