Sistemik Psikoterapi Temelli Grupla Psikolojik Danışma Oturumlarının Katılımcıların Ayrışma Bireyleşmeye Yönelik Farkındalıkları Açısından İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 2, 66 - 95, 31.07.2017

Birsen Şahan , Turan Akbaş

Öz

Bu çalışma 10 hafta süre ile üniversite öğrencilerine uygulanan sistemik psikoterapi yaklaşımına dayalı olarak hazırlanmış grupla psikolojik danışma oturumlarının katılımcıların ayrışma bireyleşmeye yönelik ne tür farkındalıklar kazandıklarını incelemek amacıyla hazırlanmıştır. Araştırmada durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırma her bir grupta yedi olmak üzere toplam 14 grup üyesinin yer aldığı iki grupla yürütülmüştür. Üniversitede öğrenim gören ve gruba gönüllü olarak katılan öğrencilere her hafta bir oturum olacak şekilde uygulanan oturumlar kayıt altına alınmış ve kayıtlar derinlemesine incelenmiştir. Bulgular ayrılma kaygısı, reddedilme beklentisi, kısıtlanma kaygısı ve grup üyelerinin oturumlara yönelik kazanımları olarak dört başlık altında toplanmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler doğrultusunda ayrılma kaygısı teması altında onaylanma ihtiyacı, istemese de denileni yapma / uyumlu uslu çocuk olma, ebeveyn rollerini alma / aşırı sorumluluk alma, çok katı ya da aşırı geçirgen sınırlar, duygu ve düşüncelerin birbirine karışması / ilişkilerin iç içe geçmesi, bağımlılık / başkalarının denetimine girme, üçgene dâhil olma ve sorumluluk almama olmak üzere sekiz alt tema elde edilmiştir. Reddedilme beklentisi teması altında hata yapmaktan korkma, kendine ve diğerlerine güvensizlik, değersiz önemsiz hissetme, hayır diyememe, dışlanma, kendini suçlama / suçluluk hissetme olmak üzere altı alt tema elde edilmiştir. Kısıtlanma kaygısı teması altında ise geri çekilme susma, çatışma yaşama ve duygusal ilişkiyi
kesme olmak üzere üç alt tema elde edilmiştir. Bu temalara ek olarak grup üyelerinin oturumlar süresince elde ettikleri farkındalıkları ve kazanımları betimsel olarak sunulmuştur. Hazırlanan programın, bireysel ya da ailelerle çalışan psikolojik danışmanlara ve terapistlere danışanlarının ailelerinden sağlıklı biçimde ayrışıp bireyleşmeleri konusunda yardımcı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ayrışma bireyleşme, ayrılma kaygısı, kısıtlanma kaygısı, reddedilme beklentisi, sistemik psikoterapi

Kaynakça

• Aslan, S., & Güven, M. (2008). Bağlanma ve uyum arasındaki ilişkide ayrışma bireyleşmenin aracılığı. (Yayınlanmış doktora tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aslan, S., & Güven, M. (2010). Bağlanma ve kişisel uyum arasındaki ilişkide ayrışma bireyleşmenin aracılığı. Eğitim ve Bilim, 35(157), 181-191.
• Atak, H. (2010). Yetişkinliğe geçişte kimlik biçimlenmesi ve eylemlilik: Bireyleşme sürecinde iki gelişimsel kaynak. Ankara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Barker, C., Pistrang, N., & Elliott, R. (2002). Research methods in clinical psychology an introduction for students and practitionaers (2nd Ed.). USA: John Wiley & Son.
• Bartle-Haring, S. (1997). The relationships among parent–adolescent differentiation, sex role orientation and identity development in late adolescence and early adulthood. Journal of Adolescence, 20, 553–565.
• Bilgin, M. (2001). Üniversite öğrencilerinin sorunları ile değerleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(20), 18-25.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi: Teknikler ve örnek çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Blos, P. (1962). On adoloscence a psychoanalytic interpretation. NY: The Free Press.
• Blos, P. (1979). The adolescent passage. Madison, WI: International University Press.
• Bowen, M. (1976). Theory in the practice of psychotherapy. In P. J. Guerin. (Ed.), Family therapy (pp. 42-90) NY: Gardner.
• Bowen, M. (1978). Family therapy in clinical practice. New York, NY: Jason Aronson Book.
• Boyatzis, R.E. (1998). Transforming qualitative information thematic analysis andcCode development. London: Sage.
• Bush, K.R. (2000). Separateness and connectedness in the parent adolescent relationship as predictors of adolescent self-esteem in us and Chinese samples. Marriage & Family Review, 30(1/2), 153-178.
• Campbell, D.T., & Stanley, J.C. (1963). Experimental and quasi-experimental designs for research. Boston: Houghton Mifflin Company.
• Carter, E., & Orfanidis, M.M. (1976). Family therapy with one person and the family therapist’s own family. In P. J. Guerin. (Ed.), Family therapy (pp. 1993-219) NY: Gardner.
• Corey, G. (2012). Theory & practice of group counseling (8th Ed.). USA: Brooks/Cole
• Creswell, J.W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırna deseni M. Bütün ve S. B. Demir (Çev. Edt.). Ankara: Siyasal Kitabevi. (Orijinal baskı, 2013).
• Dallos, R., & Draper, R. (2010). An introduction to family therapy systemic theory and practice (3rd Ed.). London: Mc Graw Hill Open University Press.
• Erikson, E.H. (1968). Identity: Youth and crisis. New York: W.W. Norton & Company, Inc.
• Fishbane, M.D. (2001). Relational narratives of the self. Family Process, 40(3), 273-292.
• Fogarty, T.F. (2000). On emptiness and closeness. Journal of Pastoral Counseling, 35, 5-44.
• Gharehbaghy, F. (2011). An investigation into Bowen family systems theory in an Iranian sample. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences, 5(1), 56-64.
• Gibson, J. M., & Donigian, J. (1993). Use of Bowen theory. Journal of Addictions & Offender Counseling, 14(1), 25-36.
• Goldenberg, I., & Goldrberg, H. (1991). Family therapy an overview. California: Brooks/Cole Publishing Company Pacific Grove.
• Gülerce, A. (1996). Türkiye’de ailelerin psikolojik örüntüleri. İstanbul: Boğaziçi Matbaası.
• Gülerce, A. (2007). Dönüşümsel aile modeli ve Türkiye’de ailelerin psikolojik örüntüleri. İstanbul: Boğaziçi Matbaası.
• Gürlek-Yüksel, E. (2006). Üniversite öğrencilerinin ayrılma bireyleşme özellikleri ve etkileyen etmenler. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). Celal Bayar Üniversitesi/Tıp Fakültesi, Manisa.
• Güven, M., & Aslan, S. (2010a). The separation-indivituation and perceived parenting -styles in adolecents. Eurasion Journal of Educational Research, 41, 117-132.
• Güven, M., & Aslan, S. (2010b). Ergenlerde ayrışma bireyleşme ile okul zorbalığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 125-142.
• Haefner, J. (2014). An application of Bowen family systems theory. Issues in Mental Health Nursing, 35, 835–841.
• Hancock, D.R., & Algozzine, B. (2006). Doing case study reserach: A practical guide for beginning researchers. NY: Teachers College Press.
• Hedges, F. (2005). An introduction to systemic therapy with individuals: A social constructionist approach. NY: Palgrave Macmillan.
• Henriksen, J.A.S. (1995). Orientation and counseling in a California community collage: Surveying the perspectives of a multicultural student population. Community Collage Review, 23(2), 59-74.
• İmamoğlu, E.O. (2003). Individuation and relatedness: Not opposing but distinct and complementary. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 129(4), 367–402.
• İmamoğlu, E.O., & Güler-Edwards, A. (2007). Geleceğe ilişkin yönelimlerde benlik tipine bağlı farklılıklar. Türk Psikoloji Dergisi, 22(60), 115-132.
• Jacobs, E.E., Masson, R.L.L., Harvill, R.L., & Schimmel, C.J. (2012). Group counseling: Strategies and skills (7th Ed.). USA: Brooks/Cole.
• Johnson, P., & Buboltz Jr., W. C. (2000). Differentiation of self and psychological reactance. Contemporary Family Therapy, 22(1), 91-105.
• Kabukçu-Başay, B. (2011). Lise öğrencilerinde kendine zarar verme davranışı: işlevleri, emosyonel regülasyon ve ayrılma bireyleşme. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). Ege Üniversitesi/Tıp Fakültesi, İzmir.
• Kerr, M. (1981). Family systems theory and therapy. In A. S. Gurman ve D. P. Kniskern (Eds.), Handbook of family therapy (pp. 226-264). New York: Brunner/Mazel.
• Kerr, M.E., & Bowen, M. (1988). Family evaluation: An approach based on Bowen theory. New York: W. W. Norton.
• Keskin, Y. (2012). Separation individuation process, defense mechanisms, alexithymia and family dynamics among substance dependent individual. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Klever, P. (2009). Goal direction and effectiveness, emotional maturity, and nuclear family functioning. Journal of Marital and Family Therapy, 35(3), 308–324.
• Kurter, M.F., Jencius, M., & Duba, J.D. (2004). A Turkish perspective on family therapy: An interview with Hürol Fisiloglu. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families, 12(3), 319-323.
• Lapan, S.D. & Quartaroli, M.T. (2009). Research essentials: An introduction to designs and practices. San Francisco, CA : Jossey-Bass
• Mahler, M.S. (1967). On human symbiosis and the vicissitudes of individuation. Journal of the American Psychoanalytic Association, 15, 740–763.
• Mahler, M.S., & Gosliner, B.J. (1955). On symbiotic child psychosis: Genetic, dynamic, and restitutive aspects. Psychoanalytic Study Child. NY: International Universities Press.
• Mahler, M.S., Pine, F., & Bergman, A. (2003). İnsan yavrusunun ilk psikolojik doğumu. (A. N. Babaoğlu, Çev. Ed.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal baskı, 1975).
• Marshall, C. & Rossman, G.B. (2006). Designing Qualitative Research (4th Edition). London: Sage.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber, (S. Turan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Lmt. Şti. (Orijinal baskı, 2009).
• Minuchin, S. (1974). Families and family therapy. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Nichols, M.P., & Schwartz, R.C. (2004). Family therapy concepts and methods (6th Ed.). USA: Pearson Education.
• Özakkaş, T. (2013). Ayrışma ve bireyleşme süreçleri, paylaşılmış paranoya, 10. BPT Ocak 2012 ders notları. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları 104.
• Özbaran, N.B. (2004). Majör depresif bozukluğu olan ergenlerin ayrılma bireyleşme özelliklerinin ve anne baba tutumlarının değerlendirilmesi. (Yayınlamamış Uzmanlık Tezi). Ege Üniversitesi/Tıp Fakültesi, İzmir.
• Özgüven, İ.E. (1992). Üniversite öğrencilerinin sorunları ve başetme yolları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 5-13.
• Peleg-Popko, O. (2002). Bowen theory: A study of differentiation of self, social anxiety, and physiological symptoms. Contemporary Family Therapy, 24(2), 355-369.
• Polat, Ü. (2013). Geç ergenlerin yaklaşmacı/kaçınmacı benlik düzenleme odakları ile ebeveynlerine bağlanma ve onlardan ayrışma bireyleşme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Rickwood, D., Deane, F.P., Wilson, C.J., & Ciarrochi, J.V. (2005). Young people's help-seeking for mental health problems. Australian e-Journal for the Advancement of Mental Health, 4(3), 1-34.
• Scharf, M., & Cohen, T. (2013). Relatedness and individuation among young adults born preterm: The role of relationships with parents and death anxiety. J. Adult Dev., 20, 212–221.
• Skowron, E.A., Wester, S.R., & Azen, R. (2004). Differentiation of self-mediates college stress and adjustment. Journal of counseling and development, 82, 69-80.
• Skowron, E.A., Stanley, K.L., & Shapiro, M.D. (2009). A longitudinal perspective on differentiation of self, interpersonal and psychological well-being in young adulthood. Contemporary Family Therapy: An International Journal, 31, 3–18.
• Sudano, L. (2012). Use of the genogram and process questions to address conflict among collegiate student-athletes. Journal of Family Psychotherapy, 23, 332–336.
• Şahin, İ., Şahin Fırat, N., Zoraloğlu, Y.R., & Açıkgöz, K. (2009). Üniversite öğrencilerinin sorunları. e-Journal of New World Sciences Academy, 4(4), 1435-1449.
• Taşkın, E.O., Gürlek-Yüksel, E., & Özmen, E. (2009). Üniversite birinci sınıf öğrencilerinde ayrılma bireyleşme özellikleri ve depresyon ilişkisi. Anatolian Journal of Psychiatry, 10, 174-180.
• Temiz, E. (2004). Sınır kişilik bozukluğunda ayrılma/bireyleşme deneyimleri, yakın ilişkilerde yaşanan kaygı ve kaçınma boyutları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Titelman, P. (2010). A clinical format for Bowen family systems therapy with highly reactive couples. In A. S. Gurman (Ed.), Casebook of Couple Therapy (pp. 112-133). NY: The Guilford Press.
• Topkaya, N., & Meydan, B. (2013). Üniversite öğrencilerinin problem yaşadıkları alanlar, yardım kaynakları ve psikolojik yardım alma niyetleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 25-37.
• Utsunomiya, H. (2011). The influence of parental marital commitment on the identity formation of Japanese university students. Social Behavior and Personality, 39(10), 1315-1324.
• Worden, M. (2013). Aile terapisi temelleri T. Akbaş (Çev. Ed.). Adana: Adana Nobel Kitabevi. (Orijinal baskı, 2003).
• Yalçın, İ., & Ersever, O. (2015). İlişki geliştirme programının üniversite öğrencilerinin ilişki doyum düzeylerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 185-201.
• Yeşilyaprak, B. (2016). 21. Yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri (25. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.