ARDAHAN’DAKİ İLK SÜRELİ YAYIN: YEŞİL YUVA

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 395 - 422, 30.08.2020

Makbule Sarıkaya

Öz

1878’de Rus işgalinden sonra 1917 Bolşevik devrimini takiben ortaya çıkan otorite boşluğunda İngilizlerin himayesinde Ermeni ve Gürcülerin elinde kalan Ardahan 23 Şubat 1921’de düşman işgalinden kurtarılmıştır. Yaklaşık kırk yıldan fazla süren bu işgal döneminde bölgedeki Türkler kurtuluşa kadar çok sayıda göç, yağma, sürgün ve kıyım yaşamışlardı. Enkaza dönüşen ilin yoksul halkının kurtuluştan sonra yeniden ayağa kaldırılabilmesi için topyekun bir kalkınma hareketine ihtiyaç vardı. Böyle bir ihtiyaç topluma bilgi ve bilinç kazandırılmasıyla başarıya ulaşabilirdi. Bu yönüyle Ardahanlıları bilgilendirmek, toplumda milli birlik ve beraberliği sağlamak ve toplumsal dayanışma ruhunun güçlendirilmesinde basının etkin rol üstlenmesi gerekliydi. Bölgede bu rolü üstlenen öğretmen ve müfettiş Ali Rıza Bey, 1922’de Ardahan’ın ilk süreli yayını olan Yeşil Yuva dergisini çıkarmıştır. Ali Rıza Bey’in şahsi gayretleriyle yaklaşık 9-10 sayfalık ve aylık olarak yayınlanan Yeşil Yuva, Ardahan’daki memur ve halkın da desteğiyle çocuk eğitimi başta olmak üzere ilin sorun ve ihtiyaçlarıyla ilgili yazılara yer vermiştir. Yerel bir dergi olmasına rağmen Yeşil Yuva, yeni Türkiye’nin milli eğitim, kültür ve yurttaşlık bilinci konusunda sonraki yıllarda uygulayacağı esasları daha 1922’lerde hayata geçirmeye başlamıştır. Bu yönüyle dergi çocuk eğitimin usul ve esaslarına ilişkin fikirler sunmuş, yatılı okullar gibi yeni mektepler hakkında halkı bilgilendirmiş ve çocuk eğitimine yönelik birçok gelişmeyi gündeme getirmiştir. Bu çalışmada yerel tarih araştırmalarında önemli bir kaynak niteliğinde olan Yeşil Yuva, tanıtılarak derginin Ardahan’daki yayın hayatı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeşil Yuva

Kaynakça

• KAYNAKÇA “Artvin Ahalisinin Şark Ordusuna Hediyesi”, Yeşil Yuva, S.I, 1 Ağustos 1338, s.10 “Arz-ı Mahsus ve Veda”, Yeşil Yuva, S.III, 1 Teşrinievvel 338, s.1 “Çocuklar Ordusu Marşı”, Yeşil Yuva, S. III, 1 Teşrinievvel 338, s.3 “Maksadımız”, Yeşil Yuva, S.I, 1 Ağustos 1338, s.1 Ali Rıza, “Muallim ve Muallimelere” Yeşil Yuva, S.III, 1 Teşrinievvel 338, s. 7 ALP, A. (2012). Kars Tarihi Bakımından Bir Kaynak Olarak Vilayet Gazetesi Kars, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.161 S.161, Nisan 2012, s.89-102 ARSLANOĞLU, C.E. (1989), Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti Muvakkata-i Milliyesi, Ankara, Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları. Arşiv Belgelerine Göre Kafkasya’da ve Anadolu’da Ermeni Mezalimi, I-IV, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayınları, Ankara, 1995. ASLAN, Y. – BOY, A. (2017). Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars’ta Eğitim ve Eğitim Kurumları, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.59, Erzurum, 2017, s.547-576 BUMİN, K. (1998), Batıda Devlet ve Çocuk, İstanbul, iletişim. DAYI, E. (1998) Elviye-i Selase’de (Kars, Ardahan, Batum) Milli Teşkilatlanma, Erzurum: Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınları. Habib, “Spor Kulüplerinin Başka Bir Faydası” Yeşil Yuva, S.V, 1 Kanunuevvel 1338, s.8 Hafızurrahman, Raşid, “Çocuklarımızın Edebiyatına Doğru”, Yeşil Yuva, S.IV, 1 Teşrinisani 1338, s.1-2 Hasan Remzi, “Lüzumlu Bir Teşrih” Yeşil Yuva, S.V, 1 Kanunuevvel 1338, s. 5 KARABEKİR, K. (1995) Çocuk Davamız, I, İstanbul, Emre Yayınları. KARABEKİR, K. (1993) İstiklal Harbimiz II, İstanbul, Emre Yayınları,. Kars Haberleri, Yeşil Yuva, S. III, 1 Teşrinievvel 338, s.10 Kemal, “Şarkın Müstesna Göle, Çıldır Sığır Irkı”, Doğuş, S.VI, Nisan 1934, Kars, s.5 KIRZIOĞLU, F. (1958). Edebiyatımızda Kars, II, Ankara, Işıl Matbaası. KÖSTÜKLÜ, N. (2001) Kazım Karabekir ve Eğitim, Konya, Çizgi Kitabevi. Osman Nuri, “Leyli Mektepler”, Yeşil Yuva, S.VII, 1 Şubat 1339, s.1-2 ÖNCÜ, A. S. (2000). Varlık Gazetesi (21 Ağustos 1921-31 Aralık 1923), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Atatürk ilkeleri ve Inkılap Tarihi Enstitisü, Erzurum. SARI ERTEM, G. (2013). Varlık Gazetesinde Kars ve Çevresi ile İlgili Haberler (1921-1923), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensititüsü, Kars. SARIKAYA, M. (2019). “Azerbaycan Türklerinin Ardahan’a Destekleri”, 100. Yılında Ardahan Kongreleri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, Ardahan, 2019, s.521-539 SARIKAYA, M. (2011), Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti (1921-1935), Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi. Varlık, 16 Ocak 1922, S. 19. Varlık, 17 Kasım 1921, S.11. Varlık, 21 Ağustos 1922, S.73. Varlık, 26 Mart 1923, S.134. Varlık, 29 Haziran 1922, S. 62. Varlık, 5 Haziran 1922, S.56. Yeşil Yuva, S.II, 1 Eylül 1338. Yeşil Yuva, S.III, 1 Teşrinievvel 1338. Yeşil Yuva, S. IV, 1 Teşrinisani 1338. Yeşil Yuva, S. V, 1 Kanunuevvel 1338. Yeşil Yuva, S.VI, 1 Kanunusani 1339. Yeşil Yuva, S.VII, 1 Şubat 1339. Yeşil Yuva, S.XXI, 15 Haziran 341. Yeşil Yuva, S. XXVII, 1 Teşrinievvel 1341.