Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Sınıf Dışı Öğrenme Ortamları Konusundaki Görüşleri

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 2, 175 - 197, 31.12.2022

Ali Güngör

Öz

Bu çalışmada Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi öğretmenlerinin sınıf dışı öğrenme ortamlarına yönelik görüşlerini ortaya koymak hedeflenmektedir. Bu amaca uygun düşecek şekilde, çalışmamızda karma yöntem araştırma desenlerinden biri olan yakınsayan paralel desen kullanılmıştır. Bu doğrultuda DKAB öğretmenlerinden anket yoluyla toplanan kapalı uçlu sorularla ilgili veriler SPSS istatistik programı kullanılarak analiz edilmiştir. Açık uçlu sorularla elde edilen veriler ise betimsel analiz yoluyla analiz edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, DKAB öğretiminde öğretmenlerin çoğunluğunun sınıf dışı öğrenme ortamlarını kullandıkları tespit edilmiştir. DKAB öğretmenlerinin en çok yaptıkları sınıf dışı etkinlikleri, okul mescidi ziyareti, kandil gecesi etkinlikleri ve okul dışı cami ziyaretidir.
Öğretmenler öğrencilerin sınıfta öğrendiklerini gerçek hayatta görmelerini sağlamak, öğrencilerde merak uyandırmak, araştırmaya yöneltmek ve öğrencilerin sosyal ve ahlaki gelişimlerine katkı sağlamak amacıyla sınıf dışı ortamları tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Verilen cevaplar, DKAB dersi öğretmenlerinin sınıf dışı ortamları öğretim programındaki amaçlara uygun olarak tercih ettiklerini göstermektedir. Bununla beraber, DKAB öğretmenlerinin sınıf dışı öğretimi planlama, uygulama ve değerlendirmede bazı eksikliklerinin olduğu tespit edilmiştir. Öğretmen ifadelerinden, sınıf dışı öğrenme ortamlarında genellikle öğretmen merkezli öğretim yöntemlerinin uygulandığı anlaşılmaktadır. Sınıf dışı öğrenme ortamlarının kullanımı sırasında meydana gelebilecek bir olumsuzluk durumunda, yöneticilerin öğretmenlerin arkasında durmayacağı endişesi onların sınıf dışı öğrenme ortamlarına öğrenci götürme konusuna olumsuz bakmalarındaki en önemli etken olarak ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Sınıf Dışı Öğrenme Ortamları, Non-formal öğrenme, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni, Öğretim Süreçleri.

The Views of Religious Culture and Moral Knowledge Teachers on the Out-of-Class Learning Environments

Öz

It is aimed at this work to reveal the views of Religious Culture and Moral Knowledge (RCMK) course teachers about learning environments outside the classroom. Following this purpose, convergent parallel design, which is one of the mixed method research designs, was used in our analysis. In this direction, we used the SPSS statistical program to analyse the data obtained with closed-ended questions collected from RCMK teachers through questionnaires. However, we examined the data obtained with open-ended questions through descriptive analysis. According to the research findings, it has been determined that most teachers use out-of-class learning environments in RCMK teaching. The most out-of-class activities of RCMK teachers are visiting the school mosque, Islamic sacred night (qandîl) activities and visiting mosques outside of school.
Teachers stated that they preferred out-of-class environments to arouse curiosity in students, to help them see the real-life equivalent of what they learned in the classroom, to direct students to research, and to contribute to their social and moral development. The answers show that RCMK course teachers prefer out-of-class environments in accordance with the objectives of the curriculum. However, it has been determined that RCMK teachers have some deficiencies in planning, implementing, and evaluating out-of-class teaching. From the statements of the teachers, it is seen that teacher-centred teaching methods are generally practised in out-of-class learning environments. In a probable negative situation that may occur during the practising of out-of-class learning environments, the concern that the administrators will not stand behind the teachers emerges as the most crucial factor in their negative attitude towards taking students to out-of-class learning environments.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Out-of-class learning environments, Non-formal learning, Education Processes, Religious Culture and Moral Knowledge Teacher

Kaynakça

• Akdağ, Hakan. “Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yasal izin Sürecini Planlama”. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. ed. Ahmet Şimşek, Selahattin Kaymakçı. 75-98. Ankara: Pegem Akademi, 1. Basım, 2015.
• Akgül, Güldem Dönel - Arabacı, Selçuk. “Okul Dışı Öğrenme Ortamlarına Yönelik Fen Bilgisi Öğretmenlerinin Görüşleri”. International Journal of Scholars in Education 3/2 (2020), 276-291.
• Akyürek, Süleyman. “İlk ve Ortaöğretimde Din Öğretimi: Kuramsal Çerçeve”. Din Eğitimi El Kitabı. ed. Recai Doğan, Remziye Ege. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Akyürek, Süleyman. “İmam-Hatip Lisesi Meslek Dersi ile Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretim Yeterliklerine İlişkin Algıları”. Değerler Eğitimi Dergisi 10/23 (2012), 7-47.
• Altıntaş, Muhammed Esat. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Değer Öğretiminde Gerçekleştirdikleri Ders Dışı Etkinlikler Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 7 (2019), 83-99.
• Bayburtlu, Yavuz Selim. “Okul Dışı Öğrenme Ortamlarının Türkçe Dersi Ünitelendirilmiş Yıllık Planlarına Yansımaları”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 9/5 (29 Aralık 2020), 3835-3852. https://doi.org/10.15869/itobiad.741245
• Bozan, Metin. “Kutsal Mekanların Tahribinin Toplumsal Hafıza Üzerine Etkisi”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi/Journal of Oriental Scientific Research (JOSR) 10/4 (2018), 1228-1237. https://doi.org/10.26791/sarkiat.464830
• Bozdoğan, Aykut Emre - Yalçın, Necati. “Bilim Merkezlerinin İlköğretim Öğrencilerinin Fene Karşı İlgi Düzeylerinin Değişmesine Ve Akademik Başarılarına Etkisi: Enerji Parkı”. Ege Eğitim Dergisi 7/2 (2006), 95-114.
• Büyükkaynak, Emel vd. “Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Fen Eğitiminde Okul Dışı Öğrenme Ortamlarına Yönelik Görüşleri”. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Ek sayı 1 (2016), 43-60. https://doi.org/10.9775/kausbed.2016.032
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 29. Basım, 2020. Creswell, John W. - Clark, Vicki L. Plano. Karma Yöntem Araştırmaları Tasarımı ve Yürütülmesi. çev. Selçuk Beşir Demir - Yüksel Dede. Anı Yayıncılık, 3. Basım, 2015.
• Çınar, Fatih. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Aktif Öğrenme Yöntem ve Tekniklerine Yönelik Bilgi ve Uygulama Düzeyleri”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/41 (2018), 174-199.
• Çiçek, Özge - Saraç, Esra. “Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Okul Dışı Öğrenme Ortamlarındaki Yaşantıları ile İlgili Görüşleri”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 18/3 (2017), 504-522.
• Dam, Hasan. “Değerler Eğitiminde İzciliğin Önemi ve Eğitsel Değeri Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/2 (2020), 727-754. https://doi.org/10.33415/daad.760422
• Dam, Hasan. İzcilik Din ve Değerler Eğitimi. Samsun: Üniversite Yayınları, 2014.
• Demircioğlu, İsmail Hakkı - Demircioğlu, Ebru. “Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tarihsel Çevrenin Kullanımı”. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. ed. Ahmet Şimşek, Selahattin Kaymakçı. 99-112. Ankara: Pegem Akademi, 1. Basım, 2015.
• Ertaş, Hülya vd. “Okul Dışı Bilimsel Etkinliklerin 9. Sınıf Öğrencilerinin Enerji Konusunu Günlük Hayatla İlişkilendirme Düzeyine Etkisi”. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED) 5/2 (2011), 178-198.
• Garipağaoğlu, Nuriye. “Gezi-Gözlem Metodunun Coğrafya Eğitimi ve Öğretimindeki Yeri”. Marmara Coğrafya Dergisi 2/3 (2001), 14-30.
• Gatto, John Taylor. Eğitim Bir Kitle İmha Silahı. çev.Mehmet Ali Özkan. İstanbul: Edam, 2017. Göküş, Şeref. “Din Öğretiminde Gezi-Gözlem Yöntemi ve Bir Uygulama Örneği”. TYB Akademi 28 (2020), 115-144.
• İllıch, İvan. Okulsuz Toplum. çev. Mehmet Özay. İstanbul: Şule Yayınları, 75. Basım, 2021.
• Kabapınar, Yücel. “Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında Okul Dışı Öğrenmeye Bakmak Bize Her Yer Sınıf Bize Her Yer Öğrenme Ortamı”. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. ed. Ahmet Şimşek, Selahattin Kaymakçı. 43-74. Ankara: Pegem Akademi, 1. Basım, 2015.
• Kaya, Umut. “Din Derslerine Giren Öğretmenlerin Yeterliklerine Dair Bir İnceleme”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 55 (2018), 78-110.
• Kaygalak, İrfan. “Postmodern Eleştirilerin Coğrafi Düşünce ve Yeni Mekân Kavrayışları Üzerine Yansımaları”. Coğrafi Bilimler Dergisi 9/1 (2011), 1-10. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000114
• Koç, Gürcü - Demirel, Melek. “Davranışçılıktan Yapılandırmacılığa: Eğitimde Yeni Bir Paradigma”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 27 (2004), 174-180.
• Korkmaz, Zehra Sedef. “Okul Dışı Ortamlarda Öğretim”. Kuramdan Uygulamaya Okul Dışı Öğrenme Ortamları. ed. Adnan Küçükoğlu-Halil İbrahim Kaya. 23-54. Ankara: Pegem Akademi, 1. Basım, 2020.
• MEB. “Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurumları Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği (08/06/2017 Tarihli)”, 2017.
• MEB. “Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği”, 07 Eylül 2013.
• Okur Berberoğlu, Emel - Uygun, Selçuk. “Sınıfdışı Eğitimin Dünyadaki ve Türkiye’deki Gelişim Durumunun Örgün ve Yaygın Eğitim Kapsamında İncelenmesi”. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 9/2 (2013), 32-42.
• Oral, Behçet. “Etkili Öğretim ve Etkili Öğretimin İlkeleri”. Eğitim Psikoloji. 437-468. Ankara, 3. Basım, 2009.
• Öner, Galip. “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin ‘Okul Dışı Tarih Öğretimi’ne İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi”. Turkish History Education Journal 4/1 (2015), 89-121. https://doi.org/10.17497/tuhed.185618
• Peki̇n, Müge - Bozdoğan, Aykut Emre. “Ortaokul Öğretmenlerinin Okul Dışı Çevrelere Gezi Düzenlemeye İlişkin Öz Yeterliklerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi: Tokat İli Örneği”. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 10/17 (2021), 114-133. https://doi.org/10.46778/goputeb.956719
• Saban, Ahmet. Çoklu Zeka Kuramı ve Türk Eğitim Sistemine Yansıması. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 6. Basım, 2010.
• Safran, Mustafa - Ata, Bahri. “Okul Dışı Tarih Öğretimi”. GÜ Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 18/1 (1998), 87-94.
• Şekerci̇, Hanifi - Doğan, Midrabi Cihangir. “İlkokul Sosyal Bilgiler Öğretimi Bağlamında Öğrencilerin Tarihi Mekânlara İlişkin Algılarının Metaforlar Yardımıyla İncelenmesi”. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 22/2 (31 Ağustos 2020), 464-480. https://doi.org/10.17556/erziefd.643482
• Şimşek, Ahmet - Kaymakçı, Selahattin. “Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminin Amacı ve Kapsamı”. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. ed. Ahmet Şimşek, Selahattin Kaymakçı. Ankara: Pegem Akademi, 2015.
• Şimşek, Hasan - Yıldırım, Ali. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 9. Basım, 2013.
• Şimşek, Ufuk. “Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tarihsel Şehitlik Anıt ve Mezarların Kullanımı”. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. ed. Ahmet Şimşek, Selahattin Kaymakçı. 225-235. Ankara: Pegem Akademi, 1. Basım, 2015.
• Tatar, Nilgün - Bağrıyanık, Kübra Elif. “Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerinin Okul Dışı Eğitime Yönelik Görüşleri”. İlköğretim Online 11/4 (2012), 883-896.
• Tokcan, Halil. “Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğrenme Teorileri”. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. ed. Ahmet Şimşek vd. 15-40. Ankara: Pegem Akademi, 2015.
• Tosun, Cemal. “Din Öğretiminde Gezi Gözlem Yöntemi”. Din Öğretimi Dergisi 40 (1993), 23-32.
• Tösten, Rasim. “Okul Dışı Eğitim ve Öğrenme”. Kuramdan Uygulamaya Okul Dışı Öğrenme Ortamları. ed. Adnan Küçükoğlu-Halil İbrahim Kaya. Ankara: Pegem Akademi, 2020. Basım, 2020.
• Turan, İbrahim. “Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sanal Müze ve Turlar”. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. ed. Ahmet Şimşek, Selahattin Kaymakçı. 189-203. Ankara: Pegem Akademi, 1. Basım, 2015.
• Türkmen, Hakan. “Ortaokul Öğretmenlerinin Sınıf-Dışı Ortamlarda Öğretime Bakış Açıları”. Ege Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2018), 12-26.
• Ürey, Mustafa - Kaymakçı, Selahattin. “Sınıf Öğretmenlerinin Hayat Bilgisi Dersinde Kullanılan Okul Dışı Öğrenme Ortamları ve Uygulamaları Hakkındaki Görüşleri”. Millî Eğitim 49/227 (2020), 7-32.
• Yavuz Topaloğlu, Melike - Balkan Kıyıcı, Fatime. “Okul Dışı Öğrenme Ortamlarında Yürütülen Etkinliklerin Öğrencilerin Sosyobilimsel Konulara İlişkin Görüşlerine Etkisi: Organ Bağışı ve GDO”. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi 9/1 (2018), 26-50.
• Yeşilbursa, Cemil Cahit. “Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yerel Tarih”. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. ed. Ahmet Şimşek, Selahattin Kaymakçı. 143-170. Ankara: Pegem Akademi, 2015.
• Zengin, Mahmut. Din Eğitimi ve Öğretiminde Yapılandırmacı Yaklaşım. İstanbul: DEM Yayınları, 2011.
• “DKAB Öğretim Programı”, 2018. Erişim Adresi: https://dogm.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/14 Erişim Tarihi: 31.05.2022
• “MEB 2023 Vizyonu”, ts. Erişim Adresi: http://2023vizyonu.meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf Erişim Tarihi: 02/11/2021
• Milli Eğitim Temel Kanunu, Milli Eğitim Temel Kanunu. 1739 sayılı kanun (1973). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf Erişim Tarihi: 31.05.2022