Öğrenme Etkinlikleri Bağlamında Ortaokul Öğrencilerinin Bilimsel Bilginin Doğası Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 57, 1555 - 1580, 30.09.2023

Sinem Karataş Öztürk , Hakan Işık , Muhammet Mustafa Alpaslan

https://doi.org/10.53444/deubefd.1274069

Öz

Bu çalışmanın amacı altıncı sınıf Fen ders kitabı öğrenme etkinlikleri bağlamında öğrencilerinin bilimin doğası görüşlerininin düzeylerini incelemektir. Bu doğrultuda çalışmada karma yöntem ve yakınsayan paralel desen kullanılmıştır. 2017-2018 Eğitim-Öğretim yılında Muğla’nın Milas ilçesinde bulunan bir köy okulunda altıncı sınıfa devam eden 23 öğrenci uygun örnekleme yöntemi ile çalışma grubu olarak adlandırılmıştır. Çalışma üç araştırma problemi içermektedir. Birinci problem doğrultusunda adı geçen eğitim öğretim yılında altıncı sınıf fen dersi “Vücudumuzdaki Sistemler” ünitesinde bulunan öğrenme etkinliklerinin özgün sorgulama özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. İkinci problem doğrultusunda etkinliklerin sınıfta uygulanmalarından önce ve sonra öğrencilerin bilimin doğası hakkındaki görüşlerinin değişimleri belirlenmiştir. Üçüncü problem doğrultusunda öğrencilerin öğrenme etkinliklerinin bilimsel araştırmanın doğası ve bilimsel bilgi yönüyle tespitleri ortaya konmuştur. Problemlere yanıt bulmak için Epistemolojik Boyut İçin Değerlendirme Rubriği, Bilimin Doğası Hakkındaki Görüşler Anketi-Form C (BDHGA-C), yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Analizlere bakılarak öğrenme etkinliklerinin özgün sorgulama özelliklerini taşımadıkları söylenebilir. Ayrıca öğrencilerin Bilimin Doğası Hakkında Görüşler Anketi ön ölçüm ve son ölçüm yanıtları değerlendirilmesinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı belirlenmiştir. Son olarak öğrencilerin öğrenme etkinliklerini bilimsel bilgi ve bilimsel araştırmanın doğası yönünden yeterli bulmadıkları ifade edilmiştir. Ulaşılan sonuçlar doğrultusunda araştırmacılar ve uygulamalar paralelinde öneriler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

bilimin doğası, fen bilimleri, öğrenme etkinlikleri, özgün sorgulama

Kaynakça

• Abd-El-Khalick, F. (2001). Embedding nature of science in preservice elementary science courses: abandoning scientism, but... Journal of Science Teacher Education, 12(3), 215–233. https://doi.org/10.1023/A:1016720417219
• Abd-El-Khalick, F., Bell, R. L., & Lederman, N. G. (1998). The nature of science and instructional practice: Making the unnatural natural. Science Education, 82(4), 417–436. http://doi.org/10.1002/(SICI)1098-237X(199807)82:43.0.CO;2-E
• Abd-El-Khalick, F., & Lederman, N. G. (2000). Improving science teachers' conceptions of nature of science: A critical review of the literature. International Journal of Science Education, 22(7), 665-701.
• Abd-El-Khalick, F.S., Myers, J. Y., Summers, R., Brunner, J., Wright, N., Wahbeh, N., Zeieddin, A.A., & Belarmino, J. (2017). A longitudinal analysis of the extent and manner of representations of nature of science in US high school biology and physics textbooks. Journal of Research in Science Teaching, 54, 82-120. https://doi.org/10.1002/tea.21339
• Abrahams, I., & Millar, R. (2008). Does practical work really work? A study of the effectiveness of practical work as a teaching and learning method in school science. International Journal Of Science Education, 30(14), 1945-1969.
• Akben, N. (2011). Öğretmen adayları için bilimsel sorgulama destekli laboratuvar dersi geliştirilmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Akıllı, M., Keskin, H. K., & Ay, Ş. (2017). Farklılaştırılmış fen deneylerini değerlendirme sürecinin öğrencilerin fene karşı tutum ve motivasyonları üzerindeki etkisi. e-Kafkas Journal of Educational Research, 4(1), 51-56.
• Altundaş, A. M. (2021). Bilim merkezlerini ziyaret eden öğretmenlerin bilimin doğası inanışlarının incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• American Association for the Advancement of Science. (1990). Benchmarks for science literacy: A Project 2061 report.: Oxford University Press.
• Ayala -Villamil, L-A., & García-Martínez, A. (2021). VNOS: A historical review of an instrument on the nature of science. Interdisciplinary Journal of Environmental and Science Education, 17(2), e2238. https://doi.org/10.21601/ijese/9340
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., & Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cheng, H. F., & Dörnyei, Z. (2007). The use of motivational strategies in language instruction: The case of EFL teaching in Taiwan. International Journal of Innovation in Language Learning and Teaching, 1(1), 153-174.
• Chinn, C. A., & Brewer, W. F. (1998). An empirical test of a taxonomy of responses to anomalous data in science. Journal of Research in Science Teaching, 35, 623–654.
• Chinn, C. A., & Malhotra, B. A. (2002). Epistemologically authentic inquiry in schools: A theoretical framework for evaluating inquiry tasks. Science Education, 86(2), 175–218.
• Chiappetta, E. L., & Fillman, D. A. (2007). Analysis of five high school biology textbooks used in the United States for inclusion of the nature of science. International Journal of Science Education, 29(15), 1847–1868. https://doi.org/10.1080/09500690601159407
• Clough, M. P. (2006). Learners’ responses to the demands of conceptual change: Considerations for effective nature of science instruction. Science Education, 15(5), 463-494.
• Creswell, J.W., & Plano Clark, V.L. (2011). Designing and conducting mixed methods research. Sage Publications.
• Çelik, Ö. (2017). Ortaokul fen bilimleri dersi 6.sınıf öğretim programı vücudumuzdaki sistemler teması bakımından değerlendirilmesi: Konya il merkezi örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Çetinkaya, E. (2017). Bilim sözde-bilim ayrımı bağlamında tasarlanan argümantasyon temelli etkinliklerin, 8. sınıf öğrencilerinin bilimin doğası görüşlerine, sözde-bilimsel inançlarına ve argümantasyon becerilerine etkisi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çil, E. (2010). Bilimin doğasının kavramsal değişim pedagojisi ve doğrudan yansıtıcı yazı ile öğretilmesi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Demir, N., & Akarsu, B. (2018). Ortaokul öğrencilerinin bilimin doğası hakkında algıları. Journal of European Education, 3(1), 2746-2764.
• Doğan- Bora, N. (2005). Türkiye genelinde ortaöğretim fen branşı öğretmen ve öğrencilerinin bilimin doğası üzerine görüşlerinin araştırılması. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Duruk, Ü. & Akgün, A. (2020). Bilimin doğası bileşenlerinin fen bilimleri ders kitaplarında temsil edilme durumu. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 196-229.
• Erlandson, D. A., Harris, E. L., Skipper, B. L., & Allen, S. D. (1993). Doing naturalistic inquiry: A guide to methods. Sage Publications.
• Et, S. Z. (2019). Sosyobilimsel meselelerle öğrenme ve argümantasyon temelli bilim öğrenme yaklaşımlarının fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimin doğasını anlamalarına etkisi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Fives, H., Huebner, W., Birnbaum, A. S., & Nicolich, M. (2014). Developing a measure of scientific literacy for middle school students. Science Education, 98(4), 549-580.
• Ford, M. (2008). ‘Grasp of practice’as a reasoning resource for inquiry and nature of science understanding. Science & Education, 17(2), 147-177.
• Franklin, A. (2015). The theory-ladenness of experiment. Journal for general philosophy of science, 46(1), 155-166.
• Griffiths, A.K., & Barman, C. R. (1995). High school students’ views about the nature ofscience: Results from three countries. School Science and Mathematics, 95, 248-255.
• Güneş, B. (Ed.) (2017). Fizikte kavram yanılgıları. Palme Yayıncılık.
• Güneş, Y. İ., Sağdıç, F., & Şimşek, C. L. (2018). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarındaki etkinliklerin araştırmaya dayalı öğrenmeyi destekleme durumlarının belirlenmesi. Journal of Multidisciplinary Studies in Education, 2(2), 28-38.
• Hanegan, N., & Bigler, A. (2010). The benefits of using authentic inquiry within biotechnology education. Science Education Review, 9(2), 56-59.
• Herman, B. C. (2010). Teaching the nature of science: Practices and associated factors. [Unpublished doctoral dissertation]. Iowa State University.
• İrez, S. (2009). Nature of science as depicted in Turkish science biology textbooks. Science Education, 93(3), 422-447.
• Kasar, Y. (2019). Bilimin doğası öğretiminde sosyobilimsel konuların kullanılmasının fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimin doğasını anlamalarına etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Kaya, M. (2021). Ters yüz sınıf modelinin öğrencilerin bilimin doğası anlayışlarına etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Khishfe, R., & Lederman, N. (2007). Relationship between instructional context and views of nature of science. International Journal of Science Education, 29(8), 939–961.
• Kılıç, A. & Seven, S. (2004). Konu alanı ders kitabı incelemesi. PegemA Yayıncılık.
• Kibga, E. S., Gakuba, E., & Sentongo, J. (2021). Developing students’ curiosity through chemistry hands-on activities: A case of selected community secondary schools in Dar es Salaam, Tanzania. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 17(5), em1962.
• Lederman, J. S., & Lederman, N. G. (2005, April). Developing and assessing elementary teachers’ and students’ understandings of nature of science and scientific inquiry. In annual meeting of the National Association for Research in Science Teaching.
• Lederman, N. G. (1992). Students’ and teachers’ conceptions of the nature of science: A review of the research. Journal of Research in Science Teaching, 29, 331-359. https://doi.org/10.1002/tea.3660290404
• Lederman, N. G. (1999). Teachers' understanding of the nature of science and classroom practice: factors that facilitate or impede the relationship. Journal of Research in Science Teaching, 36(8), 916-929.
• Lederman, N. G. (Ed.). (2007). Handbook of research on science education. Lawrence Erlbaum Publishers.
• Lederman, N. G., & Abd-El-Khalick, F. (Ed). (1998). Avoiding de-natured science: Activities that promote understanding of the nature of science. Kluwer Academi Publishers.
• Lederman, N. G., Abd-El-Khalick, F., Bell, R. L., & Schwartz, R. S. (2002). Views of nature of science questionnaire: toward valid and meaningful assessment of learners’ conceptions of nature of science. Journal of Research in Science Teaching, 39(6), 497–521.
• Lederman, N. G., & Lederman, J. S. (Ed.). (2014). Handbook of research on science education volume II. Routledge.
• Lederman, N. G., & O Malley, M. (1990). Students’ perceptions of tentativeness in science: development, use and sources of change. Science Education, 74(2), 225-239.
• Leite, L., & Dourado, L. (2013). Laboratory activities, science education and problem-solving skills. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 106, 1677-1686.
• Librea-Carden, M. R. (2018). Nature of science in a special education context: conceptions and sense-making of preservice special education teachers. [Unpublished doctoral dissertation]. Kent State University.
• Lord, T., & Orkwiszewski, T. (2006). Moving from didactic to inquiry-based instruction in a science laboratory. The American Biology Teacher, 68(6), 342-345.
• McComas, W. F. (2008). Seeking historical examples to illustrate key aspects of the nature of science. Science & Education, 17, 249-263.
• McComas, W. F., & Olson, J. K. (Eds.). (1998). The nature of science in science education: Rationales and strategies. Kluwer Press.
• Meister, S., Krell, M., Göhner, M., & Upmeier zu Belzen, A. (2021). Pre-service biology teachers’ responses to first-hand anomalous data during modelling processes. Research in Science Education, 51(6), 1459-1479.
• Metin, D. (2009). Yaz bilim kampında uygulanan yönlendirilmiş arastırma ve bilimin doğası etkinliklerinin ilköğretđm 6. ve 7. sınıftaki çocukların bilimin doğası hakkındaki düşüncelerine etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Metz, K. E. (2004). Children’s understanding of scientific inquiry: Their conceptualization of uncertainty in investigations of their own design. Cognition and Instruction, 22(2), 219–290.
• Mıhladız, G., & Doğan, A. (2014). Science teachers’ views about NOS and the place of NOS in science teaching. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 3476-3483.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (Second Section). Sage Publications.
• Millar, R., Tiberghien, A., & Maréchal, J.L. (Ed.). (2002). Teaching and learning in the science laborator. Kluwer Academic Publishers.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB), (2005). İlköğretim Fen Ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı. https://docplayer.biz.tr/1747454-T-c-milli-egitim-bakanligi-talim-ve-terbiye-kurulu-baskanligi-ilkogretim-fen-ve-teknoloji-dersi-4-ve-5-siniflar-ogretim-programi.html
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB), (2013). İlköğretim Kurumları Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. https://ridvansoydemir.wordpress.com/2013-fen-bilimleri-ogretim-programi
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB), (2018). İlköğretim Kurumları Fen Bilimleri Dersi Taslak Öğretim Programı. https://bilimakademisi.org/wp-content/uploads/2017/02/Fen-Bilimleri.pdf
• Miller, J. D. (1983). Scientific literacy: A conceptual and empirical review. Daedalus, 112(2), 29–48.
• Moss, E., Cervato, C., Genschel, U., Ihrig, L., & Ogilvie, C. A. (2018). Authentic research in an introductory geology laboratory and student reflections: Impact on nature of science understanding and science self-efficacy. Journal of Geoscience Education, 66(2), 131-146.
• National Research Council. (1996). National science education standards. National Academy Press.
• Oğuz- Ünver, A. (Ed.). (2015). Bilimin doğası, öğretimi ve gelişimi. Anı Yayıncılık.
• Oğuz Ünver, A., Şenler, B., Okulu, H. Z., & Arabacıoğlu, S. (2016). Sorgulama temelli bilim uygulamaları, simple complex science-yalın karmaşık bilim. XV. Uluslararası Katılımlı Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, 126-135.
• Özbek, D. (2013). Öğretmen adaylarının bilimin doğasına yönelik teknolojik pedagojik alan bilgilerinin gelişiminin ders imecesi modeli yardımıyla incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Özden, M. & Cavlazoğlu, B. (2015). İlköğretim fen dersi öğretim programlarında bilimin doğası: 2005 ve 2013 programlarının incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 40-65.
• Peffer, M.N., & Ramezani, N. (2019). Assessing epistemological beliefs of experts and novices via practices in authentic science inquiry. International Journal of STEM Education, 6(3), 1-23.
• Plano Clark, V.L., & Ivankova, N.V. (2016). Mixed metods research: A guide to the field. Sage Publications, Inc.
• Rowland, S., Pedwell, R., Lawrie G., Lovie-Toon, J., & Hun, Y. (2016). Do we need to design course-based undergraduate research experiences for authenticity?. Life Science Education, 15(4), 1-16. https://doi.org/10.1187/cbe.16-02-0102
• Saraçoğlu, M. & Kahyaoğlu, M. (2018). Ortaokul öğrencilerinin bilimsel sorgulama becerileri algılarının, merak, motivasyon ve tutum açısından incelenmesi. Journal of Computer and Education Research, 6(12), 358-376.
• Schwartz, R.S., & Lederman, N. G. (2002). It's the nature of the beast”: The influence of knowledge and intentions on learning and teaching nature of science. Journal of Research in Science Education, 39(3), 205-236.
• Smith, C. L., & Wenk, L. (2006). Relations among three aspects of first-year college students’ epistemologies of science. Journal of Research In Science Teaching, 43(8), 747-785.
• Summers, R., Abd-El-Khalick, F., & Brunner, J. (2020). Evidence and rationale for expanding the views of nature of science questionnaire teaching. Teaching Leadership & Professional Practice Faculty Publications.7.
• Taşar, M. F. (2003). Teaching history and the nature of science in science teacher education programs. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(13), 30-42.
• Taşdere, A. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimin doğasına yönelik pedagojik alan bilgisi gelişimlerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Teddline, C., & Tashakkori, A. (Ed.). (2015). Karma yöntem araştırmalarının temelleri. Anı Yayıncılık.
• Tekin, N., Aslan, O., & Yağız, D. (2016). Fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 23-50. https://doi.org/10.17539/aej.76710
• Tık, M. (2021). Tarihsel yaklaşımın 7. sınıf öğrencilerinin bilimsel tutumlarına ve bilimin doğası görüşlerine etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Toma, R. B., Greca, I. M., & Orozco-Gómez, M. L. (2019) Attitudes towards science and views of nature of science among elementary school students in terms of gender, cultural background and grade level variables. Research in Science & Technological Education, 37(4), 492-515.
• Topak, B. N. (2017). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının bilimin doğası açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Toprak, Ç. (2014). Matematik öğretmen adaylarının öğrenme etkinliklerine yönelik algılarının ve etkinlik geliştirme becerilerinin belirlenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Toro, S. (2018). Secondary science teachers’ understanding of the nature of science and its relationship to evolution theory. [Unpublished doctoral dissertation]. University of Houston.
• Uçan, S. (2013). Self and social regulation of learning during scientific ınquiry activities: a naturalistc study with turkish upper primary school students. [Unpublished doctoral dissertation]. King's College London University.
• Valaris, M. (2017). What reasoning might be. Synthese, 194(6), 2007-2024.
• Wardani, T. B., & Winarno, N. (2017). Using ınquiry-based laboratory activities in lights and optics topic toiımprove students' understanding about nature of science (NOS). Journal of Science Learning, 1(1), 28-35.
• Wu, H., & Wu, C. (2011). Exploring the development of fifth graders’ practical epistemologies and explanation skills in inquiry-based learning classrooms. Research Science Education, 41, 319-340.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.