Perspectives on the 1961 Constitution from İsmail Cem and Şaban Karataş, General Directors of TRT in an Atmosphere of Political Polarization

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 1, 155 - 174, 25.06.2024

Mustafa Mert Alpbaz

Öz

The aim of this study is to comparatively examine two TRTC general managers’ views regarding 1961 Constitution and how their views reflected in the broadcasting policies they pursued in TRT. They served in an atmosphere of political polarization during 1970s, left-leaning journalist-writer İsmail Cem and nationalist-conservative Prof. Dr. Şaban Karataş were appointed as the general director of TRT in a rough passage that occupied the Turkish agenda for a long time. İsmail Cem and Şaban Karataş published memories includes their views on the Constitution and TRT broadcasting. İsmail Cem thinks that the 1961 Constitution gave TRT the duty to represents all segments of the public. During his period, TRT raises the leftist worldview. He takes no position relating Atatürk’s Principles on broadcasts. Because Atatürk's Principles did not have a priority in the political views he advocated at that time. Also there was no problem in TRT regarding this issue. Şaban Karataş is a representative of a political movement that does not approve the 1961 Constitution. He advocated a broadcasting policy focused on national culture. Şaban Karataş did not impose any duty on TRT based on the 1961 Constitution. According to him, it is unconstitutional for TRT to make left-wing propaganda. Furthermore, 1961 Constitution does not prevent the representing of national culture on TRT. Şaban Karataş elaborated extensively on issues related to Atatürk. He responded criticism directed at himself. Both general directors have the opinion that the broadcasting policy they follow is in accordance with the 1961 Constitution.

Anahtar Kelimeler

İsmail Cem, Şaban Karataş, 1961 constitution, an atmosphere of political polarization

Siyasi Kutuplaşma Ortamındaki TRT’nin Genel Müdürleri İsmail Cem ve Şaban Karataş’tan 1961 Anayasasına Bakışlar

Öz

Bu çalışmanın amacı, 1970’lerin siyasi kutuplaşma ortamında TRT genel müdürlüğü görevinde bulunmuş, farklı siyasi görüşlere sahip olan iki bürokratın 1961 Anayasasına bakışlarının TRT’de izledikleri yayın politikalarına nasıl yansıdığını karşılaştırmalı olarak ele almaktır. Sol eğilimli gazeteci-yazar İsmail Cem ve milliyetçi-muhafazakâr Prof. Dr. Şaban Karataş, çalkantılı ve Türkiye gündemini uzun süre meşgul eden bir süreç içinde TRT Genel Müdürlüğü görevine getirilmişlerdir. İsmail Cem “TRT’de 500 Gün”, Şaban Karataş “TRT Kavgası” adlı kitaplarda anılarını nakletmiş, Anayasa ve TRT yayıncılığı ile ilgili görüşlerine yer vermişlerdir. İsmail Cem 1961 Anayasasının TRT’ye halkın tüm kesimlerini yansıtma ödevini verdiğini düşünmektedir. Onun döneminde sol dünya görüşü sesini TRT’den duyurmuştur. İsmail Cem, yayınlarda Atatürk İlkelerinin yeri konusunda ise suskundur. Bunun sebepleri o dönemde savunduğu siyasi görüşlerde Atatürk İlkelerinin öncelikli bir yeri olmaması ve bu konuda TRT’de bir sorun yaşanmamasıdır. 1961 Anayasasına soğuk bakan bir siyasi akımın temsilcisi olan, milli kültür ağırlıklı bir yayın anlayışını savunan Şaban Karataş, 1961 Anayasasını dayanak alarak TRT’ye bir ödev yüklememiştir. Ona göre TRT’den solculuk propagandası Anayasaya aykırı olduğu gibi Anayasa milli kültürün TRT’den yansıtılmasına engel değildir. Şaban Karataş, Atatürk ile ilgili konular üzerinde genişçe durmuş ve bu konuda kendisine yöneltilen eleştirileri cevaplamıştır. İki genel müdür de izledikleri yayın politikasının 1961 Anayasasına uygun olduğu görüşündedirler.

Anahtar Kelimeler

TRT, İsmail Cem, Şaban Karataş, 1961 Anayasası, siyasi kutuplaşma ortamı

Kaynakça

• Aksoy, M. (1960). Partizan Radyo ve D.P. Ankara: Forum Yayınları.
• Arıkan, S. (1971). Bizim TRT. Ankara: Kardeş Matbaası.
• Ataay, F. (2007). Kriz Kıskacındaki Türk Siyaseti / 12 Mart’tan 12 Eylül’e 1978-1979 CHP Hükümeti. Ankara: De Ki
• Basım Yayım.
• Aydın, S. ve Taşkın, Y. (2014). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, İstanbul: 2014.
• Cankaya, Ö. (2015). Bir Kitle İletişim Kurumunun Tarihi TRT 1927-2000. Ankara: İmge Kitabevi.
• Cem, İ. (1973). Tarih Açısından 12 Mart 1. Cilt (Yazılar), Cilt 2 (tarihteki yeri ve sonuçları). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Cem, İ. (1976a). TRT’de 500 Gün. İstanbul: Gelişim Yayınları.
• Cem, İ. (1976b). trt’de 500 gün …bir dönem türkiye’sinin hikayesi. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Cem, İ. (2009). Tarih Açısından 12 Mart Nedenleri, Yapısı, Sonuçları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Cem, İ. (2010). TRT’de 500 Gün …Bir Dönem Türkiye’sinin Hikâyesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• CS Tutanak Dergisi, Cilt: 18, Toplantı: 14, 21nci Birleşim, 21.1.1975 Salı.
• CS Tutanak Dergisi, Cilt: 18, Toplantı: 14, 23ncü Birleşim, 28.1.1975 Salı.
• CS Tutanak Dergisi, Cilt: 18, Toplantı: 14, 34ncü Birleşim, 30.1.1975 Perşembe.
• CS Tutanak Dergisi, Cilt: 21, Toplantı: 14, 36ncı Birleşim, 25.2.1975 Salı.
• CS Tutanak Dergisi, Cilt: 21, Toplantı: 14, 37nci Birleşim, 27.2.1975 Perşembe.
• CS Tutanak Dergisi, Cilt: 21, Toplantı: 14, 39ncu Birleşim, 6.3.1975 Perşembe.
• Devran, Y. (2011). Siyasal İktidar-TRT İlişkisinin Dünü. İstanbul: Başlık Yayın Grubu.
• Doğaner, Y. (2013). Türk Demokrasi Tarihinde Vatan Cephesi, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Dündar, C. (2012). Ben Böyle Veda Etmeliyim İsmail Cem Anlatıyor. İstanbul: Can Yayınları.
• Gökçe, C. (1975). İsmail Cem Olayı. İstanbul: Panda Yayınları.
• Gülen, A. (2020). Türk Siyasal Hayatında Nihat Erim. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Gülizar, J. (1995). TRT Meydan Savaşı, Ankara: Ümit Yayıncılık
• Gürsoy Naskali, E. (Haz.). (2012). Yassıada Zabıtları-VI/Vatan Cephesi Davası. İstanbul: Kitabevi.
• Gürsoy Naskali, E. (Haz.). (2014). Yassıada Zabıtları-XII Propaganda Davası Çanakkale Olayları Davası Köpek Davası. İstanbul: Kitabevi.
• İlal, E. (1972). Radyo Hürriyeti, Özerklik ve 1961 Anayasası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Karataş, Ş. (1978). TRT Kavgası. İstanbul: Emek Matbaacılık.
• Kocabaşoğlu, U. (2010). Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna TRT Öncesi Dönemde Radyonun Tarihsel Gelişimi
• ve Türk Siyasal Hayatı İçindeki Yeri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kurdaş, K. (2004). ODTÜ’lü Yıllarım, 2. Baskı, ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim A.Ş.
• Milliyet, 21.02.1978.
• Milliyet, 09.03.1978.
• Milliyet, 02.04.1978.
• Milliyet, 09.04.1978.
• Milliyet, 21.04.1978.
• MM Tutanak Dergisi, Dönem: 4, Cilt: 2, Toplantı: 1, 54ncü Birleşim, 19.3.1974 Salı.
• MM Tutanak Dergisi, Dönem: 4, Cilt: 3, Toplantı: 1, 73ncü Birleşim, 9.5.1974 Perşembe.
• MM Tutanak Dergisi, Dönem: 4, Cilt: 8, Toplantı: 2, 35nci Birleşim, 5.2.1975 Çarşamba.
• MM Tutanak Dergisi, Dönem: 4, Cilt: 8, Toplantı: 2, 36ncı Birleşim, 6.2.1975 Perşembe.
• MM Tutanak Dergisi, Dönem: 4, Cilt: 11, Toplantı: 2, 52nci Birleşim, 18.3.1975 Salı.
• MM Tutanak Dergisi, Dönem: 4, Cilt: 11, Toplantı: 2, 55nci Birleşim, 25.3.1975 Salı.
• MM Tutanak Dergisi, Dönem: 4, Cilt: 12, Toplantı: 2, 75nci Birleşim, 13.5.1975 Salı.
• MM Tutanak Dergisi, Dönem: 4, Cilt: 12, Toplantı: 2, 77nci Birleşim, 15.5.1975 Perşembe.
• MM Tutanak Dergisi, Dönem: 4, Cilt: 14, Toplantı: 3, 38nci Birleşim, 13.1.1976 Salı.
• MM Tutanak Dergisi, Dönem: 4, Cilt: 20, Toplantı: 3, 126ncı Birleşim, 20.7.1976 Salı.
• Olgun, A. (2003). TRT’de On Bin Gün Anılar. Ankara: Pozitif Matbaası.
• Örmeci, O. (2011). Bir Sosyal Demokratı İsmail Cem. Uşak: AKY Basım Yayın.
• Özdek, R. (1977). Hedef TRT. Ankara: Ekonomik ve Sosyal Yayınlar A.Ş.
• Öztürk, K. (1966). İzahlı, Gerekçeli, Anabelgeli ve Maddelere Göre Tasnifli Bütün Tutanakları İle Türkiye
• Cumhuriyeti Anayasası C. II (Mad. 1-75). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öztürk, K. (1966). İzahlı, Gerekçeli, Anabelgeli ve Maddelere Göre Tasnifli Bütün Tutanakları İle Türkiye
• Cumhuriyeti Anayasası C. III (Mad. 76-157). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Resmi Gazete, 02.01.1964, Sayı: 11596.
• Resmi Gazete, 16.05.1964, Sayı 11705.
• Resmi Gazete, 06.01.1972, Sayı: 14014.
• Resmi Gazete, 08.03.1972, Sayı: 14122.
• Resmi Gazete, 15.02.1974, Sayı: 14800.
• Resmi Gazete, 16.02.1974, Sayı 14801.
• Resmi Gazete, 31.05.1974, Sayı: 14901.
• Resmi Gazete, 13.04.1975, Sayı: 15207.
• Resmi Gazete, 17.05.1975, Sayı: 15239.
• Resmi Gazete, 22.05.1975, Sayı: 15243.
• Resmi Gazete, 04.06.1975, Sayı: 15255.
• Resmi Gazete, 19.01.1976, Sayı: 15478.
• Resmi Gazete, 11.03.1976, Sayı: 15525.
• Resmi Gazete, 02.07.1977, Sayı: 15984.
• Solak, İ. (Der.). (1975). İsmail Cem Dosyası. Ankara: Anka Ajansı.
• Soysüren, A.H. (2014). 12 Mart Döneminde Nihat Erim Hükümetleri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Sungur, S. (2014). TRT’nin Sözde Değil, Özde Özerklik Meselesine Dair. A. Aziz, S. Sungur içinde, Prof. Dr. Ersan İlal’e
• Armağan (s. 303-316). İstanbul: Hiperlink.
• Tanör, B. (2016). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1989-1980), 27. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Taşer, İ.C. (1969). Radyonun Organizasyonu ve Özerkliği -Mukayeseli Bir Anayasa Hukuku Araştırması-, Ankara:
• TRT Basılı Yayınlar Müdürlüğü.
• TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü (2010). TBMM Albümü (1920-2010) • 2.Cilt 1950-1980. Ankara.
• TBMM, Yassıada Yüksek Adalet Divanı tutanakları: devlet radyosunun D. P. organı haline getirilerek tek fert veya
• zümre idaresi kurmak gayesi ile propaganda yaptırılması (esas no: 1960/20),
• https://acikerisim.tbmm.gov.tr/handle/11543/2671 (Erişim Tarihi: 01.09.2023).
• TRT Basılı Yayınlar ve Kitaplık Müdürlüğü. (1976). Atatürk İlkeleri Programlar ve müzik konularında uyulması gereken esaslar ve alınacak tedbirler. Ankara.
• Tuğrul, S. (1975). Türkiye’de Televizyon ve Radyo Olayları olaylar belgeler gerçekler açıklamalar, İstanbul: Koza Yayınları.
• Turan, Ş. (2016). Anılarla Türkiye Gerçeği. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Türkiye Gazeteciler Sendikası Ankara Şubesi. (1975). Anayasa Işığında Kanun Hükmünde Kararnameler ve İsmail Cem’in Durumu TGS Ankara Şubesinin 2/Şubat/1975 Tarihinde Düzenlediği <<AÇIK OTURUM ZAPTI>>, Ankara.
• Uçar, F. (2015). Türk Siyasi Hayatında Milliyetçi Cephe Hükümetleri, Ankara: Berikan Yayınevi.
• Uyar, H. (2012). Vatan Cephesi & Türk Siyasal Yaşamında Cepheleşmelere Bir Örnek, İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
• Yalçıntaş, N. (2012). Türkiye’yi Yükselten Yıllar Hatıralar, İstanbul: İşaret Yayınları.