“Mimetik Arzu” ve “Gerçekleşmeyen Gerçeklik” Bağlamında Murtaza

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 537 - 550, 22.10.2024

Kudret Savaş

https://doi.org/10.31465/eeder.1526773

Öz

Orhan Kemal’in ünlü eseri Murtaza birey ve toplum arasında yaşanan çelişkiyi ortaya koyan önemli metinlerden biridir. Diğer yandan yayınlandığı ilk günden beri eser, birçok açıdan Don Kişot’la özdeşleştirilir ve Don Kişot okumaları ekseninde değerlendirilmeye çalışılır. Bu çalışmada Murtaza’da yer alan ruhsal ilişkiler ve gerçekliğin uğradığı değişim Don Kişot’u anlamlandırmaya çalışan iki önemli ismin yaklaşımları çerçevesinde ele alınmıştır. Bu isimlerden ilki olan Rene Girard, ortaya koyduğu mimetik arzu kavramıyla öznenin nesneye duyduğu ilgiyi ve nedenini ortaya koymaya çalışır. İkinci isim Michel Onfray ise yine Don Kişot’tan yola çıkarak bireyin etrafındaki gerçekliği nasıl bir zihinsel çabayla bozduğunu açıklamaya çalışır. Bu açıdan Don Kişot gibi Murtaza da aslında ilgi duyduğu nesnenin peşine düştüğünü sanırken temelde bambaşka bir ilişkinin temelini atmakta, buradan hareketle de kendi zihinsel/kurmaca gerçekliğini inşa etmektedir.
Bu çalışmada her iki ismin ortaya koyduğu fikirler çerçevesinde Murtaza’nın zihinsel dünyasının nasıl ortaya çıktığı ve gerçekliği değişime uğratmada başvurduğu zihinsel mekanizma incelenmiştir. Esere adını veren Murtaza’nın bilincinin ortaya çıkışında önemli rol oynayan dayısı, hayatını biçimlendirmesinde ikonik bir etkiye sahiptir. Bu ikonik etkinin Murtaza’nın bilincine yansıması, bu etkiyi içselleştiren Murtaza’nın çevresindeki gerçekliği bu etkileşim yüzünden nasıl bir değişime uğrattığı bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Orhan Kemal, Murtaza, mimetik arzu, gerçekleşmeyen gerçeklik, Don Kişot

Murtaza in the Context of "Mimetic Desire" and "Unrealized Reality"

Öz

Orhan Kemal's famous work Murtaza is one of the important texts that reveals the contradiction between the individual and society. On the other hand, since the first day of its publication, the work has been identified with Don Quixote in many respects and has been tried to be evaluated on the axis of Don Quixote readings. In our study, we examined the psychological relationships in Murtaza and the changes in reality within the framework of the approaches of two important figures who try to make sense of Don Quixote. The first of these names, Rene Girard, tries to reveal the subject's interest in the object and its cause with the concept of mimetic desire. The second name, Michel Onfray, again based on Don Quixote, tries to explain how the individual distorts the reality around him with a mental effort. In this respect, like Don Quixote, Murtaza, while thinking that he is pursuing the object of his interest, is actually laying the foundation of a completely different relationship, and from this point of view, he constructs his own mental/fictional reality.
This study examined how Murtaza's mental world emerges within the framework of the ideas put forward by both names and the mental mechanism he uses to mentally transform reality. Murtaza's uncle, who plays an important role in the emergence of Murtaza's consciousness, has an iconic influence in shaping his life. The reflection of this iconic effect on Murtaza's consciousness and how Murtaza, who internalizes this effect, transforms the reality around him due to this interaction will be discussed in this study.

Anahtar Kelimeler

Orhan Kemal, Murtaza, mimetic desire, unrealized reality, Don Quixote

Kaynakça

• Alangu, T. (1965). Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman II (1930-1950). İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Anday Melih C. (1966) “Orhan Kemal Jübilesi” Yeni Ufuklar Dergisi, S. 168: 1-4.
• Aristoteles. (2016). Poetika- Şiir Sanatı Üzerine. (Çev. Ari Çokona, Ömer Aygün). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Bağcı, M. (2022). “Orhan Kemal’in Murtaza Romanında Laytmotif Tekniğinin Kullanılışı”, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 8: 687-702.
• Ballıkaya N.; Uğurlu Seyit B. (2022). “Görev Duygusu ve Soy Takıntısı: Murtaza ve Zebercet Tiplerine Karşılaştırmalı Bir Bakış”, Folklor Edebiyat, 28(3)-111: 769-790.
• Bayram Sibel. (2018) “Psikanalitik Bir Okuma: Murtaza”, ASOS Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 83, Aralık 2018: 192-201.
• Binyazar A. (1970). “Orhan Kemal Öldü Murtazalar Yaşayacak” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C: XXII, S: 226: 278-284.
• Çam, A. (2019). “Murtaza’yı Toplumsal Sorunların Belirtisi Olarak Okumak ve İzlemek. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17): 2056-2077.
• Demiralp, O. (2014). “Kalven Murtaza”, Hece: Bereketli Toprakların Yazarı Orhan Kemal Özel Sayısı, 205(27): 493-495.
• Girard, R. (2013). Romantik Yalan ve Romansal Hakikat. (Çev. Arzu Etensel İldem). Metis, İstanbul.
• Görgülü, P. (2020). “Mizahi Bir Tip İncelemesi: Murtaza”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 4 (3): 431-445.
• Kemal, O. (2008). Murtaza. İstanbul: Everest Yayınları.
• Kemal, Y. (9 Haziran 1970). “Yaşar Kemal, Orhan Kemal’i Anlatıyor”, Yeni Gazete.
• Parla J. (2009). Don Kişot’tan Bugüne Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, B. (2023). “Kurban ve Öteki: René Girard’da Mimetik Arzu, Şiddet ve Günah Keçisi Mekanizması”, Veche, 2(2): 76-88.
• Yaman, S. (2024). Türk Romanında Mimetik Arzu Kuramı Ekseninde Özgün Bir Örnek: Murtaza. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (38): 535-547.
• Yumul A. (2018). “Don Kişot’tan Züğürt Ağa’ya Aşkın Yurtsuzluk”, SineFilozofi Dergisi. Cilt: 3 Sayı: 6: 75-90.