TÜRKİYE’DE TURİZM GELİRLERİNİN CARİ İŞLEMLER DENGESİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: ARDL SINIR TESTİ YAKLAŞIMI

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 1, 38 - 67, 30.06.2020

Hüseyin Uslu

Öz

Bu çalışmada; Türkiye’nin turizm gelirlerinin cari işlemler dengesi üzerindeki
etkileri, 2003:M01-2018:M09 dönemi verileri kullanılarak, ekonometrik analizler
yardımıyla araştırılmıştır. Çalışmada serilerin durağanlık dereceleri Ng-Perron
(2001) birim kök testiyle incelenmiş ve turizm gelirleri serisinin birinci farkı
alındığında, diğer serilerin düzey değerlerinde durağan oldukları belirlenmiştir.
Seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin varlığı Pesaran vd. (2001) Sınır Testi
yöntemiyle incelenmiş ve serilerin eşbütünleşme ilişkisine sahip oldukları
bulunmuştur. Seriler arasındaki uzun ve kısa dönem ilişkileri ARDL yöntemiyle
analiz edilmiştir. Uzun dönem analizinde; turizm gelirlerindeki 1 Milyar Dolarlık
artışın cari işlemler açığını 2.26 Milyar Dolar azalttığı belirlenmiştir. Benzer
şekilde döviz kurundaki 1 TL’lik artışın Türkiye’nin cari işlemler açığını ortalama
2.50 Milyar Dolar azalttığı sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak 2008 küresel
ekonomik krizi de Türkiye’nin cari işlemler açığını azaltmıştır. Kısa dönem
analizinde; cari işlemler dengesinin, kendi gecikmeli değerlerinden önemli ölçüde
etkilendiği görülmüş olup, bu durum Türkiye’de cari işlemler açığının yapısal bir
sorun haline geldiğine işaret etmektedir. Turizm gelirlerinin kısa dönemde cari
işlemler açığını artırdığı görülmüştür. Döviz kurundaki artışların, çok kısa
dönemde de cari işlemler açığını azaltmaya başladığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Turizm Gelirleri, Cari İşlemler Dengesi, ARDL, Sınır Testi

EFFECTS OF TOURİSM REVENUES ON CURRENT ACCOUNT BALANCE İN TURKEY: ARDL Bounds Testing Approach

Öz

In this study, the impacts of tourism revenue on current account balance in Turkey
are investigated with the help of econometric analysis using 2003: M01-2018:
M09 period data. In the study, the stationarity degrees of the series are examined
by Ng-Perron (2001) unit root test and it is determined that the tourism income
series become stationary when it’s first difference is taken while the other series
are stationary at level values. The existence of a cointegration relationship
between the series is examined by Pesaran et al. (2001) Bounds Testing method
and it is found that the series have a cointegration relationship. The long and
short term relationships between the series are analyzed by ARDL method. In
long-term analysis; it is determined that 1 Billion Dollar increase in tourism
revenues decreased the current account deficit by 2.26 Billion Dollars. Similarly,
1 unit increase in exchange rates decreases Turkey's current account deficit by
2.50 Billion Dollars. Finally, the 2008 global economic crisis also reduces the
current account deficit in Turkey. In the short term analysis; the current account
balance is found to be significantly affected from its own lagged values which
indicates that the current account deficit in Turkey become a structural problem.
It is observed that tourism revenues increase the current account deficit in the
short term. It is determined that the increases in the exchange rate start to
decrease the current account deficit in the very short term.

Anahtar Kelimeler

Tourism Revenues, Current Account Balance, ARDL, Bounds Testing

Kaynakça

• Başkol, M. O. (2016). Türkiye İhracatının İthalata Bağımlılığının Dâhilde İşleme Rejimi Açısından Analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 1-18.
• Çelik Uğuz, S. (2014). Türkiye’de Cari İşlemler Dengesi ve Turizmin Önemi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(26), 18-22.
• Çelik, T., Kaplan, M. ve Barak, D. (2018). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Cari Açığın Sürdürülebilirliğine Etkisi: 1980-2016. International Journal of Academic Value Studies, 3(14), 249-259.
• Çelik, A. K., Özcan, S., Topçuoğlu, A. ve Yıldırım, K. E. (2013). Effects of The Tourism Industry on The Balance of Payments Deficit. Anatolia: An International Journal of Tourism and Hospitality Research, 24(1), 86-90.
• Dickey, D. and Fuller, W. A. (1979). Distribution of the Estimates for Autoregressive Time Series With a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74, 427-431.
• Dickey, D.A. and Fuller, W. A. (1981). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with A Unit Root. Econometrica, 49, 1057- 1072.
• Engle, R.F. and Granger, C.W.J. (1987). Co-integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. Econometrica, 55, 251–276
• ETE (2017). Sustainable Tourism Development in UNESCO Designated Sites in South-Eastern Europe. http://portal.unesco.org/es/files/45338/12417872579Introduction_Sustaina ble_Tourism.pdf/Introduction_Sustainable_Tourism.pdf, [Erişim Tarihi: 07.02.2019].
• Granger, C.W.J. and Newbold, P. (1974). Spurious Regressions in Econometrics. Journal of Econometrics, 2, 111-120.
• Johansen, S. and Juselius, K. (1990). Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration with Applications to Demand for Money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics 52, 169-210.
• KTB (2019a). Turizm Gelirleri ve Giderleri. Kültür ve Turizm Bakanlığı, http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR-201116/turizm-gelirleri-vegiderleri. html, [Erişim Tarihi: 07.02.2019].
• Kwiatkowski, D., Phillips, P.C.B., Schmidt, P. and Shin, Y. (1992). Testing the Null Hypothesis of Stationarity Against the Alternative of A Unit Root. Journal of Econometrics, 54, 159 – 178.
• Malik, S., Chaudhry, I. S., Sheikh, M. R. ve Farooqi, F. S. (2010). Tourism, Economic Growth and Current Account Deficit in Pakistan: Evidence from Co-integration and Causal Analysis. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 22, 21-31.
• Owino, O. (2014). Tourism and The Current Account Position in Kenya. A Research Paper Submitted to The University of Nairobi, School of Economics, in Partial Fulfilment of The Requrements for The Award of Masters of Arts Degree in Economic Policy Management.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. and Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 226-339.
• Philips, P.C.B. and Perron, P. (1988). Testing For a Unit Root in Time Series Regression. Biomètrika, 75(2), 336-346.
• Polat, M. A. (2018). Büyük Resesyon Sonrası Makro İhtiyati Politikalar: Türkiye Örneği. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İktisat Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Şit, M. (2016). Türkiye Ekonomisinde Net Turizm Gelirlerinin Cari İşlemler Açığını Azaltmadaki Etkisinin Analizi: 1980-2015 Dönemi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(4), 57-67.
• Tarı, R. (2012). Ekonometri. Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• TCMB-EVDS (2019a). CARİ İŞLEMLER HESABI(Milyon ABD Doları). Ödemeler Dengesi Analitik Sunum (6. El Kitabı) (Milyon ABD Doları)(Aylık), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, [Erişim Tarihi: 07.02.2019].
• TCMB-EVDS (2019b). Turizm İstatistikleri. Seyahat Gelirleri ve Giderleri(Aylık), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, [Erişim Tarihi: 07.02.2019].
• TCMB-EVDS (2019c). Kurlar. Kurlar-Reel Efektif Döviz Kuru-TÜFE Bazlı (2003=100)(Aylık), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, [Erişim Tarihi: 07.02.2019].
• TCMB-EVDS (2019d). Ödemeler Dengesi Ayrıntılı Sunum (6. El Kitabı) (Milyon ABD Doları)(Aylık), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/ evds/serieMarket, [Erişim Tarihi: 07.02.2019].
• TCMB-EVDS (2019e). Dış Ticaret İstatistikleri. Dış Ticaret Geniş Ekonomik Kategorileri Sınıflamasına Göre (BEC) (Milyon ABD Doları) (TÜİK) (Aylık), https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, [Erişim Tarihi: 07.02.2019].
• Thano, R. (2015). The Impact of Tourism on the Balance of Payments. American Journal of Economics, Finance and Management, 1(5), 529-536.
• UNWTO (2005). Making Tourism More Sustainable - A Guide for Policy Makers. http://www2.unwto.org/content/about-us-5, [Erişim Tarihi: 01.02.2019].
• Uras, G. (2013). Üretim ve İhracat İthalata Bağımlı. Milliyet, (03.12.2013). http://www.milliyet.com.tr/yazarlar/gungor-uras/uretim-ve-ihracatithalata- bagimli-1801423/, [Erişim Tarihi: 011.02.2019].
• Uslu, H. (2018). Ekonomik Büyüme ve İşsizlik İlişkisinin Türkiye Ekonomisindeki Yeni Gelişmeler Çerçevesinde İncelenmesi. Social Sciences Studies Journal, 4(17), 1515-1531. doi.org/10.26449/sssj.527
• Vita, G. D. and Abbot, A. (2004). Real Exchange Rate Volatility and US Exports: An ARDL Bounds Testing Approach. Economic Issues, 9(1), 69-78.
• World Bank (2019a). Merchandise exports (current US$). https://data.worldbank.org/indicator/TX.VAL.MRCH.CD.WT, [Erişim Tarihi: 27.01.2019].
• World Bank (2019b). Merchandise imports (current US$). https://data.worldbank.org/indicator/TM.VAL.MRCH.CD.WT?view=chart , [Erişim Tarihi: 27.01.2019].
• World Bank (2019c). Current account balance (BoP, current US$). https://data.worldbank.org/indicator/BN.CAB.XOKA.CD?view=chart, [Erişim Tarihi: 27.01.2019].
• World Bank (2019d). Current account balance (% of GDP). https://data.worldbank.org/indicator/BN.CAB.XOKA.GD.ZS?view=chart, [Erişim Tarihi: 27.01.2019].
• World Bank (2019e). GDP growth (annual %). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?view=chart, [Erişim Tarihi: 11.02.2019].