Examining the Burnout Syndrome Experienced by School Stakeholders in the Pandemic Process According to Teacher Opinions

Yıl 2023, Cilt: 43 Sayı: 2, 785 - 824, 02.09.2023

Soner Doğan , Bedriye Şimşek , Emine Tunçer Günay

https://doi.org/10.17152/gefad.1201850

Öz

Burnout can be defined as an emotional state that reduces the enjoyment of the individual's relations with his environment and his/her work, gives a feeling of physical, mental and emotional fatigue and hopelessness which is frequently encountered in occupational groups with intense interpersonal interaction. In this context, nearly all school stakeholders are likely to experience burnout due to intense human relations among school stakeholders. In this study, it was aimed to evaluate the burnout levels of school stakeholders in the context of teachers' perspectives in a phenomenology pattern by using the maximum diversity sampling method. The study group was formed with 30 teachers working in schools in Sivas. Research data were collected through a semi-structured interview form developed by the researchers. Content analysis method was used in the evaluation of the data. As a result of the research, teachers' perceptions of burnout and their thoughts on the state of burnout related to the teaching profession were determined. According to teachers’ opinions, it has been observed that the burnout levels of school stakeholders are high and their expectations from parents, students, school management and the Ministry of National Education are high in order to cope with the feeling of burnout.

Anahtar Kelimeler

School stakeholders, pandemic, Burnout, Phenomonological

Pandemi Sürecinde Okul Paydaşlarının Yaşadığı Tükenmişlik Sendromunun Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi

Öz

Tükenmişlik genel olarak bireyin çevresiyle olan ilişkilerinden ve yaptığı işten keyif almasını azaltan, fiziksel, zihinsel ve duygusal bir yorgunluk hissi veren ve genel bir umutsuzluk hâlinin hâkim olduğu bir duygu durumu olarak tanımlanabilir. Bireylerarası yoğun etkileşim içerisinde olan meslek gruplarında sıklıkla rastlanmaktadır. Bu bağlamda okul paydaşları arasında insan ilişkilerinin yoğun bir şekilde yaşanmasından hareketle tüm okul paydaşlarının da tükenmişlik yaşama ihtimali olduğu söylenebilir.Bu çalışmada okul paydaşlarının tükenmişlik düzeylerinin öğretmenlerin bakış açıları bağlamında değerlendirilmesi amaçlanmış ve bu çalışma olgubilim (fenomenoloji) deseninde yapılandırılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi kullanılarak Sivas il merkezinde yer alan okullarda görev yapan 30 öğretmen ile oluşturulmuştur. Araştırma verileri araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin tükenmişlik ile ilgili görüşlerinin ne olduğu ve öğretmenlik mesleğiyle ilgili tükenmişlik durumu hakkında düşünceleri belirlenmiş, pandemi sonrasında öğretmenlerin okul paydaşlarının tükenmişlik düzeyleri hakkındaki görüşleri alınmış ve tükenmişlik duygusuyla baş etmek için öğretmenlerin okul paydaşlarından çözüme yönelik beklentilerinin neler olduğu hakkında görüşleri öğrenilmiştir Çalışma sonucunda, öğretmen görüşlerine göre okul paydaşlarının tükenmişlik düzeylerinin yüksek olduğu ve tükenmişlik duygusuyla baş edebilmek için veli, öğrenci, okul yönetimi ve Millî Eğitim Bakanlığından beklentilerinin yüksek olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

okul paydaşları, pandemi, tükenmişlik, olgubilim

Kaynakça

• Aguiar, J.,Matias, M., Braz, A. C., César, F., Coimbra, S., Gaspar, M. F., &Fontaine, A. M. (2021). Parental burnout and the COVID‐19 pandemic: How Portuguese parent sex perienced lock down measures. Family Relations, 70(4), 927-938. https://doi.org/10.1111/fare.12558
• Aksu, A. ve Baysal, A. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinde tükenmişlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 41(41), 7-24.
• Alexandrova-Karamanova, A.,Todorova, I., Montgomery, A., Panagopoulou, E., Costa, P., Baban, A., & Mijakoski, D. (2016). Burnout and health behaviors in health professionals from seven European countries. International archives of occupational and environmental health, 89(7), 1059-1075. https://doi.org/10.1007/s00420-016-1143-5.
• Arı Sağlam, G., & Bal Çınar, E. (2008). Tükenmişlik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 131-148.
• Ashforth, B. E., & Lee, R. T. (1990). Defensive behavior in organizations: A preliminary model. Human relations, 43(7), 621-648. https://doi.org/10.1177/0018726790043007
• Aydın, D., & Aytekin, C. (2019). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık adaylarının tükenmişlik yaşayan matematik öğretmenlerine müdahale önerileri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(4), 3232-3246.
• Ayraler, A., Yavuz, B. G., Bakım, B., & Karamustafalıoğlu, O. (2011). Diyaliz ünitesinde çalışan sağlık ekibinde tükenmişlik sendromu. Jarem, 1(2), 52-56.
• Babaoğlan, E.,Altun, S. A., & Çakan, M. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin tükenmişlik düzeyi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 355-373.
• Başol, G.,& Altay, M. (2009). Eğitim yöneticisi ve öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 58(58), 191-216.
• Battal, B., & Koşar, D. (2021). Covid-19 Dönemi acil uzaktan eğitim faaliyetlerinin öğretmenlerde yarattığı psikolojik güçlükler. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(3), 1366-1384.
• Bozkuş, K. (2018). The level of burnout experienced by teachers. International Journal of Social Sciences and Education Research, 4(1), 61-67.
• Büyükada, S., Kılıç, G. N., Kocabaş, İ., & Karabay, A. (2021). investigation of burnout levels of school administrators and teachers in the COVID-19 epidemic process. International Journal of Psychology and Educational Studies, 8(Özel Sayı), 118-128.
• Carnevale, J. B., & Hatak, I. (2020). Employee adjustment and well-being in the era of COVID-19: Implications for human resource management. Journal of business research, 116, 183-187.
• Cemaloğlu, N., & Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 463-484.
• Çelebi, İ. (2016). Çanakkale 112 acil sağlık hizmetleri istasyonlarında görev yapan sağlık çalışanlarının şiddetle karşılaşma durumu ve bu durumun tükenmişlik sendromu üzerine etkisi. Hastane Öncesi Dergisi, 1(2), 1-13.
• Çelik, A. (2020). Sağlık çalışanlarında şiddete uğramanın iş doyumu ve tükenmişlik ile ilişkisi (Yüksek lisans tezi). Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çelik, A.,& Pesen, A. (2020). Ortaokul öğrencilerinin okul tükenmişliği, öğrenme sürecinde yardım istemeleri ve akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 351-362.
• Demir, S., & Işıkgöz, M. (2021). Özel eğitim öğretmenlerinin mesleki tükenmişliklerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(2), 764-778.
• Demirdağ, S. (2022). Okul yöneticilerinin Covıd-19 pandemi sürecine ilişkin görüşleri. Trakya Eğitim Dergisi, 12(1), 273-291.
• Dilekçi, U. & Bişgin, H. (2022). Spor lisesi ve güzel sanatlar lisesi okul müdürlerinin mesleki tükenmişliklerinin incelenmesi, Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 8(49),193-201.
• Dolgun, U. (2010). Tükenmişlik sendromu. Örgütsel davranışta güncel konular, 287-310.
• Durak, H. Y., & Seferoğlu, S. S. (2017). Öğretmenlerde tükenmişlik duygusunun çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2), 759-788.
• Dursun, S. (2012). İşyeri şiddetinin çalışanların tükenmişlik düzeyi üzerine etkisi: Sağlık sektöründe bir uygulama. Çalışma İlişkileri Dergisi, 3(1), 105-115.
• Earthman, G. I. (2002). School facility conditions and student academic achievement.
• Eccles, J. S., & Harold, R. D. (1993). Parent-school involvement during the early adolescent years. Teachers college record, 94(3), 568-587.
• Etikan, I., Musa, S. A., & Alkassim, R. S. (2016). Comparison of convenience sampling and purposive sampling. AmericanJournal of Theoretical And Applied Statistics, 5(1), 1-4.doi: 10.11648/j.ajtas.20160501.11
• Eyitmiş, A. M., Sezer, F., & Yıldırım, A. (2022). Uzaktan öğretim döneminde belirsizlik ve stresin okul yöneticileri üzerindeki etkisi. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-10.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staffburn‐out. Journal of socialissues, 30(1), 159-165. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1974.tb00706.x
• Gavish, B., & Friedman, I. A. (2010). Novice teachers’ experience of teaching: A dynamic aspect of burnout. Social psychology of education, 13(2), 141-167.
• Girgin, G. (2010). Öğretmenlerde tükenmişliğe etki eden faktörlerin araştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 31-48.
• Griffith, A. K. (2020). Parental burnout and childmal treatment during the COVID-19 pandemic. Journal of family violence, 1-7.https://doi.org/10.1007/s10896-020-00172-2
• Gündoğan, S. (2022). Therelationship of covid-19 student stress with schoolburnout, depression and subjective well-being: Adaptation of the covid-19 student stress scale into turkish. TheAsia-Pacific Education Researcher, 1-12.https://doi.org/10.1007/s40299-021-00641-2
• Güler, K.,& Yöndem, K. (2021). Covid-19 Sürecinde öğretmenlerin psikolojik sağlamlılık ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(119), 134-151.
• Gündüz, B. (2005). İlköğretim öğretmenlerinde tükenmişlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1). Jacobson, D. A. (2016). Causes and effects of teacher burnout [Doctoraldissertation, WaldenUniversity]. https://scholarworks.waldenu.edu/dissertations/2835
• Kaleli, Y. S. (2021). COVID 19 Sürecinde müzik öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 12(44), 262-277.
• Karakuş, H. B. (2015). Öğretmenlerin evlilik uyumlarının, iş ve yaşam doyumları ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Karsavuran, S. (2014). Sağlık sektöründe tükenmişlik: Ankara’daki sağlık bakanlığı hastaneleri yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 133-163.
• Kılıç, T.,& Seymen, O. A. (2011). Sağlık sektöründe, tükenmişlik sendromuna etki eden faktörlerin analizi ve bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 9(16), 47-67.
• Kıvrak, M. (2019). Ortaöğretim okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri ile yaşam doyumları arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi), Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Kocabaş, I.,& Düztaş, M. (2011). Kırsal alan ve kent merkezinde çalışan okul yöneticilerinin tükenmişlik düzeyleri. Education Sciences, 6(1), 569-588.
• Koutsimani, P., Montgomery, A., & Georganta, K. (2019). The relationship between burnout, depression, and anxiety: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in psychology, 284.
• Lincoln, Y. S., ve Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Newbury Park, CA: Sage.
• Longhurst, R. (2003). Semi-structured interviews and focus groups. Keymethods in geography, 3(2), 143-156.
• Mahmoodi-Shahrebabaki, M. (2019). Teacher burnout. The TESOL encyclopedia of English language teaching, 1-8. DOI: 10.1002/9781118784235.eelt0964
• Maslach, C. (2003), “Job Burnout: New Directions in Research and Intervention” Current Directions in PsychologicalScience, 12(5), 189-192. https://doi.org/10.1111/1467-8721.01258
• Maslach, C., &Leiter, M. P. (2008). The truth about burnout: How organizations cause personal stress and what to do about it. John Wiley&Sons.
• Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: recent research and its implications for psychiatry. World psychiatry, 15(2), 103-111.
• Maslach, C.,& Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of organizational behavior, 2(2), 99-113. https://doi.org/10.1002/job.4030020205
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber. (3. Basımdan Çeviri). Turan, S. (Edt.) Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Mete, B., Değer, M. S., & Pehlivan, E. (2020). Doktorlarda mesleki tükenmişlik sendromuna çalışma yaşam kalitesinin etkisi. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences, 25(2), 94-101.
• O’Mahony, N. (2011). Nurse burnout and the working environment. Emergency Nurse, 19(5).doi: 10.7748/en2011.09.19.5.30.c8704
• Onat Kocabıyık, O. (2015). Olgubilim ve gömülü kuram: Bazı özellikler açısından karşılaştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (1), 55-66.
• Öngel, G.,& Tabancalı, E. (2022). Teacher Enthusiasm and Collaborative School Climate. Education Quarterly Reviews, 5(2).
• Özdemir, D.M., & Kış, A. (2019). Öğretmenlerin mutluluk düzeylerinin incelenmesi: Gaziantep İli Örneği. 14. Uluslararası Eğitim Yönetimi Kongresi Tam Metin Bildiri Kitabı, 191.
• Özgül, F., & Atan, T. (2016). Öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Journal of Education Faculty, 18(2), 1002-1016.
• Özgürden, S., & Okur, M. R. (2022). Pandemi dönemi acil uzaktan eğitim uygulamalarında K12 düzeyinde öğrenme kayıplarının incelenmesi. Açık Öğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 8(2), 36-54.
• Park, E. Y.,&Shin, M. (2020). A meta-analysis of special education teachers’ burnout. SAGE Open, 10(2). https://doi.org/10.1177/2158244020918297
• Pressley, T. (2021). Factors contributing to teacher burnout during COVID-19. Educational Researcher, 50(5), 325-327. https://doi.org/10.3102/0013189X211004138
• Puertas Molero, P.,Zurita Ortega, F., Ubago Jiménez, J. L., & González Valero, G. (2019). Influence of emotional intelligence and burnout syndrome on teachers well-being: A systematic review. Social Sciences, 8(6), 185. https://doi.org/10.3390/socsci8060185
• Pyhältö, K., Pietarinen, J., Haverinen, K., Tikkanen, L., & Soini, T. (2021). Teacher burnout profiles and proactive strategies. European Journal of Psychology of Education, 36(1), 219-242. https://doi.org/10.1007/s10212-020-00465-6
• Rai, N.,& Thapa, B. (2015). A study on purposive sampling method in research. Kathmandu: Kathmandu School of Law, 1-12.
• Robins, T. G., Roberts, R. M., &Sarris, A. (2018). The role of student burnout in predicting future burnout: Exploring the transition from university to the workplace. Higher Education Research & Development, 37(1), 115-130.https://doi.org/10.1080/07294360.2017.1344827
• Robosa, J., Paras, N., Perante, L., Alvez, T., & Tus, J. (2021). The experiences and challenges faced of the public school teachers amidst the COVID-19 pandemic: A phenomenological study in the Philippines. International Journal of Advance Research And Innovative Ideas In Education, 7(1), 10-6084.
• Roller, M. R. (2019). A quality approach to qualitative content analysis: Similarities and differences compared to other qualitative methods. SSOAR-Social Science Open Access Repository. http://dx.doi.org/10.17169/fqs-20.3.3385.
• Saloviita, T., & Pakarinen, E. (2021). Teacher burnout explained: Teacher-, student-, and organisation-level variables. Teaching and Teacher Education, 97, 103221. https://doi.org/10.1016/j.tate.2020.103221
• Sarışık, S., Gürel, M., Uslu, Ş., & Dönmez, E. (2022). Covid-19 pandemi sürecinde öğretmenlerin yaşadığı psikolojik sorunlar ve sorunlar ile baş etme yolları: Öğretmen görüşleri: Covid-19 Pandemi Sürecinde Öğretmenlerin Yaşadığı Psikolojik Sorunlar. International Journal of Trends and Developments in Education, 2(1), 1-13.
• Savi- Çakar, F. ve Uzun, K. (2021). COVID-19 pandemi sürecinin ergenlerin ve ebeveynlerin yaşamına yansımaları: Ebeveyn bakış açısından bir değerlendirme. Pearson Journal of Social Sciences & Hunantiesi, 6(12), 161-189.
• Sharifi, M., Asadi-Pooya, A. A., & Mousavi-Roknabadi, R. S. (2021). Burnout among healthcare providers of COVID-19; a systematic review of epidemiology and recommendations. Archives of Academic Emergency Medicine, 9(1). doi: 10.22037/aaem.v9i1.1004
• Shen, B., McCaughtry, N., Martin, J., Garn, A., Kulik, N., & Fahlman, M. (2015). The relationship between teacher burnout and student motivation. British Journal of Educational Psychology, 85(4), 519-532. https://doi.org/10.1111/bjep.12089
• Skaalvik, E. M., & Skaalvik, S. (2011). Teacher job satisfaction and motivation to leave the teaching profession: Relations with school context, feeling of belonging, and emotional exhaustion. Teaching and teacher education, 27(6), 1029-1038. https://doi.org/10.1016/j.tate.2011.04.001
• Sun, J., Sarfraz, M., Ivascu, L., Iqbal, K., & Mansoor, A. (2022). How did work-related depression, anxiety, and stress hamper healthcare employee performance during COVID-19? The mediating role of job burnout and mental health. International journal of environmental research and public health, 19(16), 10359. https://doi.org/10.3390/ijerph191610359
• Talu, E. ve Gençtanırım Kurt, D. (2022). COVID-19 salgınının çocuklar üzerindeki akademik ve psiko-sosyal etkileri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 172-189.
• Tekir, Ö., Çevik, C., Arık, S. & Çetin, G. (2016). Sağlık çalışanlarının tükenmişlik, iş doyumu düzeyleri ve yaşam doyumunun incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 18(2), 51-63.
• Turan, H., & Akkaynak, M. (2021). Covid-19 Pandemisinde özel gereksinimli çocuklar ile çalışan öğretmenlerde sağlık anksiyetesinin tükenmişlik üzerindeki etkisi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8(2), 577-588.
• Ulusoy, H., Biçer, E., & Karabulut, N. (2012). Hastane yöneticilerinde tükenmişlik düzeyi. Cumhuriyet Medical Journal, 34(3), 252-259.
• Upadyaya, K., Toyama, H., & Salmela-Aro, K. (2021). School Principals’ Stress Profiles During COVID-19, Demands, and Resources. Frontiers in Psychology, 5954. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.731929
• Üstündağ, A. (2021). COVID-19 karantinasının çocukların günlük yaşamı ve alışkanlıkları üzerindeki etkisinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 14-22.
• Wei, X., Wang, R., & Macdonald, E. (2015). Exploring the relations between student cynicism and student burnout. Psychological reports, 117(1), 103-115. https://doi.org/10.2466/14.11.PR0.117c14z6
• Yağar, F., & Dökme, S. (2018). Niteliksel araştırmaların planlanması: araştırma soruları, örneklem seçimi, geçerlik ve güvenirlik. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3), 1-9.
• Yakut, H. İ., Kapısız, S. G., Durutuna, S., & Evran, A. (2013). Sağlık alanında çalışma yaşamında tükenmişlik. Jinekoloji-Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi, 10(38), 1564-1571.
• Yavuz, Y., & Çetin, E. (2022). Öğretmen ve okul yöneticilerinin gözünden Covid-19: kriz yönetimi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(1), 354-377.
• Yıldırım, M., & Solmaz, F. (2022). COVID-19 burnout, COVID-19 stress and resilience: Initial psychometric properties of COVID-19 Burnout Scale. Death Studies, 46(3), 524-532. https://doi.org/10.1080/07481187.2020.1818885
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A., Esentürk, O. K., & İlhan, E. L. (2018). Beden eğitimi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik durumları ve öğretim sürecinde bu duruma yol açan nedenler: Karma araştırma yaklaşımı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(6), 2091-2103.
• Yılmaz, D. (2017). Sağlık çalışanlarının mesleki tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi: Tekirdağ'daki sağlık çalışanları üzerinde bir araştırma (Yüksek lisans tezi) İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, S., & Konan, N. (2021). Koronavirüs salgını sürecinde öğretmen yaşantıları. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, 7(14), 314-332.
• Yılmaz, S. E., Yazıcı, N., & Yazıcı, H. (2014). Öğretmen ve yönetici öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Journal of Management and Economics Research, 12(24), 135-157.