İlköğretim Çağındaki Üstün Yetenekli Öğrencilerin Davranışsal Özelliklerinin Eğitim Ortamlarına Yansıması ve Ortaya Çıkabilecek Sorunlar

Yıl 2018, Cilt: 38 Sayı: 1, 185 - 231, 24.04.2018

Mahmut Çitil , Ayşegül Ataman

Öz

Üstün yetenekli öğrencilerin eğitimleriyle ilgili
mevcut uygulamaların hangisinin daha yararlı olduğu oldukça tartışmalı bir konu
olduğundan alanyazında bu konuda net bir fikir birliğine ulaşılamamıştır. Çünkü
mevcut araştırmalar çoğunlukla eğitim ortamlarının bu öğrencilerin genel
gelişimlerine ve akademik başarılarına etkisini incelemişlerdir. Oysa üstün
yetenekli olmanın öğrencilere sağladığı özelliklerin onların davranışlarına ve
eğitim süreçlerine etkisi konusuna çok daha az odaklanıldığı görülmektedir. Bu çalışmanın
amacı üstün yetenekli öğrencilerin başta sosyal-duygusal tarafları olmak üzere
özelliklerinin eğitim ortamlarına ve davranışlarına sorunsal boyutta
yansımalarını alanyazındaki bulgulardan derlemek ve tartışmaktır.  Bu kapsamda ilk olarak üstün yetenekli
öğrenciler için uygun eğitim önlemleri konusundaki tartışmalar ele alınmış,
zihinsel, fiziksel, duygusal, sosyal ve davranışsal özellikleri alanyazına göre
özetlenmiş ve son olarak da bu özelliklerden dolayı ortaya çıkabilecek sorunlar
tartışılmıştır. Üstün yetenekli öğrencilerin özellikleri dikkate alındığında bu
çocuklar için oluşturulan eğitim ortamlarında gereken tedbirler alınmadığında
problem davranışların gözlenmesi de kaçınılmaz olacaktır. Özellikle de olağan
gelişim gösteren akranlarıyla birlikte eğitim gördükleri ortamlarda bu
sorunların çok daha fazla ortaya çıkma ihtimali olduğu anlaşılmaktadır. Ancak
ayrı eğitim ortamlarında da benzer özellikte olan çocukların birbirleriyle
akademik rekabet, liderlik yarışı ve çatışma yaşayabildikleri, öğretmenlerini
zorlayabildikleri söylenebilir. Sonuç olarak hangi eğitim ortamında olursa
olsun üstün yetenekli öğrencilerin özellikleri dikkate alınmadığında, gerekli
eğitimsel ve davranışsal düzenlemeler yapılmadığında sorun yaşanabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Üstün Yetenek, Davranış

Kaynakça

• Akkanat, H. (2004). Üstün veya özel yetenekliler. M.R. Şirin, A. Kulaksızoğlu, A. E. Bilgili.(Haz.). Üstün Yetenekli çocuklar seçilmiş makaleler kitabı içinde (s. 169 – 194). İstanbul: Çocuk Vakfı.
• Alston, A. (2011). Having our say: Thoughts, perspectives, and perceptions of graduates of Satellite East Junior High School for the gifted and talented. Doctoral Dissertation, Teachers College, Columbia University, Columbia.
• Ataman, A. (2000). Sınıf içinde karşılaşılan davranış problemleri ve bunlara karşı geliştirilen önlemler. L. Küçükahmet (Ed.), Sınıf yönetimi içinde (s.171-191). Ankara: Nobel.
• Ataman, A. (2004a). Aileler ve öğretmenler üstün zekâlı çocuklara nasıl yardımcı olabilir? M.R. Şirin, A. Kulaksızoğlu, A. E. Bilgili.(Haz.). Üstün yetenekli çocuklar seçilmiş makaleler kitabı içinde (s. 467 – 480). İstanbul: Çocuk Vakfı.
• Ataman, A. (2004b). Üstün zekâlı ve üstün özel yetenekli çocuklar. M.R. Şirin, A. Kulaksızoğlu, A. E. Bilgili (Haz.). Üstün yetenekli çocuklar seçilmiş makaleler kitabı içinde (s. 155 – 168). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Ataman, A. (2007). Üstün zekâlılar ve üstün yetenekliler. S. Eripek (Ed.), Özel Eğitim içinde (s.172-194). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi.
• Ataman, A. (Ed.). (2009). Özel Gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş. (7.Baskı) Ankara: Gündüz.
• Ataman, A. (Ed.). (2014). Üstün zekâlılar ve üstün yetenekliler konusunda bilinmesi gerekenler. Ankara: Vize.
• Ataman, A. B. (2008). Üstün Yetenekli çocuklarda aile ortamının bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi: İstanbul BİLSEM örneği. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, O. ve Konyalıoğlu, P. (2011). 18-21 yaş grubu bireylerin genel zekâ düzeyleri ile psi-kolojik semptom düzeyleri arasındaki ilişki. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 1(1), 77-103.
• Baker, J. A. (1995). Depression and suicidal ideation among academically talented students. Gifted Child Quarterly, 39 (4), 218–223.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Barnett, L., & Fiscella, J. (1985). A child by any other name: A comparison of the playfulness of gifted and nongifted children. Gifted Child Quarterly, 29 (2), 61–66.
• Bektaş, M. (2007). Hayat bilgisi dersinde ailelerin çoklu zekâ kuramı hakkında bilgilendirilme biçimlerinin ve öğrencilerin farklı baskın zekâ gruplarında yer almalarının proje başarıları ve tutumlarına etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bencik S. & Metin, N. (2006). Mükemmelliyetçilik ve üstün yetenekliler. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 1(2), 92-105.
• Bourgeois J. L. (2012). Implementation of gifted and talented education programs in Urban elementary schools in California: Do perceptions coincide with outcomes?. Doctoral Dissertation, Claremont Graduate University, California.
• Bryant C. D. (2011). High school principals' attitudes toward and perceptions of gifted students and gifted programs. Doctoral Dissertation, Graduate School University of Arkansas, Little Rock.
• Callard-Szulgit, R. D. (2010). Parenting and teaching the gifted. R&L Education.
• Coleman, L. J. (2001). A rag quilt: Social relationships among students in a special high school. Gifted Child Quarterly, 45 (3), 164–173.
• Coleman, L. J. (2005). Nurturing talents in high school. Life in the fast lane. New York, NY: Teachers College Press.
• Coleman, L. J., & Cross, T. (2014). Is being gifted a social handicap? Journal for the Education of the Gifted, 37(1), 5-17.
• Cross, T. L. (2011). On the social and emotional lives of gifted children. Prufrock Press, Inc.
• Cross, T. L., Stewart, R. A., & Coleman, L. (2003). Phenomenology and its implications for gifted studies research: Investigating the Lebenswelt of academically gifted students attending a primary magnet school. Journal for the Education of the Gifted, 26 (3), 201-220.
• Cutts, N. E., & Moseley, N. (2004). Üstün zekâlı ve yetenekli çocukların eğitimi (Çev. İ. Ersevim). İstanbul: Özgür. (orijinal basım yılı: 1957)
• Czeschlik, T., & Rost, D. H. (1994). Socio-emotional adjustment in elementary school boys and girls: Does giftedness make a difference? Roeper Review, 16 (4), 294-297.
• Çağlar, D. (2004) Üstün zekâlı çocukların özellikleri. M.R. Şirin, A. Kulaksızoğlu & A. E. Bilgili.(Haz.), Üstün Yetenekli Çocuklar Seçilmiş Makaleler Kitabı içinde (s.111–125). İstanbul: Çocuk Vakfı.
• Çetinkaya, Ç; Maya Çalışkan, İ., & Güngör, H. (2012). Üstün yetenekli öğrencilerin liderlik özelliklerinden kaynaklanan sınıf yönetimi sorunları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (24), 7-29.
• Çitil, M. (2016). Üstün yetenekli öğrencilere sunulan olumlu davranışsal destek temelli problem davranışları önleyici sınıf yönetimi uygulamaları: eylem araştırması. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dağlıoğlu, H. E. (2014). Erken çocuklukta üstün zekâ/üstün yetenek. Ayşegül Ataman (Ed.), Üstün zekâlılar ve üstün yetenekliler konusunda bilinmesi gerekenler içinde (s. 46-81). Ankara: Vize.
• Davaslıgil, Ü., & Leana, M. Z. (2004). Üstün zekâlıların eğitimi projesi. I. Türkiye Üstun Yetenekli Çocuklar Kongresi Bildiriler Kitabı, 85-100.
• Delcourt, M. A. B., Cornell, D. G., & Goldberg, M. D. (2007). Cognitive and affective learning outcomes of gifted elementary school students. Gifted Child Quarterly, 51(4), 359-381.
• Delisle, J.R., Whitmore, J.R., & Ambrose, R.P. (1987). Preventing discipline problems with gifted students. Teachıng Exceptıonal Children. 19.4 (1987): 32. tcx.sagepub.com sayfasından erişilmiştir.
• Dill, M. (2012). Classroom behavior management for gifted and talented programs. http://www.brighthubeducation.com/teaching-gifted-students/38463-classroom-behavior-management-for-gifted-students/ sayfasından erişilmiştir.
• Eccles, A. L., Bauman, E., & Rotenberg, K. J. (1989). Peer acceptance and self-esteem in gifted children. Journal of Social Behavior and Personality, 4(4), 401–409.
• Eddles-Hirsch, K., Vialle, w., McCormick, J., and Rogers K (2012). Insiders or outsiders: The role of social context in the peer relations of gifted students. socıal and emotıonal dimensions of giftedness. Roeper Review, 34, 53–62. DOI: 10.1080/02783193.2012.627554
• Enç, M. (2005). Üstün Beyin Gücü . Ankara: Gündüz.. (İlk Baskı: 1979: Üstün Beyin Gücü. Ankara: A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi).
• Fonseca, C. (2011). Emotional intensity in gifted students: Helping kids cope with explosive feelings. Prufrock Press Inc, Texas.
• Freeman, J. (1983). Emotional problems of the gifted child. The Journal of Child Psychology and Psychiatry, 24(3), 481-485.
• Freeman, J. (1994). Some emotional aspects of being gifted. Journal for the Education of the Gifted, 17(2), 180–197.
• Garner, D. (1991). Eating disorders in the gifted adolescent. In M. Bierely & J. L. Genschaft (Eds.), Understanding the gifted adolescent (pp. 50–64). New York: Teachers College.
• Goetz, T., Preckel, F., Zeidneer, M., & Schleyer, E. (2008). Big fish in big ponds: A multilevel analysis of test anxiety and achievement in special gifted classes. Anxiety, Stress and Coping, 21(2), 185–198.
• Gust-Brey, K., & Cross, T. (1999). An examination of the literature based on the suicidal behaviors of gifted students. Roeper Review, 22(1), 28–35.
• Hollingworth, L. S. (1926). Gifted children: Their nature and nurture. New York: Macmillan.
• İnci, G. (2014). Üstün yetenekli öğrencilerin sınıf içi davranış sorunlarının belirlenmesi ve çözüm önerileri. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Janos, P. M., Fung, H. C., & Robinson, N. M. (1985). Self-concept, self-esteem, and peer relations among gifted children who feel ‘‘different’’. Gifted Child Quarterly, 29(2), 78–82.
• Kelly, K. R., & Colangelo, N. (1984). Academic and social self-concepts of gifted, general and special students. Exceptional Children, 50, 551–554.
• Kulik, C. L. C., & Kulik, J. A. (1982). Effects of ability grouping on secondary school students: A metaanalysis of evaluation findings. American Educational Research Journal, 19(3), 415–428.
• Kulik, J. A., & Kulik, C. L. C. (1984). Effects of accelerated instruction on students. Review of Educational Research, 54(3), 409–426.
• Kulik, C. L. C., & Kulik, J. A. (1990). Effectiveness of mastery learning programs: A meta-analysis. Review of Educational Research, 60(2), 265–299.
• Kulik, J. A., & Kulik, C. L. C. (1992). Meta-analytic findings on grouping programs. Gifted Child Quarterly, 36(2), 73–77.
• Kwan, P. C. F. (1992). On a pedestal: Effects of intellectual giftedness and some implications for programmed planning. Educational Psychology, 12(1), 37–62.
• Leana-Taşcılar, M. Z. (2012). Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerin de Bulunduğu Sınıflarda Bibliyoterapi Kullanımı: Model Önerisi. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 2(2), 118-136.
• Levent, F. (2011). Üstün Yetenekli Çocukların Hakları El Kitabı: Ana baba ve öğretmenler için. Çocuk Vakfı Yayınları. 1. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi. İstanbul.
• Maguire, K.G. (2008). Gifted education: In-class differentiation and acceleration in Pennsylvania schools. Doctoral Dissertation, Teachers College, Columbia University.
• Markusic, M. (2012). Unusual Behaviors of Gifted Students http://www.brighthubeducation.com/teaching-gifted-students/49993-disciplining-bad-behavior-in-gifted-children/ sayfasından erişilmiştir.
• Marsh, H. W. (2005). Big-fish–little-pond effect on academic self-concept. German Journal of Educational Psychology, 19, 119–127.
• Marsh, H. W., & Craven, R. G. (2006). Reciprocal effects of self-concept and performance from a multidimensional perspective: Beyond seductive pleasure and unidimensional perspectives. Perspectives on Psychological Science, 1(2), 133–163.
• Marsh, H. W., & Hau, K. T. (2003). Big-fish–little-pond effect on academic self-concept: A cross-cultural (26-country) test of the negative effects of academically selective schools. American Psychologist, 58(5), 364–376.
• Marsh, H. W., & Hau, K. T. (2004). Explaining paradoxical relations between academic self-concepts and achievements: Cross-cultural generalizability of the internal–external frame of reference predictions across 26 countries. Journal of Educational Psychology, 96(1), 56–67.
• May, K. M. (1990). A developmental view of a gifted child’s social and emotional adjustment. Roeper Review, 17(2), 105–109.
• McCoach, D. B., & Siegle, D. (2003). The structure and function of academic self-concept in gifted and general education students. Roeper Review, 25(2), 61–65.
• Montgomery, D. (2003). Gifted and talented children with special educational needs: Double exceptionality. David Fulton.
• Morelock, M. J. (1992). Giftedness: The view from within. Understanding our gifted, 4(3), 11–15.
• Neihart, M. (1999). The impact of giftedness on psychological well-being: What does the empirical literature say? Roeper Review, 22(1), 10-17.
• Neihart, M. (2002). Delinquency and gifted children. In M. Neihart, S. M. Reis, S. M. Robinson, & S. M. Moon (Eds.), The social and emotional development of gifted children: What do we know? (pp. 103–112). Waco, TX: Prufrock Press.
• Neihart, M. (2007). The socioaffective impact of acceleration and ability grouping: Recommendations for best practice. Gifted Child Quarterly, 51(4), 330–341.
• Noll, L J. B. (2012) Iowa educators’ perceptions on talented and gifted alternative education high school students. Doctoral Dissertation, School of Graduate Studies Western İllinois University.
• O’Connor, J. (2010) Is it good to be gifted? The social construction of the gifted child, Children & Society, DOI: 10.1111/j.1099-0860.2010.00341.x (National Children’s Bureau & Blackwell Publishing).
• Özbay, Y. (2013). Üstün yetenekli çocuklar ve aileleri. Ankara: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayını. PDF kitap. ISBN: 978-605-4628-54-4
• Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (2006). T.C. Resmi Gazete 31.05.2006 tarih ve 26184 sayılı
• Parker, W. (1996). Psychological adjustment in mathematically gifted students. Gifted Child Quarterly, 40(3), 154–157.
• Peterson, J. S. (2009). Myth 17: Gifted and talented individuals do not have unique social and emotional needs. Gifted Child Quarterly, 53(4), 280–282.
• Pfeiffer S. I. & Petscher Y. (2008). Identifying young gifted children using the gifted rating scales--Preschool/ kindergarten form. Gifted Child Quarterly, 52(1), 19-29.
• Pfeiffer, S. I., & Stocking, V. B. (2000). Vulnerabilities of academically gifted students. Special Services in the Schools, 16(1-2), 83–93.
• Porter, L. (2005). Gifted young children: A guide for parents and teachers (2nd ed.). Crows Nest, Australia: Allen & Unwin.
• Reis, S. M., & Renzulli, J. S. (2004). Current research on the social and emotional development of gifted and talented students: Good news and future possibilities. Psychology in the Schools, 41(1), 119–130.
• Renzulli, J. S. (1981). Identifying key features in programs for the gifted. In W. B. Barbe & J. S. Renzulli (Eds.), Psychology and education of the gifted (pp. 214–219). New York: Irvington.
• Reynolds, C. R., & Bradley, M. (1983). Emotional stability of intellectually superior children versus nongifted peers as estimated by chronic anxiety levels. School Psychology Review, 12, 190–194.
• Roedell, W. C. (1984). Vulnerabilities of highly gifted children. Roeper Review, 6(3), 127–130.
• Roedell, W. C. (1986). Socioemotional vulnerabilities of young children. In J. R. Whitmore (Ed.), Intellectual giftedness in young children: Recognition and development (pp. 17–29). New York: The Haworth Inc.
• Rogers, K. B. (1991). The relationship of grouping practices to the education of the gifted and talented learner (RBDM 9102). Storrs, CT: The National Research Center on the Gifted and Talented, University of Connecticut.
• Rogers, B. K. (2002) Re-Forming gifted education: How parents and teachers can match the program to the child. Scottsdale AZ: Great Potential.
• Rogers, K. B. (2007). Lessons learned about educating the gifted and talented: A synthesis of the research on educational practice. Gifted Child Quarterly, 51(4), 382–396.
• Ross-Sisco, K. A. (2008). Gifted education in Northeast Tennessee public schools: A descriptive study. Doctoral Dissertation, Department of Educational Leadership and Policy Analysis East Tennessee State University.
• Sak, U. (2010). Üstün zekâlılar (özellikleri, tanılanmaları eğitimleri). Ankara: Maya Akademi
• Saranlı, A. G. ve Metin, N. (2012). Üstün yetenekli çocuklarda gözlenen sosyal- duygusal sorunlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 45 (1),139-163.
• Seeley, K. R. (1984). Perspective on adolescent giftedness and delinquency. Journal for the Education of the Gifted, 8(1), 59–72.
• Sezer, Ş. (2015). Üstün yeteneklilerin sınıf içinde olumsuz davranışları ve yönetilmesine ilişkin öğretmen görüşleri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 317-333.
• Silverman, L. K. (1993). Social development, leadership, and gender issues. In L. K. Silverman (Ed.), Counseling the gifted and talented, (s. 291 – 327). Denver, CO: Love Publishing.
• Silverman, L. K. (1994). The moral sensitivity of gifted children and the evolution of society. Roeper Review, 17(2), 110–115.
• Silverman, L. K. (1997). The construct of asynchronous development. Journal of Education, 72(3-4), 36–58.
• Slavin, R. E. (1987). Ability grouping and student achievement in elementary schools: Best evidence synthesis. Review of Educational Research, 57(3), 293–336.
• Slifer, K. J. (1987). The application of classroom management strategies to the behavior of intellectually gıfted students attending exceptional education classes. Doctoral Disserantation, Florida State University, College of Arts and Science, Florida.
• Stelk, W. L. (2007). The state gifted education in Nebraska. Doctoral Dissertation, Faculty of The Graduate College at the University of Nebraska.
• Suveren, S. (2006). Anasınıfına devam eden çocuklar arasından üstün yetenekli olanların belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Taylor, M. L. (2007) The effects of ability grouping on gifted and academically advanced students in rural schools. Doctoral Dissertation, Tennessee State University.
• TDK (Türk Dil Kurumu) (2016). Güncel Sözlük. http://www.tdk.org.tr/index.php?option=com_gts&view=gts sayfasından erişilmiştir.
• Tortop, H. S. (2012). Olağanüstü üstün yetenekli öğrencilerin eğitim sürecinde radikal hızlandırma ve Türkiye’nin durumu. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi. Journal of Higher Education and Science, 2(2), 106-113.
• Van der Meulen, R. T., van der Bruggen, C. O., Spilt, J. L., Verouden, J., Berkhout, M., & Bögels, S. M. (2014). The pullout program day a week school for gifted children: effects on social–emotional and academic functioning. In Child & Youth Care Forum (Vol. 43, No. 3, pp. 287-314). Springer US.
• Vaughn, V., Feldhusen, J. F., & Asher, J. W. (1991). Meta-analysis and review of research on pull-out programs in gifted education. Gifted Child Quarterly, 35(2), 92–98.
• Webb, J. T. (1993). Nurturing social–emotional development of gifted children. In K. A. Heller, F. J. Mo¨nks, & A. H. Passow (Eds.), International handbook of research and development of giftedness and talent (pp. 525–538). Oxford, England: Pergamon Press.
• Webb, J. T. (2002). Existential depression in gifted individuals. Great potential press.
• Webb, J. T., Amend, E. R., Webb, N. E., Goerss, J., Beljan, P., & Olenchak, F. R. (2005). Misdiagnosis and dual diagnoses of gifted children and adults: ADHD, Bipolar, OCD, Asperger’s, Depression, and other disorders. Scottsdale, AZ: Great Potential Press.
• Webb, J. T., Gore, J. L., Amend, E. R., & DeVries, A. R. (2007). A parent’s guide to gifted children. Scottsdale, AZ: Great Potential Press.
• Weyringer, S. (2013.) Gifted education in Austria. Journal for the Education of the Gifted 36: 365 DOI: 10.1177/0162353213494502
• Whitmore, J. R. (1980). Giftedness, conflict and underachievement. Boston: Allyn & Bacon.
• Whitmore, J. R. (1986). Understanding a lack of motivation to excel. Gifted Child Quarterly, 30(2), 66–69.
• Ziegler, A., Stoeger, H., Harder & Balestrini, D. P. (2013). Gifted Education in German-Speaking Europe. Journal for the Education of the Gifted 36: 384 DOI: 10.1177/0162353213492247