AFYONKARAHİSAR PEŞKİR DOLAMALARI

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 193 - 203, 27.03.2019

Ülkü Küçükkurt

Öz

Türk kültürünün zenginliği gelenek ve göreneklerde, el sanatlarının çeşitliliğinde görülmektedir. Özel

ve günlük yaşamda eşyalar hem kullanım hem de sanatsal anlamda birbirini tamamlamaktadır.

Geleneksel sanatlar içinde yer alan halı, kilim, giyim-kuşam ve daha birçok alanda üretilen el

sanatlarında ilk önce kullanım amacı önemli olmuştur. İnsanların süslenme isteğiyle bu ürünlerin

sanatsal gelişimi gerçekleşmiştir. Geleneksel sanatlar içinde dokuma, işleme açısından önemli bir yere

sahip olan peşkirler ve peşkir dolamaları yemek esnasında elleri temiz tutmak amacıyla ortaya çıkmış,

Türk insanının ince zevkiyle süslenerek seçkin etnografik eserler içinde ki yerini almıştır. Halk arasında

peşkir sözü, 1 ya da en fazla 3 kişinin kullanabildiği, peşkir dolamaları sözü ise 12 kişinin aynı anda

sofrada kullanabildiği dokumalar için kullanılmıştır. Tarihi geçmişinde birçok uygarlığı barındıran,

Anadolu’nun kavşak noktası Ege Bölgesi’nin iç kısmında yer alan Afyonkarahisar zengin mutfak

kültürü ve misafir ağırlamayı sevmesiyle dikkat çekmektedir. Davet yemeğinde sofraya oturan davetliler

dizlerinin üzerine uzun peşkirleri yerleştirir, ellerini bu peşkirlere silerdi. Afyonkarahisar peşkir

dolamalarının dokunmasında pamuk ve keten ipliği kullanılmıştır. Uzun peşkirler, evlerde, dokumacılığı

geçim kaynağı haline getirmiş kişiler tarafından, el tezgahlarında istenilen en ve boyda dokunurdu.

Genellikle meydan sofralarında kullanılacağı için, 12 kişinin aynı anda dizlerini örtecek boyutlarda

dokunmuştur. Peşkir dolamalarının iki kenarı değişik işleme teknikleri kullanılarak süslenmiştir. Bu

işlemelerde birçok iplik türü, sırma ve tel şeritler kullanılmıştır. Peşkirlerin iki ucuna değişik teknikler

kullanılarak yapılan işlemelerde birçok motif tek ya da bordür oluşturacak biçimde uygulanmıştır. Artık

müze ve aile koleksiyonlarında gördüğümüz peşkir dolamalarının Afyonkarahisar kültüründeki yeri,

dokuma, işleme ve desen özellikleri, çalışmada ayrıntılı verilmiştir. Ayrıca bu konuda çalışacak

araştırmacılara yazılı kaynak sağlamak ve gelecek kuşaklara elde edilen bilgi birikimini aktarmak

araştırmanın amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Peşkir Dolamaları, Uzun Peşkir, Afyonkarahisar, El Dokuması Kumaş

Kaynakça

• Acemoğlu Daron, Robinson A. James. (2014). Ulusların Düşüşü, Çev. Faruk Rasim Velioğlu,İstanbul.2. Adam Smith (2002). Ulusların Zenginliği, Cilt 2, Çev. M. T. Akad, Alan Y., İstanbul.3. Alpar, Güray. (2014). Antropolojik Bakış Açısıyla Stratejik Dünya Tarihi, Pelit Yayınları, Konya.4. Altaş, Seyithan. (2011). Uygarlık Tarihi, Nobel Yayınları, Ankara.5. Akdeniz, Sabri. (1983). Kültür Sömürgeciliği, İstanbul.6. Bates, G. Daniel. (2013). 21. Yüzyılda Kültürel Antropoloji, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayını,İstanbul.7. Camilleri, Joseph. (1983). “Günümüzde Dünya Krizi ve Gelişimi Siyasal Aygıt”, Dünya Ekonomisive Siyasal Yapılar, Çev. F. Boratav, Belge Y., İstanbul.8. Clive, Ponting. (2011). Dünya Tarihi, Çev. Eşref Bengi Özbilen, Alfa Yayınları, I. Basım, İstanbul.9. Çakır, Mikdat. (2004). Savaş Sosyolojisi, Mars Matbaası, Ankara.10.Çaykara, Emine. (2006). Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık, İş Bankası Yayınları, İstanbul.11.Ercan, H.Y. (1987). Devşirme Sorunu, Belleten Cilt I, Sayı 197, Ankara.12.Friedman, George. (2009). Gelecek 100 Yıl, Çev. İbrahim Şener, Enver Günsel, Pegasus Yayınları.13.Green, Graham. (2003). Sessiz Amerikalı, Çev. Mehmet Harmancı, Everest Yayınları, İstanbul.14.Güvenç, Bozkurt. (2010). Japon Kültürü, Boyut Yayınları, İstanbul.15.Harry, Magdoff. (2005). Sömürgesiz Emperyalizm, Devin Yayıncılık, İstanbul.16.Harootunian, Harry. (2006). İmparatorluğun Yeni Kılığı: Kaybedilen ve Tekrar Ele GeçirilenParadigma, Çev. Erkal Ünal, Boğaziçi Üniversitesi Yayını, İstanbul.17.Hedges, Chris. (2014). Savaş, Çev. Zülal Kalkandelen, Paloma Yayınevi, İstanbul.18.Herbert, Heaton. (2005). Avrupa İktisat Tarihi, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay-Osman Aydoğuş, ParagrafYay., Ankara.19.Hungtington, P. Samuel. (1993). ”Medeniyetler Çatışması mı?”, Çev. Mustafa Çalık, TürkiyeGünlüğü, Ankara.20.İnegöllüoğlu, Metin. (1999). Asya Pasifikte Türk İzleri, Manisa.21.Kissinger, Henry. (2006). Diplomasi, Çev. İbrahim H. Kurt, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,İstanbul.22.Koca, (2003). Türkiye Selçukluları Tarihi, II, Çorum. s.29-42.