The Value Orientations of Imam-Hatip High School Students

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 11, 125 - 158, 20.09.2019

Ali Baltacı

Öz

The aim of this study is to determine the
value orientations of students in imam-hatip high schools, their differences in
value orientations in terms of various demographic variables. A total of 1389
imam-hatip high school students from Ankara, Istanbul, Izmir, Antalya, Adana,
Konya, Trabzon, Erzurum, Malatya, Samsun, Gaziantep, and Diyarbakir
participated in the study that was designed in descriptive survey model. As a
result of the research, the values that students are most important are
hedonism, power, and reputation; the values they notice to the least importance
to tolerance, humility, and benevolence. In addition, a significant
relationship was found between value orientations and gender and grade level. It
was determined that boys attach more importance to the power and traditional
values than girls; that girls give more importance to success, hedonism,
tolerance, benevolence, and trustability, humility and obeying rules than boys.
In addition, as the class level increases, so does hedonism. The fact that a
similar study was not found in the literature on imam-hatip high school
students emphasizes the pioneering character of this study. With the results of
the research, qualified scientific data that will guide the debates of
individualization, secularization and hedonistic consumer society which have
become more prominent in the recent period are presented.

İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Değer Yönelimleri

Öz

Bu araştırmanın amacı,
imam-hatip liselerinde öğrenim gören öğrencilerin değer yönelimlerini, değer
yönelimlerindeki farklılaşmaları çeşitli demografik değişkenler açısından belirlemektir.
Betimsel tarama modelinde tasarlanan araştırmaya, Ankara,
İstanbul, İzmir, Antalya, Adana, Konya, Trabzon, Erzurum, Malatya, Samsun,
Gaziantep ve Diyarbakır illerinde öğrenim gören, karma örnekleme yöntemiyle
belirlenmiş toplam 1389 imam-hatip lisesi öğrencisi katılmıştır. Araştırma
sonucunda, öğrenciler en fazla hazcılık, güç, itibar; en az hoşgörü, alçakgönüllülük
ve iyilikseverlik değerlerine önem atfetmektedir. Ayrıca değer yönelimleri ile
cinsiyet ve sınıf düzeyi arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Güç ve geleneksellik değerlerine erkeklerin kızlara göre daha fazla önem
atfettikleri; başarı, hazcılık, hoşgörü, iyilikseverlik ve güvenilebilirlik,
alçakgönüllülük ve kurallara uyma değerlerine kızların, erkeklere göre daha
fazla önem verdikleri belirlenmiştir. Ayrıca, sınıf seviyesi yükseldikçe
hazcılık da artmaktadır. Literatürde imam-hatip lisesi öğrencileri üzerinde
benzer bir çalışmaya rastlanılamamış olması, bu çalışmanın öncü karakterine
vurgu yapmaktadır. Araştırma sonuçları ile son dönemlerde belirginleşen
bireyselleşme, sekülerleşme ve hazcı tüketim toplumu tartışmalarına yön verecek
nitelikli bilimsel veri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Değer, Değer Yönelimi, İmam-Hatip, Öğrenci, Schwartz Değer Kuramı

Kaynakça

• Akbaş, Oktay. “Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış”. Değerler Eğitimi Dergisi 6/16 (2008): 9-27.
• Altaş, Nurullah. İlköğretimde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretimi. Ankara: Nobel Akademik Yayın, 2001.
• Armet, Stephen. “Religious socialization and identity formation of adolescents in high tension religions”. Review of Religious Research. 2009. 277-297.
• Arslan, Mustafa - Tunç, Esra. “İlâhiyat fakültesi öğrencilerinin değer yönelimlerindeki farklılaşmalar”. Değerler Eğitimi Dergisi 11/26 (2013): 7-39.
• Aula, Pekka. “Social media, reputation risk and ambient publicity management”. Strategy & Leadership 38/6 (2010): 43-49.
• Aydın, Ayhan. Felsefe düşünce tarihi. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2017.
• Aydin, Ali Rıza. “İnanma ihtiyacı ve dinî ritüellerin psikolojik değeri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 9/2 (2009): 87-100.
• Ball, Stephen J. Politics and policy making in education: Explorations in sociology. New York: Routledge, 2012.
• Baltacı, Ali. “Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/1 (2018): 231–274.
• Bar-Tal, Daniel. Group beliefs: A conception for analyzing group structure, processes, and behavior. New York: Springer Science & Business Media, 2012.
• Bauman, David C. “Leadership and the three faces of integrity”. The Leadership Quarterly 24/3 (2013): 414-426.
• Bauman, Zygmunt. Liquid modernity. New York: John Wiley & Sons, 2013.
• Bauman, Zygmunt - Haugaard, Mark. “Liquid modernity and power: A dialogue with Zygmunt Bauman”. Journal of Power 1/2 (2008): 111-130.
• Boudon, Raymond. The Origin of Values: Reprint Edition: Sociology and Philosophy of Beliefs. New York: Routledge, 2017.
• Bozan, İrfan. Devlet ile toplum arasında: bir okul: imam hatip liseleri... bir kurum: diyanet işleri başkanlığı... TESEV Yayınları, 2007.
• Brannon, Linda. Gender: psychological perspectives. Routledge, 2016.
• Brown, Wendy. States of injury: Power and freedom in late modernity. 6. Bs. New Jersey: Princeton University Press, 1995.
• Carrese, Paul O. The Cloaking of Power: Montesquieu, Blackstone, and the Rise of Judicial Activism. University of Chicago Press, 2010.
• Cebeci, Suat. “Milli Kimlik Bağlamında Din-Kültür İlişkisi”. Akademik İncelemeler Dergisi (AID) 3/2 (2008): 1-11.
• Craib, Ian. Modern social theory. New York: Routledge, 2015.
• Çoşgun, Melek. “Popüler Kültür ve Tüketim Toplumu”. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi 1/1 (2012): 837-850.
• Davies, Gary - Miles, Louella. “Reputation management: theory versus practice”. Corporate Reputation Review 2/1 (1998): 16-27.
• Davies, Sarah - Broekema, Henk - Nordling, Marie - Furnham, Adrian. “Do women want to lead? Gender differences in motivation and values”. Psychology 8 (2017): 27-43.
• Demircioğlu, İsmail H. - Tokdemir, M. Ahmet. “Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik”. Değerler eğitimi dergisi 6/15 (2008): 69-88.
• Demirezen, İsmail. “Tüketim Toplumunun Oluşumu ve Din ile Etkileşimi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/1 (2010): 97-109.
• Doğan, Recai - Altaş, Nurullah. “Din Öğretiminde Yeni Yöntem Tartışmalarında Kuramdan Uygulamaya: İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programları (Ankara Modeli)”. Değerler Eğitimi Dergisi 2/5 (2004): 23-38.
• Drucker, Peter. The new realities. Routledge, 2012.
• Eckert, Penelope. “The whole woman: Sex and gender differences in variation”. Language variation and change 1/3 (1989): 245-267.
• Edmundson, Mark. The death of Sigmund Freud: fascism, psychoanalysis and the rise of fundamentalism. A&C Black, 2010.
• Elliott, Anthony - Katagiri, Masataka - Sawai, Atsushi. “The new individualism and contemporary Japan: Theoretical avenues and the Japanese new individualist path”. Journal for the Theory of Social Behaviour 42/4 (2012): 425-443.
• Ertit, Volkan. Endişeli Muhafazakarlar Çağı: Dinden Uzaklaşan Türkiye. 2. Bs. Ankara: Orient Yayınları, 2015.
• Fenstermaker, Sarah - West, Candace. Doing gender, doing difference: Inequality, power, and institutional change. Routledge, 2013.
• Fortin, Nicole M. - Oreopoulos, Philip - Phipps, Shelley. “Leaving boys behind gender disparities in high academic achievement”. Journal of Human Resources 50/3 (2015): 549-579.
• Gilson, Etienne. History of Christian philosophy in the Middle Ages. Washinghton: Catholic University of America Press, 2019.
• Goffman, Erving. Stigma: Notes on the management of spoiled identity. London: Simon and Schuster, 2009.
• Gross, Neil. “A pragmatist theory of social mechanisms”. American Sociological Review 74/3 (2009): 358-379.
• Habermas, Jürgen. The Theory of Communicative Action: Lifeworld and Systems, a Critique of Functionalist Reason. 2. Bs. New York: John Wiley & Sons, 2015.
• Hewer, Christopher J. - Lyons, Evanthia. Political psychology: a social psychological approach. New York: John Wiley & Sons, 2018.
• Johnsen, Sarah - Fitzpatrick, Suzanne. “Faith, values and metaphysical positionality”. How to Research Religion: Putting Methods Into Practice. Oxford: Oxford University Press, 2016.
• Johnson, Burke - Christensen, Larry. Educational research: Quantitative, qualitative, and mixed approaches. Sage, 2008.
• Kaymakcan, Recep - Meydan, Hasan. “Din kültürü ve ahlak bilgisi programları ve öğretmenlerine göre değerler eğitimi”. Değerler Eğitimi Dergisi 9/21 (2011): 29-55.
• Keskin, Mustafa. “Din ve toplum ilişkileri üzerine bir genelleme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/3 (2004): 7-21.
• Korlaelçi, Murtaza. “Din-Felsefe Etkileşimi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39/1 (1999): 69-77.
• Licht, Amir N. - Goldschmidt, Chanan - Schwartz, Shalom H. “Culture rules: The foundations of the rule of law and other norms of governance”. Journal of comparative economics 35/4 (2007): 659-688.
• Mardin, Şerif. Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Marshall, Martin N. “Sampling for qualitative research”. Family practice 13/6 (1996): 522-526.
• Matthews, Jamaal S. - Ponitz, Claire Cameron - Morrison, Frederick J. “Early gender differences in self-regulation and academic achievement.” Journal of educational psychology 101/3 (2009): 689.
• McCormick, Meghan P. - O’Connor, Erin E. “Teacher–child relationship quality and academic achievement in elementary school: Does gender matter?” Journal of Educational Psychology 107/2 (2015): 502.
• MEB. “Millî Eğitim Bakanlığı 2023 Eğitim Vizyonu Belgesi”. 2018. http://2023vizyonu.meb.gov.tr/.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. “İlâhiyat fakültesi öğrencilerinin değer yönelimleri ve dindarlık-değer ilişkisi (m. ü. ilâhiyat fakültesi örneği)”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/1 (2006): 133-167.
• Mepschen, Paul - Duyvendak, Jan Willem - Tonkens, Evelien H. “Sexual politics, orientalism and multicultural citizenship in the Netherlands”. Sociology 44/5 (2010): 962-979.
• Mott-Thornton, Kevin. Common faith: Education, spirituality and the state. New York: Routledge, 2018.
• Nietzsche, Friedrich Wilhelm. Güç istenci. Trc. Nilüfer Epçeli. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Nussbaum, Martha C. The new religious intolerance. Harvard University Press, 2012.
• Okumuş, Ejder. “Toplumsal değişme ve din”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 8/30 (2006): 323-347.
• Ozgur, Iren. Islamic schools in modern Turkey: Faith, politics, and education. Cambridge University Press, 2012.
• Özcan, Burcu. “Hedonizm ve Kimlik Temeline Dayalı Postmodern Tüketim Yaklaşımı”. Sosyoloji Konferansları. 35 (2007): 119-130.
• Parsons, Talcott. “On the concept of value‐commitments”. Sociological Inquiry 38/2 (1968): 135-160.
• Ratner, Carl. “Neoliberal psychology”. Neoliberal Psychology. 145-174. Springer, 2019.
• Read, James H. “Thomas Hobbes: power in the state of nature, power in civil society”. Polity 23/4 (1991): 505-525.
• Rokeach, Milton. The nature of human values. New York: Free press, 1973.
• Rønnow-Rasmussen, Toni. “Analysing personal value”. The Journal of Ethics 11/4 (2007): 405-435.
• Schwartz, Shalom. “A theory of cultural value orientations: Explication and applications”. Comparative sociology 5/2-3 (2006): 137-182.
• Schwartz, Shalom H. “An overview of the Schwartz theory of basic values”. Online readings in Psychology and Culture 2/1 (2012): 11-39.
• Schwartz, Shalom H. - Cieciuch, Jan - Vecchione, Michele - Davidov, Eldad - Fischer, Ronald - Beierlein, Constanze - Ramos, Alice - Verkasalo, Markku - Lönnqvist, Jan-Erik - Demirutku, Kursad. “Refining the theory of basic individual values.” Journal of personality and social psychology 103/4 (2012): 663.
• Smith, Dennis. Zygmunt Bauman: prophet of postmodernity. New York: John Wiley & Sons, 2013.
• Stern, Paul C. - Dietz, Thomas - Abel, Troy - Guagnano, Gregory A. - Kalof, Linda. “A value-belief-norm theory of support for social movements: The case of environmentalism”. Human ecology review. 1999. 81-97.
• Stets, Jan E. - Burke, Peter J. “Identity theory and social identity theory”. Social psychology quarterly. 2000. 224-237.
• Subaşı, Necdet. Öteki Türkiye’de din ve modernleşme. İstanbul: Kopernik, 2018.
• Teddlie, Charles - Yu, Fen. “Mixed methods sampling: A typology with examples”. Journal of mixed methods research 1/1 (2007): 77-100.
• Ulusoy, Kadir - Dilmaç, Bülent. Değerler eğitimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2018.
• Ülken, Hilmi Ziya. İslam felsefesi: Eski Yunan’dan çağdaş düşünceye doğru. İstanbul: Ülken Yayınları, 1983.
• Wiebe, Donald. “On Theological Resistance to the Scientific Study of Religion: Values and the Value-Free Study of Religion”. The Science of Religion: A Defence. Leiden, The Netherlands: Brill, 2019. https://brill.com/view/book/edcoll/9789004385061/B9789004385061_015.xml.
• Witenberg, Rivka T. “Previous Research About Tolerance”. The Psychology of Tolerance. 15-23. Springer, 2019.
• Yanıklar, Cengiz. “Tüketim Kültürü, kapitalizm ve insan ihtiyaçları arasındaki ilişki üzerine bir tartışma”. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 34/1 (2010): 25-32.
• Yapıcı, Asım. “Kuramdan Yönteme ‘Ruh Sağlığı-Din’ Çalışmalarında Karşılaşılan Güçlükler”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 11/2 (2011): 25-61.
• Yıldırım, Yavuz. “Liberal Demokrasinin Krizi Bağlamında Avrupa’da Sağ-Popülizm ve Yükselen Aşırı-Sağ.” Amme İdaresi Dergisi 50/2 (2017): 51-72.
• Zimbardo, Philip. The Lucifer Effect: How Good People Turn Evil. London: Random House, 2007.
• Zimbardo, Philip - Coulombe, Nikita. Man, interrupted: Why young men are struggling & what we can do about it. Red Wheel/Weiser, 2016.
• Zvolensky, Michael J. - Bernstein, Amit - Vujanovic, Anka A. Distress tolerance: Theory, research, and clinical applications. New York: Guilford Press, 2011.