Etik İlkeler ve Yayın Politikası
ETİK İLKELER VE YAYIN POLİTİKASI
Yayın Etiği
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nde uygulanan yayın süreçleri, bilginin tarafsız ve saygın bir şekilde gelişimine ve dağıtımına temel teşkil eder. Bu doğrultuda uygulanan süreçler, yazarların ve yazarları destekleyen kurumların çalışmalarının kalitesine doğrudan yansır. Hakemli çalışmalar, bilimsel yöntemi somutlaştıran ve destekleyen çalışmalardır. Bu noktada sürecin bütün paydaşlarının (yazarlar, okuyucular ve araştırmacılar, yayıncı, hakemler ve editörler) etik ilkelere uyması önem taşımaktadır. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi yayın etiği kapsamında tüm paydaşların aşağıdaki etik sorumlulukları taşımasını bekler.
Aşağıda yer alan etik görev ve sorumluluklar, açık erişim olarak Committee on Publication Ethics (COPE) tarafından yayımlanan rehberler ve politikalar dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Yazarların Etik Sorumlulukları
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’ne makale gönderen yazar(lar)ın aşağıdaki etik sorumluluklara uyması beklenir:
1) Yazar(lar)ın gönderdikleri makaleler özgün olmalıdır. Yazar(lar), başka çalışmalardan yararlanmaları veya başka çalışmaları kullanmaları durumunda yararlandıkları çalışmalara eksiksiz ve doğru bir biçimde atıfta bulunmalı ve/veya bu çalışmalardan eksiksiz ve doğru bir biçimde alıntı yapmalıdır.
2) Çalışmanın oluşturulmasında içeriğe entelektüel açıdan katkı sağlamayan kişiler, yazar olarak belirtilmemelidir.
3) Yayımlanmak üzere gönderilen tüm çalışmaların -varsa- çıkar çatışması teşkil edebilecek durumları ve ilişkileri açıklanır.
4) Yazar(lar)dan değerlendirme süreçleri çerçevesinde makalelerine ilişkin ham veri talep edilebilir; böyle bir durumda yazar(lar) beklenen veri ve bilgileri yayın kuruluna sunmaya hazır olmalıdır.
5) Yazar(lar) kullanılan verilerin kullanım haklarına, araştırma/analizlerle ilgili gerekli izinlere sahip olduklarını veya deney yapılan deneklerin rızasının alındığını gösteren belgeye sahip olmalıdır.
6) Yazar(lar)ın yayımlanmış, erken görünüm veya değerlendirme aşamasındaki çalışmasıyla ilgili bir yanlış ya da hatayı fark etmesi durumunda, dergi editörünü veya yayıncıyı bilgilendirme, düzeltme veya geri çekme işlemlerinde editörle işbirliği yapma yükümlülüğü bulunur.
7) Dergiye gönderilen makaleler aynı anda birden fazla dergiye gönderilemez. Her bir başvuru önceki başvurunun tamamlanmasını takiben başlatılır. Başka bir dergide yayımlanmış çalışma Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’ne gönderilemez.
8) Değerlendirme süreci başlamış bir çalışmanın yazar sorumluluklarının değiştirilmesi (yazar ekleme, yazar sırası değiştirme, yazar çıkartma gibi) teklif edilemez.
Editörlerin Etik Görev ve Sorumlulukları
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi editörleri, açık erişim olarak Committee on Publication Ethics (COPE) tarafından yayınlanan “COPE Code of Conduct and Best Practice Guidelines for Journal Editors” ve “COPE Best Practice Guidelines for Journal Editors” rehberleri temelinde aşağıdaki etik görev ve sorumluluklara sahiptir.
Genel Görev ve Sorumluluklar
Editörler, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nde yayımlanan her yayından sorumlulardır. Bu sorumluluk bağlamında editörler, aşağıdaki rol ve yükümlülükleri taşırlar:
1) Okuyucuların ve yazarların bilgi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik çaba sarf ederler.
2) Sürekli olarak derginin gelişimini sağlarlar.
3) Dergide yayınlanan çalışmaların kalitesini geliştirmeye yönelik süreçleri yürütürler.
4) Düşünce özgürlüğünü desteklerler.
5) Akademik açıdan bütünlüğü sağlarlar.
6) Fikrî mülkiyet hakları ve etik standartlardan taviz vermeden iş süreçlerini devam ettirirler.
7) Düzeltme, açıklama gerektiren konularda yayın açısından açıklık ve şeffaflık gösterirler.
Okuyucu ile İlişkiler
Editörler tüm okuyucu, araştırmacı ve uygulayıcıların ihtiyaç duydukları bilgi, beceri ve deneyim beklentilerini dikkate alarak karar verirler. Yayımlanan çalışmaların okuyucu, araştırmacı, uygulayıcı ve bilimsel literatüre katkı sağlamasına ve özgün nitelikte olmasına dikkat ederler. Ayrıca editörler okuyucu, araştırmacı ve uygulayıcılardan gelen geri bildirimleri dikkate alırlar, açıklayıcı ve bilgilendirici geri bildirim verirler.
Yazarlar ile İlişkiler
Editörlerin yazarlara karşı görev ve sorumlulukları aşağıdaki şekildedir:
1) Editörler, çalışmaların önemi, özgün değeri, geçerliliği, anlatımın açıklığı ve derginin amaç ve hedeflerine dayanarak olumlu ya da olumsuz karar verirler.
2) Editörler, yayın kapsamına uygun olan çalışmaları ciddi problemi olmadığı sürece ön değerlendirme aşamasına alırlar.
3) Editörler, çalışma ile ilgili ciddi bir sorun olmadıkça olumlu yöndeki hakem önerilerini göz ardı etmezler.
4) Yeni editörler, çalışmalara yönelik olarak önceki editör(ler) tarafından verilen kararları ciddi bir sorun olmadıkça değiştiremezler.
5) Editörler, “Kör Hakemlik ve Değerlendirme Süreci’ni” yayımlarlar ve tanımlanan süreçlerde yaşanabilecek sapmaların önüne geçerler.
6) Editörler, yazarlara açıklayıcı ve bilgilendirici şekilde bildirim ve dönüş sağlarlar.
Hakemler ile İlişkiler
Editörlerin hakemlere karşı görev ve sorumlulukları aşağıdaki şekildedir:
1) Editörler, hakemleri çalışmanın konusuna uygun olarak belirlerler.
2) Editörler, hakemlerin değerlendirme aşamasında ihtiyaç duyacakları bilgi ve rehberleri sağlarlar.
3) Editörler, yazarlar ve hakemler arasından çıkar çatışması olup olmadığını gözetirler.
4) Editörler, kör hakemlik bağlamında hakemlerin kimlik bilgilerini gizli tutarlar.
5) Editörler; hakemleri tarafsız, bilimsel ve nesnel bir dille çalışmayı değerlendirmeleri için teşvik ederler.
6) Editörler, hakemleri zamanında dönüş ve performans gibi ölçütlerle değerlendirirler.
7) Editörler, hakemlerin performansını artırıcı uygulama ve politikaları belirlerler.
8) Editörler, hakem havuzunun dinamik şekilde güncellenmesi konusunda gerekli adımları atarlar.
9) Editörler, nezaketsiz olan ve bilimsel olmayan değerlendirmeleri engellerler.
10) Editörler, hakem havuzunun geniş bir yelpazeden oluşması için adımlar atarlar.
Yayın Kurulu ile İlişkiler
Editörler, yayın kurulu üyelerinin süreçleri, yayın politikaları ve yönergelere uygun ilerletmesini sağlarlar. Yayın kurulu üyelerini yayın politikaları hakkında bilgilendirir ve gelişmelerden haberdar ederler. Yeni yayın kurulu üyelerini yayın politikaları konusunda eğitir, ihtiyaç duydukları bilgileri sağlarlar.
Ayrıca editörler:
1) Yayın kurulu üyelerinin, çalışmaları tarafsız ve bağımsız olarak değerlendirmelerini sağlarlar.
2) Yeni yayın kurulu üyelerini, katkı sağlayabilen ve uygun nitelikte olan öğretim üyeleri arasından seçerler.
3) Yayın kurulu üyelerine uzmanlık alanlarına uygun çalışmaları, değerlendirme için gönderirler.
4) Yayın kurulu ile düzenli olarak etkileşimde bulunurlar.
5) Yayın kurulu ile belirli aralıklarla yayın politikalarının ve derginin gelişimi için toplantılar düzenlerler.
Dergi Sahibi ve Yayıncı ile İlişkiler
Editörler ve yayıncı arasındaki ilişki editöryal bağımsızlık ilkesine dayanır.
Editöryal ve Kör Hakemlik Süreçleri
Editörler, dergi yayın politikalarında yer alan “Kör Hakemlik ve Değerlendirme Süreci” politikalarını uygularlar. Bu bağlamda editörler her çalışmanın adil, tarafsız ve zamanında değerlendirme sürecinin tamamlanmasını sağlarlar.
Kalite Güvencesi
Editörler; dergide yayımlanan her makaleyi dergi yayın politikalarına ve uluslararası standartlara uygun olarak yayımlarlar.
Kişisel Verilerin Korunması
Editörler, değerlendirilen çalışmalarda yer alan deneklere veya görsellere ilişkin kişisel verilerin korunmasını sağlarlar. Yazar, hakem ve okuyucuların bireysel verilerini korurlar.
Etik Kurul, İnsan ve Hayvan Hakları
Editörler, değerlendirilen çalışmalarda insan ve hayvan haklarının korunmasını sağlarlar. Çalışmalarda kullanılan deneklere ilişkin etik kurul onayı, deneysel araştırmalara ilişkin izinlerin olmadığı durumlarda çalışmayı reddederler.
Olası Suistimal ve Görevi Kötüye Kullanmaya Karşı Önlem
Editörler, olası suistimal ve görevi kötüye kullanma işlemlerine karşı önlem alırlar. Bu duruma yönelik şikâyetlerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi konusunda titiz ve nesnel bir soruşturma yapar ve konuyla ilgili bulguları paylaşırlar.
Akademik Yayın Bütünlüğünü Sağlamak
Editörler çalışmalarda yer alan hata, tutarsızlık ya da yanlış yönlendirme içeren yargıları hızlı bir şekilde düzeltirler.
Fikrî Mülkiyet Haklarının Korunması
Editörler, yayımlanan tüm makalelerin fikrî mülkiyet hakkını korur, olası ihlallerde derginin ve yazar(lar)ın haklarını savunurlar. Ayrıca yayımlanan tüm makalelerdeki içeriklerin başka yayınların fikrî mülkiyet haklarını ihlal etmemesi adına gerekli önlemleri alırlar.
Yapıcılık ve Tartışmaya Açıklık
Editörler:
1) Dergide yayımlanan eserlere ilişkin ikna edici eleştirileri dikkate alır ve bu eleştirilere yönelik yapıcı bir tutum sergilerler.
2) Eleştirilen çalışmaların yazar(lar)ına cevap hakkı tanırlar.
3) Olumsuz sonuçlar içeren çalışmaları göz ardı etmezler.
Şikâyetler
Editörler; yazar, hakem veya okuyuculardan gelen şikâyetleri dikkatlice inceleyerek aydınlatıcı ve açıklayıcı bir şekilde yanıt verirler.
Politik ve Ticari Kaygılar
Dergi sahibi, yayıncı ve diğer hiçbir politik ve ticari unsur, editörlerin bağımsız karar almalarını etkilemez.
Çıkar Çatışmaları
Editörler; yazar(lar), hakemler ve diğer editörler arasındaki çıkar çatışmalarını göz önünde bulundurarak, çalışmaların yayın sürecinin bağımsız ve tarafsız bir şekilde tamamlanmasını garanti ederler.
Hakemlerin Etik Sorumlulukları
Tüm çalışmaların “Kör Hakemlik” ile değerlendirilmesi yayın kalitesini doğrudan etkiler. Bu süreç yayının nesnel ve bağımsız değerlendirilmesi ile güven sağlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, değerlendirme süreci çift taraflı kör hakemlik ilkesiyle yürütülür. Hakemler yazarlar ile doğrudan iletişime geçemez, değerlendirme ve yorumlar dergi yönetim sistemi aracılığıyla iletilir. Bu süreçte değerlendirme formları ve tam metinler üzerindeki hakem yorumları editörler aracılığıyla yazar(lar)a iletilir. Bu bağlamda Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi için makale değerlendiren hakemlerin aşağıdaki etik sorumluluklara sahip olması beklenir:
1) Sadece uzmanlık alanı ile ilgili çalışmaları değerlendirmeyi kabul ederler.
2) Tarafsızlık ve gizlilik içerisinde değerlendirme yaparlar.
3) Değerlendirme sürecinde çıkar çatışması ile karşı karşıya olduğunu düşünürlerse, çalışmayı incelemeyi reddederek, konu hakkında dergi editörünü bilgilendirirler.
4) Gizlilik ilkesi gereği inceledikleri çalışmaları değerlendirme sürecinden sonra imha ederler.
5) İnceledikleri çalışmaların sadece son halini ancak yayımlandıktan sonra kullanırlar.
6) Değerlendirmeyi nesnel bir şekilde sadece çalışmanın içeriği ile ilgili olarak yaparlar.
7) Milliyet, cinsiyet, dinî ve siyasi inançlar ve ticari kaygıların değerlendirmeye etki etmesine izin vermezler.
8) Değerlendirmeyi yapıcı ve nazik bir dille yaparlar. Düşmanlık, iftira ve hakaret içeren aşağılayıcı kişisel yorumlar yapmazlar.
9) Değerlendirmeyi kabul ettikleri çalışmayı zamanında ve yukarıdaki etik sorumluluklar çerçevesinde gerçekleştirirler.
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nde yukarıda bahsedilen etik sorumluluklar dışında etik olmayan bir davranış veya içerikle karşılaşırsanız lütfen sbedergi@firat.edu.tr adresine e-posta yoluyla bildiriniz.
GİZLİLİK BEYANI
Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi “Açık Erişim (Open Acsess)”li bir dergidir ve yayımladığı içeriği doğrudan açık erişime sunar. Dergi, yayımladığı içerikle bilimin “Açık Erişim” politikasıyla desteklenmesi ve geliştirilmesine katkıda bulunmayı amaçlar. Bilinen standartlarda kaynak gösterilmesi koşuluyla, ticari kullanım amacı ve içerik değişikliği dışında kalan tüm kullanım (çevrimiçi bağlantı verme, kopyalama, baskı alma, herhangi bir fiziksel ortamda çoğaltma, dağıtma vb.) haklarını (ilgili içerikte aksi belirtilmediği sürece) Creative Commons Atıf-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC) lisansı aracılığıyla kullanıma sunar. İçeriğin ticari amaçlı kullanımı için dergi editöründen izin alınması gerekir.