TÜRKİYE’DEKİ EĞİTİM ALANINDA YAYIMLANAN BİLİMSEL DERGİLERDE ÖLÇEK GELİŞTİRME VE UYARLAMA KONULU MAKALELERİN İNCELENMESİ

Yıl 2015, Cilt: 14 Sayı: 52, 0 - , 07.01.2015

Meltem Acar Güvendir , Yeşim Özer Özkan

https://doi.org/10.17755/esosder.54872

Cited By: 29

Öz

Bu çalışmada, 2006-2014 yılları arasında Türkiye’de ölçek geliştirme ve uyarlama konularında yayımlanmış makalelerde, ölçek geliştirme ve uyarlama sürecinde kullanılan aşamaların belirlenmesi amaçlanmıştır. Makalelerin incelenmesinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, Social Science Citation Index (SSCI) dizininde yer alan Türkiye’de eğitim alanında yayımlanan dergiler oluşturmaktadır. Belirlenen bu evrenden amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme kullanılarak SSCI dizininde Türkiye’de eğitim alanında yayımlanan üç dergiden (Eğitim ve Bilim Dergisi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi ve Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi) 2006-2014 yılları arasında çevrim içi olarak tam metinlerine erişilebilen ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makaleler seçilmiştir. Çalışma ile ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makalelerde süreçte izlenen adımlar incelenmiş, makalelerdeki benzerlikler ve farklılık ortaya konmuştur. Çalışmada, elde edilen bulgular doğrultusunda makalelerde ölçek geliştirme ve uyarlama aşamalarının tümünde iç tutarlılık güvenirlik belirleme yöntemlerinden Cronbach Alpha güvenirlik belirleme yöntemi kullanılmıştır. Ancak ölçek geliştirme çalışmalarının çok azında ölçeğin uygulama yönergesi hazırlanmıştır. Makalelerde ölçek uyarlama aşamalarında ise sıklıkla çeviri için her iki dile hâkim iki veya daha fazla çevirmenden yararlanılmıştır. Ancak makalelerin hiçbirinde ölçeğin uygulama yönergesi uyarlanmamıştır. Bunun yanında makalelerin çok azında iki eş değer yarı güvenirliği kullanılmış ve ölçeğin uyarlanabilirliğine ilişkin ölçme uzmanlarından görüş alınmıştır. Elde edilen bu sonuçlara göre, makalelerin tümünde dikkate alınan ölçek geliştirme ve uyarlama aşamalarında bir birlikteliğin olmadığı, sadece birkaç aşamada benzer yöntemlerin kullanıldığı görülmektedir. Bu yüzden yapılacak ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarında bu çalışma kapsamında belirlenen aşamalara dikkat edilmeli ve bu aşamaların yerine getirilmesi sağlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

ölçek geliştirme, ölçek uyarlama, içerik analizi, makaleler

Kaynakça

• Akbaş, G. ve L. Korkmaz. (2007). Ölçek uyarlaması (Adaptasyon)." Türk Psikoloji Bülteni 13 (40), 15.
• Aksayan, S. ve Gözüm, S. (2002). Kültürlerarası ölçek uyarlaması için rehber I: ölçek uyarlama aşamaları ve dil uyarlaması, Hemşirelikte Araştırma Dergisi,4(1),9-1
• Alper, A. ve Gülbahar, Y. (2009). Trends and Issues in Educational Technologies: A Review of Recent Research in TOJET. The Turkish Online Journal of Educational Technology - TOJET, 8 (2), 124-135.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi, Teknikler Ve Örnek Çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Boztunç Öztürk, N., Eroğlu, M.G. ve Kelecioğlu, H. (2014). Eğitim Bilimleri Alanında Yapılan Ölçek Uyarlama Makalelerinin İncelenmesi, IV. Ulusal Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Kongresi, Ankara, 9-13 Haziran 2014.
• Çıkrıkçı-Demirtaşlı, R.N. (2007). Psikolojik ölçmelere ilişkin doğru bilinen yanlışlar, Türk Psikoloji Bülteni, 13(41), 65-68.
• Çüm, S. ve Koç, N. (2013). Türkiye’de psikoloji ve eğitim bilimleri dergilerinde yayımlanan ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi, Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 12 (24), 115-135
• Deniz, Z. (2007). Psikolojik Ölçme Aracı Uyarlama, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi 40 (1), 1-16.
• Devellis, R. F. (2012). Scale development theory and applications (Third Edition), SAGE Publications, Inc
• Erdem, D. (2011). Türkiye’de 2005–2006 Yılları Arasında Yayımlanan Eğitim Bilimleri Dergilerindeki Makalelerin Bazı Özellikler Açısından Incelenmesi: Betimsel Bir Analiz. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2 (1), 140-147.
• Erkuş, A. (2007). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarında karşılaşılan sorunlar, Türk Psikoloji Bülteni, 13 (40), 17-25.
• Erkuş, A. (2012a). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-I. Ankara: Pegem Akademi.
• Erkuş, A. (2012b). Varolan Ölçek Geliştirme Yöntemleri ve Ölçme Kuramları Psikolojik Ölçek Geliştirmede Ne Kadar İşlevsel: Yeni Bir Öneri, Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 3(2), 279-290
• Gözüm, S. ve Aksayan, S (2003). Kültürlerarası ölçek uyarlaması için rehber II: ölçek uyarlama aşamaları ve dil uyarlaması, Hemşirelikte Araştırma Dergisi, 3-14
• Gülbahar, Y. ve Alper, A. (2009). A Content Analysis of the Studies in Instructional Technologies Area, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(2), 93-111.
• Cook, L.L., Schmitt-Cascallar, A.P. & Brown, C. (2005). Adapting Achievement and Aptitude Tests: A Review of Methodological Issues, Hambleton, Ronald K., Merenda, Peter F. and Spielberger, Charles D. (eds) Adapting Educational and Psychological Tests for Cross-Cultural Assessment. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, p 171-192
• Hambleton, R. K. (1994). Guidelines for adapting educational and psychological tests: A progress report. European Journal of Psychological Assessment, 10, 229-244.
• Hambleton, R. K. (1996). Guidelines for adapting educational and psychological test, National Center for Education Statistics (ED),Washington, DC.
• Hambleton, R.K. & Patsula, L. (1999). Increasing the validity of adapted tests: Myths to be avoided and guidelines for improving test adaptation practices. Journal of Applied Testing Technology, 1(1), 1-30.
• Hambleton, R. K., Merenda, P., & Spielberger, C. (Eds.). (2005). Adapting educational and psychological tests for cross-cultural assessment. Hillsdale, NJ: Lawrence S. Erlbaum Publishers.
• International Test Commission (2005). International Guidelines on Test Adaptation. [www.intestcom.org]
• Ozan, C. ve Köse, E. (2014). Eğitim programları ve öğretim alanındaki araştırma eğilimleri, Sakarya University Journal of Education, 4(1), 116-136.
• Özgüven, İ.E. (1999). Psikolojik testler. Ankara: PDREM Yayınları.
• Savaşır, I. (1994). Ölçek uyarlamasındaki sorunlar ve bazı çözüm yolları, Türk Psikoloji Dergisi, 9 (33), 27-32
• Seçer, İ., Ay, İ., Ozan, C. ve Yılmaz, B. Y. (2014). Rehberlik ve Psikolojik Danışma alanındaki araştırma eğilimleri: Bir içerik analizi, Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 5 (41), 49-60
• Şahin, N. (1994). Psikoloji araştırmalarında ölçek kullanımı, Türk Psikoloji Dergisi, 9 (33), 19-26.
• Şeker, H. ve Gençdoğan, B. (2006). Psikolojide ve eğitimde ölçme aracı geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tavşancıl, E. (2002).Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Tavşancıl, E., Güler, G. ve Ayan, C. (2014). 2002-2012 yılları arasında Türkiye’de Geliştirilen Bazı Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışmalarının Ölçek Geliştirme Süreci Açısından İncelenmesi. IV. Ulusal Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Kongresi (Uluslararası Katılımlı) 9-13 Haziran, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Tezbaşaran, A.A. (1996). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
• Turan, S. ve Şişman, M. (2013). Eğitim yönetimi alanında üretilen bilimsel bilgi ve batılı biliş tarzının eleştirisine giriş. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi [Educational Administration: Theory and Practice], 19(4), 505-514.
• Van de Vijver, R, & Hambleton, R. K. (1996). Translating tests: Some practical guidelines. European Psychologist, 1, 89-99.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.