Dil ve Düşünce İlişkisinde Matematiksel Kelimeler ve Matematiksel Kavramlar: Asal ve Asal Sayı

Yıl 2022, Sayı: 54, 931 - 956, 28.12.2022

Muhammet Kaşıkçı , Serkan Narlı

https://doi.org/10.53444/deubefd.1095503

Öz

Dilin düşünceyle olan ilişkisi eskiden beri felsefenin, günümüzde ise hem felsefe hem de psikoloji ve sosyolojinin ilgi odaklarından biridir. Vygotsky dili ve düşünceyi kelimeler üzerinden ele alır. Ona göre kelimeler, kavramlarla seslerin ayrılmaz bütünlüğüdür. Fakat Saussure dilsel birimleri gösterge olarak ele alırken göstergede gösteren ve gösterilen ayrımlarını yapar. Saussure’e göre gösterge nedensizdir. Bu araştırma matematiksel kelimeleri bir gösterge olarak ele alır. Bu araştırmanın konusu, yapılan teorik ayrımlar çerçevesinde matematiksel kelimelerle matematiksel kavramlar arasındaki ilişkidir. Bu ilişki bir tür nedenlilik ilişkisi olup Guiraud’un görüşleri ile kavramsallaştırılmaya çalışılmıştır. Araştırmada katılımcıların asal kelimesiyle asal sayı kavramı arasında sözlük anlamı, biçimsel çözümleme ve sese dayalı çağrışım yöntemlerini kullanarak ilişki kurmaya çalıştığı görülmüştür. Katılımcıların kurdukları bu ilişkiler, alanyazın dikkate alındığında, büyük oranda geçersiz olarak değerlendirilmiştir. Katılımcıların kelime ile kavram arasında kurduğu ilişkilerin geçersiz olarak değerlendirilmesinin başlıca nedenleri sözlük anlamı yanlış ve kelime ile kavram uyumsuz/ilişki kurulmamış olarak kategorize edilebilir. Sonuç olarak öğrenci, öğretmen adayı ve öğretmenlerin kelime ile kavram arasında ilişki kurmakta zorlandıkları söylenebilir. Bu bağlamda matematik eğitiminde matematiksel kelimelere yönelik sorgulama süreçlerinin gündeme getirilmesi ve bu sorgulamalara destek olabilecek matematiksel kelimelere dair kökenbilim sözlüklerinin veya anlambilim hikâyeleri içeren içeriklerin arttırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dil, düşünce, matematiksel kelimeler, matematiksel kavramlar

Kaynakça

• Altınörs, A. (2000). Dil felsefesi sözlüğü (1. Baskı). İstanbul: Paradigma Yayınları
• Altınörs, A. (2018). Dil felsefesi tartışmaları (2. Baskı). İstanbul: Bilge Kültür-Sanat
• Barrs, M. (2016). Vygotsky’s ‘thought and word’. Changing English. 23(3), 241-256, DOI: 10.1080/1358684X.2016.1203610
• Başkan, Ö. (1974). Terimlerde özleşme sorunu. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten, 21-22 (1973-1974) , 173-184. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/38478/446186
• Bello, A. (2013). Origins of mathematical words: a comprehensive dictionary of Latin, Greek and Arabic roots. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
• Blessman, J. & Myszczak, B. (2001). Mathematics vocabulary and its effect on student comprehension. [Washington, D.C.] : Distributed by ERIC Clearinghouse, Erişim addresi: https://eric.ed.gov/?id=ED455112
• Britannica Encylopedia (2021). Morphology. Erişim adresi: https://www.britannica.com/science/linguistics/Morphology
• Bruun, F., Diaz, J. M., & Dykes, V. J. (2015). The language of mathematics. Teaching Children Mathematics, 21(9), 530-536. DOI: https://doi.org/10.5951/teacchilmath.21.9.0530
• Chomsky, N. (2018). Dil ve zihin (A. Kocaman, Çev.). Ankara: Bilgesu Yayınları. (2006).
• Clark, R. (1975). Some aspects of psycholinguistics. In E. Jacobsen (Ed.). Symposium of Interactions Between Linquistics and Mathematical Education (pp. 74-81). Paris: UNESCO. Erişim adresi: http://unesdoc.unesco.org/images/0001/000149/014932eb.pdf
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri-beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Siyasal Kitabevi.
• Cuevas, G. (1984). Mathematics learning in english as a second language. Journal for Research in Mathematics Education, 15, 134-144.
• Çakan, M. (2017). Bilimsel ve teknolojik terimlere dair etimolojik hikâyeler. İstabul: Chiviyazıları Yayınevi.
• Dubinsky, E., Weller, K., Mcdonald, M.A. & Brown, A. (2005).Some historical issues and paradoxes regarding the concept of infinity: an apos-based analysis: part 1. Educational Studies in Mathematics. 58, 335–359. DOI: https://doi.org/10.1007/s10649-005-2531-z
• Durkin, K., & Shire, B. (1991). Primary school children's interpretations of lexical ambiguity in mathematical descriptions. Journal of Research in Reading, 14(1), 46–55. https://doi.org/10.1111/j.1467-9817.1991.tb00005.x
• Durkin, P. (2009). The Oxford guide to etymology. Oxford University Press.
• Eyuboğlu, S. Z. (2017). Türk dilinin etimoloji sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Freud, S. (2016a). Psikanalize giriş dersleri (S. Budak, Çev.). İstanbul: Öteki Yayınevi. (1917).
• Freud, S. (2016b). Dinin kökenleri-totem ve tabu (S. Budak, Çev.). İstanbul: Öteki Yayınevi. (1913).
• Fried, M.N. (2007). Didactics and history of mathematics: knowledge and self-knowledge. Educational Studies in Mathematics. 66, 203–223. DOI: https://doi.org/10.1007/s10649-006-9025-5
• Gökberk, M. (2020). Felsefe tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi. (1961).
• Guiraud, P. (1999). Anlambilim (B. Vardar, Çev.). İstanbul: Multilingual Yayınları. (1960).
• Halliday, M. A. K. (1975). Some aspects of sociolinguistics. In E. Jacobsen (Ed.). Symposium of Interactions Between Linquistics And Mathematical Education (pp. 64-73). Paris: UNESCO. Erişim adresi: http://unesdoc.unesco.org/images/0001/000149/014932eb.pdf
• Hoffmann, M.H.G. (2006). What Is a “Semiotic Perspective”, and What Could It Be? Some Comments on the Contributions to This Special Issue. Educational Studies in Mathematics. 61, 279–291. https://doi.org/10.1007/s10649-006-1456-5
• Karaman, B. İ. (2009). Terim oluşturma yöntemleri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 57 (2) , 45-59. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/32739/363420
• Kuryel, B. (2011). Matematiksel düşüncenin evrimi-2. Toplumsal Tarih. 205, 54-60.
• Küçüksakarya, E. (2020). Dil bilgisinin temel bileşenleri ve arakesitler. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22 (1), 33-60. Erişim adresi: https://doi.org/10.16953/deusosbil.519887
• Larson, C. (2007) The importance of vocabulary instruction in everyday mathematics. Action Research Projects. 60. https://digitalcommons.unl.edu/mathmidactionresearch/60
• Lune, H. & Berg, B. L. (2017). Qualitative research methods for the social sciences (Ninth Edition). Pearson.
• Meriç, C. ve Vardar, B. (2001). Dillerin yapısı ve gelişmesi. İstanbul: Multilingual. (1967).
• McConnell, M. (2008). Exploring the influence of vocabulary instruction on students’ understanding of mathematical concepts. Action Research Projects. 54. https://digitalcommons.unl.edu/mathmidactionresearch/54
• Mulcrone, T. F. (1958). Teaching the etymology of mathematical terms. The Mathematics Teacher, 51(3), 184–190. http://www.jstor.org/stable/27955610
• Nişanyansözlük (2021). Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. Erişim adresi: https://www.nisanyansozluk.com/
• Orwell, G. (2010). Bin dokuz yüz seksen dört (C. Üster, Çev.). Can Yayınları (1949).
• Otterburn, M. K., & Nicholson, A. R. (1976). The language of (cse) mathematics. Mathematics in School, 5(5), 18–20. http://www.jstor.org/stable/30211619
• Oxford Dictionary (2021). Oxford learner’s dictionaries. Erişim adresi: https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/
• Önder, S. (2019). Ortaokul öğrencilerinin sayılar, geometri ve cebir özelinde kullanılan sözcüklere yükledikleri mananın semantik açıdan incelenmesi. Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Matematik Eğitimi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/
• Özdemir, Z. G. (2014). Ortaokul matematik terimlerinin semantik açıdan incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/
• Patton, M. Q. (1982). Qualitative methods and approaches: What are they? New Directions for Institutional Research, 1982 (34), 3–15. Erişim adresi: https://doi.org/10.1002/IR.37019823403
• Perisho, M. W. (1965). The etymology of mathematical terms. Pi Mu Epsilon Journal. 4, (Spring, 2), 62-66. Erişim adresi: https://www.jstor.org/
• Piaget, J. (2005). The language and thought of the child. Routledge, Taylor and Francis. (1923).
• Pinker, S. (2018). Düşüncenin maddesi (M. Doğan, Çev.). İstanbul: Alfa Yayıncılık
• Raiker, A. (2002) Spoken language and mathematics, Cambridge Journal of Education, 32 (1), 45-60, doi: 10.1080/03057640220116427
• Rothstein, A; Rothstein, E. & Lauber, G. (2006). Write for mathematics. (2nd edition). SAGE Publications.
• Rubenstein, R. N. (2000). Word origins: building communication connections. Mathematics Teaching in the Middle School, 5(8), 493–498. http://www.jstor.org/stable/41180870
• Rubenstein, R. N. (2007). Focused strategies for middle-grades mathematics vocabulary development. Mathematics Teaching in the Middle School 13 (4). DOI: 10.5951/MTMS.13.4.0200
• Rubenstein, R. N. & Schwartz, R. (2000). Word histories: melding mathematics and meanings. The Mathematics Teacher, 93(8), 664-669. Erişim adresi: www.jstor.org/stable/27971544
• Rubenstein, R. N. & Thompson, D. R. (2002). Understanding and supporting children's mathematical vocabulary development. Teaching Children Mathematics. 9 (2), 107-112. https://doi.org/10.5951/TCM.9.2.0107
• Ruthrof, H. (2012). Vygotsky’s “thought” in linguistic meaning. Rivista Italiana di Filosofia del Linguaggio. 6 (2), 161-173.
• Saussure, F. (1998). Genel dilbilim dersleri. (B. Vardar, Çev.). İstanbul: Multilingual Yayınları. (1913).
• Schwartzman, R. (1994). The words of mathematics an etymological dictionary of mathematical terms used in English. The Mathematical Association of America.
• Sönmez V. ve Alacapınar F. G. (2011). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık
• TDK (2021). Türk dil kurumu sözlükleri. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (2008). Geometri (3. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. (1937).
• Thompson, D., & Rubenstein, R. (2000). Learning mathematics vocabulary: potential pitfalls and instructional strategies. The Mathematics Teacher, 93 (7), 568-574. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/27971502
• Tuna, S. (2006). Vygotsky ve Piaget’de düşünme/düşünce-dil ilişkisi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/
• Vardar, B. (1999). Pierre Guiraud’un anlambilim kitabının önsözü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Vendryes, J. V. (2001). Dil ve düşünce (B.Vardar, Çev.). İstanbul: Multilingual Yayınları. (1921).
• Vinner, S. (1997). The pseudo-conceptual and the pseudo-analytical thought processes in mathematics learning. Educational Studies in Mathematics 34, 97–129. https://doi.org/10.1023/A:1002998529016
• Vinner, S. (2020). Concept development in mathematics education. In S. Lerman (Ed.), Encyclopedia of Mathematics Education (pp. 123-127). London: Springer. doi: https://doi.org/10.1007/978-3-030-15789-0
• Vygotsky, L. S. (1986). The thought and language (A. Kozulin, Trans.). The MIT Press. (1934).
• Whorf, B. (1944). The relation of habitual thought and behavior to language. ETC: A Review of General Semantics, 1(4), 197-215. Retrieved May 4, 2021, from http://www.jstor.org/stable/42581315
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zülfikar, H. (2011). Terim sorunları ve terim yapma yolları (2. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.