Sınıf Öğretmenlerinin Maruz Kaldıkları Ayrımcılık Davranışları ve Bu Davranışların Nedenleri

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 2, 46 - 65, 31.07.2017

Soner Polat , Gülşah Hiçyılmaz

Öz

Bu araştırma, sınıf öğretmenlerinin maruz kaldıkları ayrımcılık davranışlarını ve bu davranışlara neden olan etkenleri ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik araştırma deseninde yapılmıştır. Katılımcılar, amaçlı örneklem seçiminden maksimum çeşitlilik tekniği ile seçilen on dokuz sınıf öğretmeninden meydana gelmektedir. Araştırma fenomenolojik araştırma deseninde yapıldığı için, katılımcıların ayrımcılık davranışına maruz kalan öğretmenlerden oluşmasına dikkat edilmiştir. Veriler, yarı-yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilmiş ve içerik analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda öğretmenlerin ayrımcılığı alanyazındaki tanımlara benzer biçimde tanımladıkları ve kavram konusunda bilinçli oldukları ortaya çıkmıştır. Ayrıca okullarda yaşanan ayrımcılık durumları/konuları; sorumlulukların dağıtılması, inisiyatif kullanılması ve gösterilen tepki süreçleri olmak üzere üç temada toplanmıştır. Öğretmenlere göre okullarda yöneticiler, öğretmenlerin siyasi görüşü, yönetimle olan özel ilişkileri, yaşı, cinsiyeti, dini, ırkı ve etnik kökeni, performansı ve kişilik özelliklerine dayalı olarak ayrımcılık yaptığı saptanmıştır. Bu konunun okul yöneticileri açısından ele alınmasıyla birlikte, okul yöneticilerinin ayrımcılığa ilişkin algı ve deneyimlerinin ortaya konması amacıyla araştırma yapılabilir.

Anahtar Kelimeler

Ayrımcılık, ilkokul, öğretmen, yönetici

Kaynakça

• Akdöl, B. (2009). Cam tavan ve kurumsal bir strateji pozitif ayrımcılık; ilaç sektöründe bir sınıflandırma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arslan, Ö.E. (2010). İşgören seçiminde ve örgüt içi iş yaşamında siyasi ayrımcılık: otel işletmelerinde bir araştırma. (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ataöv, T. (1996). Çatışmaların kaynağı olarak ayrımcılık ( 20. baskı): Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi İnsan Hakları Merkezi.
• Balcı, A. (1993). Etkili okul: kuram, uygulama ve araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Baybora, D. (2007). Çalışma yaşamında yaş ayrımcılığı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi.
• Blackaby, D. H., Murphy, P. D. ve Qleary, N. C. (2008). Employment discrimination in Northern Ireland and the good friday agreement. Economic Letters, 99: 282-285.
• Cassidy, C., Howe, C., Warden, D. ve O’Conner, R. C. (2004). Perceived discrimination and psychological distress: the role of personal and ethnic selfesteem. Journal of Counselling Psychology, 51(3): 329-339.
• Chabaya, O., Rembe, S. ve Wadesango, N. (2009). The persistence of gender inequality in Zimbabwe: factors that impede the advancement of women into leadership positions in primary schools. South African Journal of Education, 29: 235-251.
• Christensen, L.B., Johnson, R.B. ve Turner, L.A. (2015). Nitel ve karma yöntem araştırmaları. M. Sever, (Çev.). A. Aypay (Ed). Araştırma yöntemleri desen ve analiz içinde (ss. 400-433). Ankara: Anı.
• Çelenk, S. (2010). Ayrımcılık ve medya. B. Çaplı ve H. Tuncel (Ed.), Televizyon haberciliğinde etik, Ankara: Fersa. web: http://ilef. ankara.edu.tr/etik/ayrimcilik-ve-medya. web: 03.04.2010 tarihinde alınmıştır.
• Çelik, G. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel ayrımcılık ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeyine etkisi. (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Sakarya.
• Dalkıranoğlu, T. ve Çetinel, F.G. (2008). Konaklama işletmelerinde kadın ve erkek yöneticilerin cinsiyet ayrımcılığına karşı tutumlarının karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 277-297.
• Dedeoğlu, S. (2009). Eşitlik mi ayrımcılık mı? Türkiye’de sosyal devlet ve cinsiyet eşitliği politikaları ve kadın istihdamı.Çalışma ve Toplum, 2 (21): 41- 54.
• Demir A. (2007), Avrupa insan hakları sözleşmesinde ve Türk hukukunda ayrımcılık yasağı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Demir, M. (2011). İş Yaşamında ayrımcılık: turizm sektörü örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1): 760- 784.
• Demirel, Y. (2011). İşyerinde ayrımcılık: kavramsal bir inceleme. Tisk Akademi, 2: 66-87.
• Dey, I. (1993). Qualitative data analysis: a user-friendly guide for social scientists. London: Routledge.
• Emre, O. (2010). İş ilanlarında ayrımcılık: Kocaeli ili örneği (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erdal, Y. (2007). İnsan kaynakları yönetimi ve Türk iş hukuku açısından eşit davranma ilkesi. (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erdem, M. ve Meriç, E. (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(3), 467–498.
• Erdoğan, İ. (1998). Araştırma dizaynı ve istatistik yöntemleri. Ankara: Emel.
• Ersoy, A. F. (2016). Fenomenoloji. Saban, A. ve Ersoy, A. (Ed.), Eğitimde nitel araştırma desenleri. (ss. 51-110). Ankara: Anı.
• Gregory, R. F. (2001). Age discrimination in the american workplace: old at a young age. New Jersey: Rutgers University.
• Güler, S.B. (2005). Örgüt kültürü içinde cinsiyet ayrımcılığı ve kadınların işyerinde karşılaştıkları mesleki baskılar: Trakya Bölgesi imalat sektöründe kadın çalışanlar üzerine bir araştırma. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Holliday, A., Hyde, M. And Kullman, J. (2010). Intercultural communication an advanced resource book. New York: Routhledge Taylor & Francis Group.
• Holmes, O. (2013). An examination of the mediators and moderators in the relationship between justifications, organizational contexts, and discrimination in personnel selection. (Master thesis). The University of Alabama.
• Hoque, K. ve Noon, M. (1999). Racial discrimination in speculative applications: new optimism six years on? Human Resource Management Journal, 9(3): 71-82.
• ILO (1958). Discrimination (Employment and Occupation) Convention. Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work. (No. 111)
• ILO (2006). Eliminating discrimination in the workplace. Ilo Help Desk No:5 web: http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_emp/---emp_ent/-multi/documents/publication/wcms_116342.pdf.[19 January 2014]
• İştar, E. (2002). Gazetelerdeki iş ilanlarında ayrımcılık. Akademik Bakış Dergisi, 28: 1-13.
• Jandt, F. E. (2016). An introduction to intercultural communication identities in a global community (8. baskı). Sage, Inc.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2013). Günümüzde insan ve insanlar, sosyal psikolojiye giriş (15. Baskı). İstanbul: Evrim.
• Kaya, N. (2007). Kadın mısın erkek mi?. Derki Dergisi. web: www.derki.com/ sayfalar8/kadinerkekhtml. 02.01.2008 tarihinde alınmıştır.
• Keskinkılıç Kara S.B. (2016). Okullarda yaşanan siyasi ayrımcılığın bireysel ve örgütsel etkileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24 (3): 1371- 1384.
• Korkut, L. (2009). Ayrımcılık karşıtı hukuk. Ankara: Adres.
• Kuş, E. (2003). Nicel-nitel araştırma teknikleri. Ankara: Anı.
• Leech, N. L. ve Onwuegbuzie, A. J. (2007). An array of qualitative data analysis tools: a call for data analysis triangulation. School Psychology Quarterly, 22: 557- 584.
• Lustig, M. W. ve Koester, J. (1996). Intercultural competence: interpersonal communication across cultures. New York: Harper Collins .
• Mays, V.M., Cochran, S.D. ve Barnes, N. (2007). Race, racism and the health outcomes among African Americans. Annual Review of Psychology, 58: 565-592.
• Oliphant, V.N. ve Alexander, E.R. (1982). Reactions to resumes as a function of resume determinateness, applicant characteristics, and sex of raters. Personnel Psychology, 35: 829-842.
• Orhan, U. (2015). Sosyal gerçeklik mi, algı mı? Almanya’daki Türklerin işyerinde ırksal ayrımcılık deneyimleri üzerine bir çalışma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25 (1): 175- 183.
• Özkan, G. S. ve Özkan, B. (2010). Kadın çalışanlara yönelik ücret ayrımcılığı ve kadın ücretlerinin belirleyicilerine yönelik bir araştırma. Çalışma ve Toplum, 1: 91-104.
• Öztürk, İ. (2015). İş yaşamında üretkenlik karşıtı davranışlar: ayrımcılık ve adaletsizlik algıları ile olumsuz duyguların etkileri. (Yüksek lisans tezi). TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Patton, Q.M. (1987). How to use qualitative methods in evaluation. London: Sage.
• Pavalko, E., Mossakowski K. ve Hamilton V. (2003). Does perceived discrimination aifect health? longitudinal relationships between work discrimination and women’s physical and emotional health. Journal of Health and Social Behavior, 44(1): 8-33.
• Rothenburg, P. S. (1991). (ed.). Race, class, and gender in the united states: an integrated study. New York: St. Martin’s.
• Prechal, S. (1993). Combating Indirect Discrimination in Community Law Context. The Netherlands, Deventer: Legal Issues of Europa Institute University of Amsterdam.
• Turpçu, M. (2004). Avrupa Birliği hukukunda iş yerinde ayrımcılık. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Ural, A. (2012). Türk asıllı göçmenlerin Hollanda’daki temel eğitim uygulamalarına yönelik ayrımcılık algıları. Eğitim ve Bilim Dergisi, 37 (165): 262- 274.
• Ünlü, T. (2009). Eşitlik ilkesi ve pozitif ayrımcılık. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Weller, S. A. (2007). Discrimination, labour markets and the labour market prospects of older workers: what can a legal case teach us?. Work, employment and society. 21(3): 417–437.
• Wood, S., Braeken, J. ve Niven, K. (2013). Discrimination and well-being in organizations: testing the differential power and organizational justice theories of workplace aggression. J Bus Ethics, 115: 617– 634.
• Yalçın, N. (2008). Muhasebe meslek mensubu kadınların cinsiyete dayalı ayrımcılık nedeni ile yaşadığı mesleki sorunlar ve İstanbul ili saha araştırması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi, Kütahya.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.