OKUL YÖNETİCİLERİNİN LİDERLİK STİLLERİ İLE ÖĞRETMENLERİN STRES ALGISI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 82, 661 - 673, 02.04.2022

Şeyda Nur Halitoğlu , Burhan Akpınar

https://doi.org/10.17755/esosder.1028315

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin yaşadığı örgütsel stres arasındaki ilişkiyi belirlemek ve bunu çeşitli değişkenlere göre değerlendirmektir. Araştırma 2020-2021 Eğitim-Öğretim yılında Şanlıurfa ili merkez ilçelerdeki kamuya ait genel liselerde görev yapan 377 öğretmen üzerinde yürütülmüştür. İlişkisel tarama ve korelasyonel araştırma modeli kullanılarak gerçekleştirilen araştırmada veriler, “Okul Müdürleri Liderlik Stili Ölçeği” ile “Örgütsel Stres Ölçeği” ile elde edilmiştir. Verilerin analizinde MWU ve KWH testleri ile Bonferroni Pairwise Comparisons ve Spearman’s Sıra Farkları korelasyon analizi kullanılmıştır.
Analizler sonucunda, öğretmenlerin toplamda orta düzeyde örgütsel stres algısına sahip oldukları belirlenmiştir. Alt boyutlar itibarıyla ise, öğretmenler, karar verme, iş yükü ve beceri kullanımı alt boyutlarında yüksek; sosyal destek alt boyutunda ise düşük stres algısına sahiptirler. Öğretmenlerin stres algıları branş hariç, demografik değişkenlere göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Öğretmen algılarına göre, yöneticilerinin yaygın olarak sergiledikleri liderlik stili dönüşümcü liderlik (yüksek seviyede); bunu sürdürümcü liderlik (orta seviyede) ve serbest bırakıcı liderlik (düşük seviyede) izlemektedir. Öğretmenlerin algıladığı liderlik stilleri kıdem ve branş değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermiştir.
Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin liderlik stilleri (toplamda) ile öğretmenlerin stres düzeyleri (toplamda) arasında negatif yönde (anlamlı ve zayıf düzeyde) bir ilişki belirlenmiştir. Bu ilişki alt boyutlara göre farklı yön ve değerlerdedir. Araştırmada, öğretmenlerin algıladığı örgütsel stresin, yöneticilerin liderlik stilinden ziyade, karar verme, iş yükü ve beceri kullanımı gibi öğretim sürecindeki işleyişle ilgili olabileceği değerlendirilmiştir. Bu itibarla, okul yöneticilerinin, öğretmen stresini artırmayacak ılıman bir çalışma iklimini sonuç verecek yönetim stili benimsemelerinin önemi vurgulanmıştır. Zira ister yönetim ve isterse öğretim sürecinin doğasından kaynaklanan öğretmen stresi, eğitim-öğretim faaliyetleri ile okulun etkililik ve verimliliğini düşüren önemli bir sorundur.

Anahtar Kelimeler

Okul Yönetimi, Liderlik Stilleri, Örgütsel Stres, Öğretmen Stresi

THE RELATIONSHIP BETWEEN SCHOOL ADMINISTRATORS’ LEADERSHIP STYLES AND TEACHERS’ PERCEPTIONS OF STRESS

Öz

Kaynakça

• Akan, D. ve Yalçın, S. (2015). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 6(11), 123-150.
• Akan, D., Yıldırım, İ. ve Yalçın, S. (2014). Okul müdürleri liderlik stili ölçeğinin geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(51), 392-415.
• Akçekoce, A. ve Bilgin, K. U. (2016). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ve öğretmen performansı. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 2, 1-23. Akpınar, B. (2013). Öğretmen adaylarının stres düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından analizi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 229-241.
• Alfahad, H., Alhajeri, S., & Alqahtani, A. (2013). The relationship between school principals' leadership styles and teachers' achievement motivation. Chinese Business Review.
• Altunkol, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklikleri ile algılanan stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Arıcan, K. (2011). E- Örgütsel Stres Kaynakları: Kavramsal Bir Çözümleme. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 2(4), 55-76.
• Aslan, M. ve Ağıroğlu Bakır, A. (2018). Sınıf öğretmenlerinin yaşadıkları örgütsel stres kaynakları. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 7 (4), 349-365.
• Ataklı, A. (1999). Öğretmenlerde stres ve iş memnuniyeti. Çağdaş Eğitim Dergisi, 256, 7-13.
• Avcı, A. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi,12-2 (24), 161-189.
• Aydın, Y. (2016). Lise Öğrencilerinin Yabancı Dil Kaygısının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Aydın, A., Sarıer, Y., ve Uysal, S. (2013). The effect of school principals' leadership styles on teachers' organizational commitment and job satisfaction. Educational sciences: Theory and practice, 13(2), 806-811.
• Ayrancı, E. ve Öğe, E. (2010). Dönüşümsel liderlik kavramı hakkında önde gelen teoriler ve Türkiye’de kavramı ele alan çalışmalar. ABMYO Dergisi. 17, 37-46.
• Bakan, İ., Erşahan, B., Büyükbeşe, T., Doğan, İ. F. ve Kefe, İ. (2015). Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderlik İle Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki. International Journal of Economic and Administrative Studies, 7(14), 201-222.
• Balcı, A. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma. Ankara: Pegem Akademi.
• Baloğlu, M. ve Bardakçı, S. (2010). Güncellenmiş öğrenci yaşamı stres envanteri’nin türkçeye uyarlanması, dil geçerliği ve ön psikometrik incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(33), 57-70.
• Basut, E. (2004). Suça yönelen ve yönelmeyen ergenlerin stres, stresle başa çıkma ve kişilik örüntüleri yönünden incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Başaran, İ. (1992). Yönetimde insan ilişkileri. Ankara: Gül Yayınevi.
• Bilir, M. E. (2007). Öğretmen algılarına göre ilköğretim okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri ile öğretmenlerin iş doyumu ilişkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 57(57), 5-34.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (11. Baskı). Ankara: Pegem Akademi
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. ve Kılıç, E. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2016). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (4.Baskı). Ankara, Pegem Akademi Yayınları.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33-36).
• Coşgun, İ. (2005). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin stres düzeyleri (Ankara İli Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çiftçi, M. (2002). Bir grup lise öğrencisinin stresle başa çıkma yolları ile strese karşı dayanıklılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Çoruhlu, E. (2001). Deprem bölgesinde yaşayan ilköğretim birinci kademe öğretmenlerinin stresle başa çıkma yolları (Sakarya ili örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dağ, İ. (1990). Kontrol odağı, stresle başaçıkma stratejileri ve psikolojik belirti gösterme ilişkileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Daşçı, E. ve Cemaloğlu, N. (2014). İlköğretim kurumu yöneticilerinin liderlik tarzları ile öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma (Mobbing) arasındaki ilişki. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 129-166.
• Gök, Ş. (1995). Anksiyete ve depresyonda stresle başa çıkma. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi. İstanbul Üniversitesi, Psikiyatri Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Göksal, G. Y. (2017). Okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özelliklerini gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri (Aydın ili bozdoğan ilçesi örneği). Tezsiz Yüksek Lisans Projesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı.
• Gültekin, C. (2012). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stillerinin Okul İklimi Üzerine Etkisi (İstanbul İli Anadolu Yakası Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Hamarta, E., Aslan, C., Saygın, Y. ve Özyeşil, Z. (2009). Benlik saygısı ve akılcı olmayan inançlar bakımından üniversite öğrencilerinin stresle başaçıkma yaklaşımlarının analizi. Değerler Eğitimi Dergisi,7(18), 25-42.
• Hıdıroğlu, A. (2018). Okul müdürlerinin öğretmenler tarafından algılanan liderlik stilleri ile örgütsel sinizm arasındaki ilişki (Tekirdağ örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi Anabilim Dalı.
• Işıkhan. V. (2004). Çalışma Hayatında Stres ve Başa Çıkma Yolları. İstanbul: Sandal Yayınları.
• Işıklı, B. (2013). Çatışma ve stres yönetimi-II. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kalkan, R. (2018). Okul Yöneticileri İle Öğretmenlerin Stres Düzeylerinin Karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ortak Yüksek Lisans Programı
• Kara, D. (2009). Eğitim-öğretim yaşantısında stres yaratan faktörler ve aile özelliklerine göre öğrencilerin stresle başaçıkma davranışlarının incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22: 255-263.
• Karadavut, Y. (2005). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel stres kaynakları, stres belirtileri ve stresle başa çıkma yolları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karaer, E. (2020). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri ile okul yöneticilerinin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Robert, H. (2010). Principal leadership and school effectiveness: Perspectives from principals and teachers. Degree of doctor of education department of Educational Leadership, Research and Technology, Western Michigan University Kalamazoo, Michigan.
• Kuday, N. (2020). Okul yöneticilerinin teknoloji kaynaklı strese ilişkin görüşlerinin çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı.
• Maral, M. (2016). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile çatışma çözme stratejileri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Mete, U. (2018). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özellikleri ve problem çözme becerilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Okutan, M. (2002). Stres ve stresle başa çıkma yöntemleri: bir alan uygulaması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pehlivan, İ. (1991). Örgütsel stres kaynakları ve verimlilik. Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Russell, D. W., Altmaier, E. & Van Velzen, D. (1987). Job-related stress, social support, and burnout among classroom teachers. Journal of applied psychology, 72(2), 269-272.
• Selman, P. (2018). Devlet ilkokullarının yöneticileri ile özel ilkokulların yöneticilerinin stres düzeylerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ortak Yüksek Lisans Programı,İstanbul.
• Sızan, B. (2006). İş Başarımını Etkileyen Örgütsel Stres Kaynakları ve Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
• Sunmaz, F. (2001). Örgütsel stres ve başa çıkma yolları (Sakarya ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. Tanşu, M. (2009). Örgütsel Stres Kaynakları ve İş Tatmini Arasındaki İlişkinin İncelenmesi ve Sağlık Sektöründe Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı.
• Türk Eğitim-Sen (2012). “Mobbing nelerle karıştırılmaya başlandı ve neden yanlış algılara sahip olmaya başladı”. Çalışma Hayatında ve Sendikal Mücadelede Kadının Rolü ve Beklentileri Çalıştayı, 9-11 Mart 2012.
• Ünal, S. (1999). Okullardaki Stres Kaynakları Verimlilik İlişkisi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11, 365-372.
• Vyver, V. D., Kok, T. & Conley, L. N. (2020). The relationship between teachers’ professional wellbeing and principals’ leadership styles. Perspectives in Education, 38(2), 86-102.
• Yıldırım, Y., Taşmektepligil, M. Y., Üzüm, H. ve Bulut, D. (2011). Kısa versiyon Örgütsel Stres Ölçeğinin Türkçeye uyarlanması (geçerlilik ve güvenirlik çalışması). Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13(1), 103-108.