DEPREM MEVZUATI BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DEKİ GELENEKSEL AHŞAP KARKAS YAPI KURALLARININ ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 20 Sayı: 78, 1117 - 1137, 01.04.2021

Erkan Avlar , H. Sueda Yıldırım

https://doi.org/10.17755/esosder.723316

Cited By: 1

Öz

Türkiye’de ahşap yapıların geleneksel mimaride önemli bir yeri olduğu bilinmektedir. Özellikle Osmanlı döneminde inşa edilen konutların çoğunluğu ahşap karkas yapıdır. Bu dönemde, depremlerde yaşanan tecrübeler sonucunda ahşap yapı kullanımı ön plana çıkmıştır. Geleneksel ahşap karkas yapıların depreme karşı yeterli dayanım gösterebildikleri bilinmektedir. Ancak depremlerde bu yapılar da zarar görmüştür. Depremlerde zarar görenler, genelde eksik ve hatalı yapılardır. Bu bağlamda Türkiye’de yayımlanan dokuz deprem mevzuatında geleneksel ahşap karkas yapı kurallarına yer verilmiş ve birçok deprem mevzuatında zararların önlenmesi için yeni kurallar getirilmiştir. Bu çalışmanın amacı, geleneksel ahşap karkas yapılardaki deprem hasarları ve hasarlara karşı alınan önlemlerle deprem mevzuatı arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Ayrıca geleneksel ahşap karkas yapılar konusunda farklı bir hafıza oluşturulması hedeflenmektedir. Çalışmada, üç adımdan oluşan bir araştırma yöntemi kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Deprem Mevzuatı, Geleneksel Ahşap Karkas Yapı, Ahşap Yapı

ANALYSIS OF TRADITIONAL TIMBER FRAMED BUILDING RULES IN TURKEY IN THE CONTEXT OF EARTHQUAKE REGULATIONS

Öz

It is known that timber structures have an important place in traditional architecture in Turkey. Particularly the majority of the housings constructed during the Ottoman period are timber framed structures. During this period, use of timber structures become important because of earthquake experiences. Traditional timber framed structures are known to be sufficiently resilient against earthquakes. However, these structures were also damaged during earthquakes. Those that are damaged during an earthquake are usually deficient and faulty buildings. In this context, traditional timber framed structure rules are included in the nine earthquake regulations published in Turkey, while new rules are brought in many earthquake regulations in order to prevent damages. The purpose of this study is to determine earthquake damages in traditional framed structures and the relationship between measures taken against such damages and earthquake regulations. Furthermore, it is aimed to form a different memory regarding traditional timber framed structures. In the study, a research method consisting of three stages is used. 

Anahtar Kelimeler

Earthquake Regulation, Traditional Timber Framed Structure, Timber Structure

Kaynakça

• Referans1 Acar, D. ve Mazlum D. (2013). 1894 Depremi Ertesinde İnşa Edilen Ahşap Köşklerin Yapım Sistemleri-Yıldız Sarayı Efendiler Köşkleri Örneği, 4. Tarihi Yapıların Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, 27-29 Kasım, 85-96.
• Referans2 Ahunbay, Z. (2004). Tarihi Ahşap Yapıların Korunması ile İlgili İlkeler, ICOMOS 12. Genel Kurulu, Ekim 1999, Meksika, Çeviri Ocak 2004.
• Referans3 Akıncıtürk, N. (2003). Yapı Tasarımında Mimarın Deprem Bilinci, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8(1), 189-201.
• Referans4 Aksoy, D. ve Ahunbay, Z. (2005). Geleneksel Ahşap İskeletli Türk Konutu’nun Deprem Davranışları, itüdergisi/a mimarlık, planlama, tasarım, 4(1), 47-58.
• Referans5 Aksoy, D. (2003). Geleneksel Ahşap Karkas Yapıların Deprem Davranışları, Doktora Tezi, YÖK Ulusal Tez Merkezi (Tez no: 175806), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Referans6 Aktaş Erdem, Y.D., Akyüz, U., Türer, A., Erdil, B. ve Şahin Güçhan, N., "Behavior of Traditional Timber Frames Under Reverse-Cyclic Loading", Proceedings of the Tenth Pacific Conference on Earthquake Engineering Building an Earthquake-Resilient Pacific 6-8 November 2015, Paper Number 199, Sydney, Australia.
• Referans7 Arıoğlu, E. ve Anadol, K. (1978). Response of Rural Dwellings to Recent Destructive Earthquakes in Turkey (1967-1977) and Design Criteria of Earthquake Resistant Rural Dwellings, International Journal for Housing Science and its Applications, 237-258.
• Referans8 Arun G. (2005). Yığma Kagir Yapı Davranışı, YDGA 2005-Yığma Yapıların Deprem Güvenliğinin Arttırılması Çalıştayı, 17 Şubat, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 76-89.
• Referans9 Bayülke, N. (2001). Ahşap Yapılar ve Deprem, Türkiye Mühendislik Haberleri, Ankara: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Sayı: 414 - 2001/4, 14-20.
• Referans10 Bayülke, N. (1977). Türkiye'deki Konut Yapılarının Depremlerde Davranışları, Mimarlık, Sayı: 4, 40-48.
• Referans11 Bayülke, N. (1983). Building Types in Bolu, West Turkey, and Their Probable Earthquake Damage", A Comprehensive Study on Earthquake Disasters in Turkey with a view of Seismic Risk Reduction, Japan: Hokkaido University Sapporo, 211-236.
• Referans12 Budak, A., Uysal, H. ve Aydın, A.C. (2004). Kırsal Yapıların Deprem Karşısındaki Davranışı, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35(3-4), 209-219.
• Referans13 Cezar, M. (1963). Osmanlı Devrinde İstanbul Yapılarında Tahribat Yapan Yangınlar ve Tabii Afetler, Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri I, 327-414.
• Referans14 Çatal, H.H. ve Yeşilce, Y. (2007). Türkiye'de Deprem Şartnamelerinin Tarihsel Süreci, İMO İzmir Şubesi Bülteni, Sayı: 134, 12-18.
• Referans15 Demirtaş, (2019). R. Kuzey Anadolu Fay Sistemi (KAFS) Diri Fayları ve Deprem Etkinlikleri Paleosismolojik Çalışmalar ve Gelecek Deprem Potansiyelleri, DOI: 10.13140/RG.2.2.36608.69125, file:///C:/Users/Erkan%20AVLAR/Downloads/KAFS-faylar%20(1).pdf , Erişim Tarihi: 14.03.2020.
• Referans16 Doğangün, A., Livaoğlu R., Tuluk, Ö.İ. ve Acar, R. (2005). Geleneksel Ahşap Yapıların Deprem Performansları, Deprem Sempozyumu, 23-25 Mart, Kocaeli, 797-799.
• Referans17 Doğangün, A., Tuluk, Ö.İ., Livaoğlu R. ve Acar, R. (2006), Traditional Wooden Buildings And Their Damages During Earthquakes in Turkey", Engineering Failure Analysis, 13(6), 981-996
• Referans18 Erentöz, C. ve Kurtman, F. (1964). 1964 Yılı Manyas Depremi Üzerine Rapor, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, 17 Kasım, Ankara.
• Referans19 Ergin, K. (1969). 22 Temmuz 1967 Adapazarı - Mudurnusuyu Vadisi Depremi Üzerine İncelemeler, İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi, Arz Fiziği Enstitüsü, İstanbul.
• Referans20 Gazzetta Uniciale, (1937). Norme Tecniche di Edilizia con Speciali Prescrizioni per le Località Colpite Dai Terremoti", REGIO DECRETO-LEGUE 22 novembre 1937-XVI, n. 2105, Supplemento ordinario alla " Gazzetta Uniciale n. 298 del 27 dicembre 1937-XVI, Italia.
• Referans21 Gencoğlu, S. (1986). Deprem Kataloğu (Yayımlanmamış).
• Referans22 Gülhan, D. ve Özyörük Güney, İ. (2001). Marmara Depremi Hasar Tespiti Çalışmalarından İzlenimler, Mimarlık, Sayı: 299, Mayıs-Haziran, 43-45.
• Referans23 Gülkan, P. ve Langenbachthe R. (2004). Earthquake Resistance of Traditional Timber and Masonry Dwellings in Turkey, 13th World Conference on Earthquake Engineering, Vancouver, B.C., Canada August 1-6, Paper No. 2297.
• Referans24 Gürses Söğüt, S. (2019). 1912 İshakpaşa Yangını ve Ayasofya Çevresinin Yeniden Düzenlenmesi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 36(1), 251-280.
• Referans25 İbret, B.Ü. (2004) Tosya Şehrinin Fonksiyonel Özellikleri, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı 9, İstanbul.
• Referans26 İnşaat Mühendisleri Odası, (1975). Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik.
• Referans27 Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JİCA) (2004). Türkiye’de Doğal Afetler Konulu Ülke Strateji Raporu, Ankara.
• Referans28 Kafesçioğlu, R. (1955). Kuzey-Batı Anadolu’da Ahşap Ev Yapıları, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Doçentlik Çalışması, İstanbul.
• Referans29 Ketin, İ. ve Abdüsselamoğlu, Ş. (1969). Bartın Depreminin Etkileri, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, XII(1-2), Ankara, 66-77.
• Referans30 Keyvanoğlu, M.C. (2017). 1870 Büyük Beyoğlu Yangını, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı: 41, 169-190.
• Referans31 Koç, V. (2016). Depreme Maruz Kalmış Yığma ve Kırsal Yapı Davranışlarının İncelenerek Yığma Yapı Yapımında Dikkat Edilmesi Gereken Kuralların Derlenmesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(1), 36-57.
• Referans32 Korkmaz, H.H., Korkmaz, S.Z. and Donduren, M.S. (2010). Earthquake Hazard And Damage on Traditional Rural Structures in Turkey, Natural Hazards and Earth System Sciences, 10(3), 605–622.
• Referans33 Nafia Vekaleti, (1944). Zelzele Mıntıkaları Muvakkat Yapı Talimatnamesi.
• Referans34 Öğretim, A. (2013). 1951 Kurşunlu Depremi Yüzey Kırığı Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, YÖK Ulusal Tez Merkezi (Tez no: 334572), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Genel Jeoloji Bilim Dalı, Eskişehir.
• Referans35 Özçelik, F. (2017). 1944 Bolu-Gerede Depremi ve Sonuçları, Akademik İncelemeler Dergisi, 12(2), 91-113.
• Referans36 Özden, A.T. (2011). Geçmişte ve Günümüzde Türkiye’de Yapı Denetimi - Afet İlişkisi: Mimarın Afetler Tarihçesi İçin Seyir Defteri, Dos ya 26: afet ve mimarlık, ISSN: 1309-0704, TMMO Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Ankara.
• Referans37 Özmen, B. (2000). Düzce-Bolu Bölgesi’nin Jeolojisi, Diri Fayları ve Hasar Yapan Depremleri, 12 Kasım 1999 Düzce Depremi Raporu (Editör: Bülent ÖZMEN ve Günruh BAĞCI), Ankara: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Deprem Araştırma Dairesi, 1-14.
• Referans38 Pampal, S. ve Özmen, B. (2007). Türkiye’nin Deprem Bölgeleri Haritaları ve Deprem Yönetmeliklerinin Tarihsel Gelişimi Gerçeği, Ümit Ofset, Birinci Baskı, Ankara.
• Referans39 Pınar, N. (1955). 1952 Yılından 1954 Yılına Kadar Türkiye'de Yapılmış Olan Sismolojik Çalışmalar Hakkında Rapor / Rapport sur les travaux Séismologiques de 1952 à 1954, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 6(1), 178-187.
• Referans40 Resmi Gazete (1961) Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 2 Eylül 1961, Sayı: 10896, 5003-5007, Ankara.
• Referans41 Resmi Gazete (1968). Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 16 Ocak 1968, Sayı: 12801, 2-11, Ankara.
• Referans42 Resmi Gazete (1997). Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik, 2 Eylül 1997, Sayı: 23098 (Mükerrer), 191-275, Ankara.
• Referans43 Resmi Gazete (1998). Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 2 Temmuz 1998, Sayı: 23390, 52-53, Ankara.
• Referans44 Resmi Gazete (2007). Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik, 6 Mart 2007, Sayı: 26454, 1-159, Ankara.
• Referans45 Resmi Gazete (2018). Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, 18 Mart 2018, Sayı: 30364 (Mükerrer), 1-416, Ankara.
• Referans46 Sezer, H. (1996). 1894 İstanbul Depremi Hakkında Bir Rapor Üzerine İnceleme, Ankara Üniversitesi DTCF Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 18(29), 169-197.
• Referans47 Şahin Güçhan, N. (2001). Ahşap Karkas Yapılar ve Bunların Restorasyonunda İnşaat Mühendislerinin Rolü, Türkiye Mühendislik Haberleri, Ankara: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Sayı: 414, 2001/4, 21-26.
• Referans48 Şahin Güçhan, N. (2007). Observations on Earthquake Resistance of Traditional Timber-Framed Houses in Turkey, Building and Environment, 42(2), 840-851.
• Referans49 Şahin Güçhan, N. (2013). Türkiye’de Geleneksel Ahşap Karkas Konutların Deprem Dayanımı Üzerine Gözlemler, Ahşap Yapılarda Koruma ve Onarım Sempozyumu 2, Bildiri Kitabı ISBN: 978-9944-100-77-9, 24-25 Aralık, 219-238.
• Referans50 Şahin Güçhan, N. ve Karakul, Ö. (2016). Osmanlı Konutunda İnşaat Tekniklerinin Değişimi: Sivrihisar’dan Bir Örnek, Ahşap Yapılarda Koruma ve Onarım Sempozyumu 4, Bildiri Kitabı ISBN: 978-6059-507-13-4, 26-27 Nisan, 176-193.
• Referans51 Taşman, C. E. (1944), Gerede-Bolu Depremi, MTA Enstitüsü Dergisi, Sayı: 31, 134-139.
• Referans52 Temiz, Ş. ve Peynirci, Ş. (1996). Erbaa (Tarih, Coğrafya, Ekonomi, Kültür), Erbaa Belediyesi.
• Referans53 Tercan, B. (2018). Koruma Politikaları: Tarihi, Kültür Ve Doğa Varlıklarının Afetlere Karşı Korunması, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 40, 299-318.
• Referans54 TMMOB Makine Mühendisleri Odası (2012). Türkiye’de Deprem Gerçeği ve TMMOB Makina Mühendisleri Odası’nın Önerileri, Oda Raporu, ISBN: 978-605-01-0355-7, Yayın No: MMO/587, Genişletilmiş İkinci Baskı, Ankara.
• Referans55 Toydemir, N., İpek, M., Akyüz, F., Özbilen, A. ve Sunguroğlu, İ. (1970). Gediz Depremi Raporu, Mimarlık, Sayı:78, 26-32.
• Referans56 Ulus, 25 Şubat 1944, s.1.
• Referans57 Uzsoy, Ş.Z. ve Çelebi, M., "28 Mart 1970 Gediz (Kütahya) Depremi ve Yapılarda Meydana Getirdiği Hasarlar", ODTÜ, 1970, Ankara.
• Referans58 Ünal, Z.G. ve Vatan Kaptan, M. (2012). Doğal Afetlere Yatkın Bölgelerde Geleneksel Dokuyu ve Mekânın Ruhunu Korumak, Mimarlık, Sayı: 365, 58-62.
• Referans59 Ünsal, B. (1939). Zelzele Karşısında Yapı, Arkitekt, Sayı:11-12, 267-274.
• Referans60 Ürekli, F. (2000). İstanbul’da 1894 Depremi, İletişim Yayınları, ISBN: 9754707618, 2. Baskı, İstanbul.
• Referans61 Yeniaras, O. (2000). Türkiye Kızılay Tarihine Giriş, Kızılay Bayrampaşa Şubesi, 2. Baskı, İstanbul.