Üniversite Öğrencilerinin Meslek Tercihleri: Suriyeli Üniversiteliler Üzerine Nitel Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 27, 219 - 248, 15.01.2025

Saliha Yılmaz , M. Doğan Karacoşkun

https://doi.org/10.53683/gifad.1546713

Öz

Bu çalışmanın amacı, Suriye’den Türkiye’ye göç etmiş üniversite öğrencilerinin meslek tercihlerini ve meslek tercihlerini etkileyen faktörleri incelemektir. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı bu çalışmada, fenomenoloji (olgubilim) deseni tercih edilmiştir. Çalışma, Kilis ilinde gerçekleştirilmiş olup amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi ile 13 kadın ve 7 erkek üniversite öğrencileri ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşme yöntemi ile bilgiler toplanmış ve toplanan veriler betimsel analiz tekniği ile çözümlenmiştir. Linda Gottfredson’un Daraltma-Uzlaşma kuramına göre temalar oluşturulmuş ve veriler bu temalara göre kategorize edilmiştir. Çalışma sonucunda, kadın ve erkek katılımcıların meslek tercihlerinde cinsiyet faktörünün önemli ve etkili olduğu görülmüştür. Katılımcıların meslek tercihlerinde, cinsiyetlerine uygun olarak algılanan toplumsal cinsiyet rollerine yönelme eğiliminde oldukları gözlemlenmiştir. Araştırmada mesleklerin cinsiyet rolleri ile uyumlu olduğu tespit edilmiştir. Küçük yaşlarda hayal edilen meslekler ile gençlik yıllarında tercih edilen mesleklerin bireylerin cinsiyetleri ile uyumlu olması, toplumsal öğretilerde cinsiyetçi yaklaşımın baskın olduğunu düşündürmüştür. Yine cinsiyet rollerinin bir yansıması olarak erkekler güç ile ilişkilendirilen mesleklere yönelirken kadınlar pek fiziksel güç gerektirmeyen, güvenli ve rahat olduğu düşünülen mesleklere yönelmiştir. Hayal ettikleri meslekler ile icra etmek istedikleri meslekler arasında ciddi farklılıkların bulunması ise bir diğer önemli husus olarak gözlemlenmiştir. Ayrıca istemedikleri bir bölümü okuyan katılımcılar, herhangi bir mesleki beklenti geliştirmediklerini ifade etmişlerdir. Bununla birlikte, erkek katılımcılar ağırlıklı olarak sayısal bölümlerden tercihlerini oluştururken kadın katılımcıların çoğunluğu sözel ve eşit ağırlık alanlarından tercihlerini oluşturmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Orta Doğu ve Göç Araştırmaları, Suriyeli Göçmenler, Üniversite Öğrencileri, Linda Gottfredson, Meslek tercihleri., Cinsiyet rolleri

University Career Preferences: A Qualitative Research on Syrian University Students

Öz

The aim of this study is to examine the vocational preferences of university students who migrated from Syria to Turkey and the factors affecting their vocational preferences. In this study, in which qualitative research method was used, phenomenology design was preferred. The study was conducted in Kilis province and interviews were conducted with 13 female and 7 male university students using criterion sampling method, which is one of the purposeful sampling methods. Information was collected by interview method and the collected data were analysed by descriptive analysis technique. Themes were created according to Linda Gottfredson's Narrowing-Reconciliation theory and the data were categorised according to these themes. As a result of the study, it was seen that the gender factor was important and effective in the occupational preferences of female and male participants. It was observed that the participants tended to tend towards gender roles perceived as appropriate for their gender in their occupational preferences. In the study, it was determined that occupations are compatible with gender roles. The fact that the professions imagined at a young age and the professions preferred in youth are compatible with the gender of individuals suggests that the sexist approach is dominant in social teachings. Again, as a reflection of gender roles, while men tend towards professions associated with power, women tend towards professions that do not require much physical strength and are thought to be safe and comfortable. The fact that there were serious differences between the professions they dreamed of and the professions they wanted to perform was observed as another important issue. In addition, participants who studied in a department they did not want to study stated that they did not develop any professional expectations. In addition to this, while male participants predominantly preferred numerical departments, the majority of female participants preferred verbal and equal weight departments.

Anahtar Kelimeler

Middle East and Migration Studies, Syrian Migrants, University Students, Linda Gottfredson, Occupational preferences., Gender roles

Kaynakça

• Bilgin, Arzu. “Kadınlarda Meslek Seçimi, Kimlik Gelişimi ve Psikolojik Ayrılma Arasındaki İlişkiler”. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13/1 (Kasım 2016).
• Buz, Sema. “Göçte Kadınlar: Feminist Yaklaşım Çerçevesinde Bir Çalışma”. Toplum Ve Sosyal Hizmet, 18/2 ( Ekim, 2007), 37-50.
• Creswell, John Ward, Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Ankara: Siyasal Yayın Dağıtım, 4. Baskı, 2018.
• Çağlayan, Savaş. “Göç Kuramları, Göç Ve Göçmen İlişkisi”. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17 (Aralık 2006), 67-91.
• Dinler, Caner - Hacıfazlıoğlu, Özge. “Mülteci Çocukların İlköğretime Uyum Süreçleri: Tekirdağ İlinin Bir Okulundaki Öğretmenlerin ve Yöneticilerin Deneyimleri”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8/6, (Aralık, 2020) 1717-1728. https://doi.org/10.18506/anemon.671367
• Erdoğan, Deniz. Yerel Medyada Nefret Söylemi: Suriyeli Sığınmacıların Kilis Yerel Basınında Temsili. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,, 2018.
• Eryetiş, Muharrem Vedat. Meslek Seçimi Ve Mesleki Rehberlik. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi 44 (Ekim, 2016).
• Goode, William. Topluluk İçinde Topluluk: Meslekler, Meslekler Ve Sosyoloji. Der. ve Çev. Zafer Cirhinlioğlu, İstanbul: Gündoğan yayınları, 1997.
• “Göç Terimleri Sözlüğü”, ed. Bülent Çiçekli PDF: Uluslarası Göç Örgütü, 2. Basım, 2009. https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml31_turkish_2ndedition.pdf (Erişim 29 Ağustos 2024)
• Gökcan, Mahmure - Büyükgöze Kavas, Ayşenur. “Meslek Seçiminde Toplumsal Cinsiyetin Rolü: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması”. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 1/1 (Aralık, 2018), 48-67.
• Gülbahçe, Arzu. Mesleki Olgunluk Düzeyleri Farklı Olan Öğrencilerin Sosyal Karşılaştırma Ve Benlik İmgelerinin İncelenmesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü (HBOGM) “Geçici Koruma Altında Bulunan (SURİYE) Yabancı Uyruklu Öğrencilerin Eğitim Kademelerine Göre Okullaşma Oranları” (Erişim 29 Ağustos 2024). https://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/26165737_goc2022sunu.pdf
• Karacoşkun, Mustafa Doğan – Ateş, Mehmet. ‘’Suriyeli Göçmen Lise Öğrencilerinin Meslek Tercihini Etkileyen Faktörler’’. Ortadoğu ve Göç, 12/2 (Aralık, 2022), 312-344. https://doi.org/10.31834/ortadoguvegoc.1214236
• Kesgin, Bedrettin. ‘’Geçicilikten Kalıcılığa Suriyeli Göçmenler ve Uyum Sorunu”. Anasay/19 (Şubat, 2020), 29-49. https://doi.org/10.33404/anasay.1034459
• Koytak, Elyesa. “Meslek Sosyolojisinde Teorik Yaklaşımlar”. Journal of Economy Culture and Society Özel Sayı 1 / Supplement 1 (Eylül 2020), 1-27.
• Köksalan, Bahadır - Celkan, Hikmet. Y. “Mesleklerin Tanımlanması ve Sınıflandırılması Üzerine Bir Değerlendirme”. Electronic Turkish Studies, 13/19 (2018).
• Köroğlu, Muhammet Ali - Dural, Fatma Nur. “Türkiye’ye Göç Etmiş Suriyeli Kadınların Toplumsal Cinsiyete İlişkin Deneyimleri ve Sosyal Hizmet”. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20/1 (Kasım 2020), 1-34.
• Kuzgun, Yıldız. Mesleki Rehberliğin Bireyin Yetenek Ve İlgilerine Uygun Meslekleri Tanımaya Etkisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 1982.
• Lafçi, Kamber Tekin. ”Gençlerin Meslek Seçiminde Karşılaştıkları Güçlükler Üzerine Bir Değerlendirme”. USE Uluslararası Sosyoloji Ve Ekonomi Dergisi/1 (Haziran, 2018), 97-120.
• Meyvacıoğlu, Yıldız Kuzgun. ”Benlik ve İdeal Benlik Kavramlarının "Tercih Edilen Meslek" Kavramı ile İlişkisi”. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 16/1( Eylül, 2019), 1-10. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000918
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), ”Suriyeli Çocukların Eğitimi İçin Yol Haritası Belirlendi”. (Erişim 31 Ağustos 2024). https://www.meb.gov.tr/suriyeli-cocuklarin-egitimi-icin-yol-haritasi-belirlendi/haber/11750/tr
• Özkan, Recep. ”Göç Olgusu ve Toplumsal Yapıya Etkisi”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33/47 (Aralık, 2019), 127-145.
• Sarıkaya, Türkan - Khorshid, Leyla. “Üniversite Öğrencilerinin Meslek Seçimini Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi: Üniversite Öğrencilerinin Meslek Seçimi”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7/2 (Haziran, 2009), 393-423.
• Sunar, Lütfi. “Türkiye’de Mesleki İtibar: Dönüşen Çalışma Hayatı Ve Mesleklerin Sosyal Konumu”. Journal of Economy Culture and Society, Özel Sayı 1 / Supplement 1(2020), 29-58. https://doi.org/10.26650/JECS2020-0053
• Şahin, Hatice - Kaya, Mahmut. ”Harran Üniversitesi’ndeki Suriyeli Öğrencilerin Akademik Entegrasyon Süreçlerinin Analizi”, İnsan ve Toplum, 11/3 (Eylül, 2021), 39-84.
• Şahutoğlu, Ali. Suriyeli Göçmenlerin Harran’ın Sosyo- Ekonomik Yapısına Etkileri. Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Şaşmaz, Mahmut Ünsal - Yayla, Yunus Emre. ”Ekonomik Kalkınmanın Belirleyicilerinin Değerlendirilmesi: Ekonomik Faktörler”. International Journal of Public Finance, 3/2 (Aralık, 2018), 249-268. https://doi.org/10.30927/ijpf.463825
• Tan, Hasan - Baloğlu, Mustafa. Psikolojik danışma ve rehberlik. Ankara: Nobel Yayın-Dağıtım, 4. Basım, 2013.
• Taş, İbrahim Ethem vd. “Türkiye’de Suriyeli Göçü Sonrası Geliştirilen Politikaların Kriz Yönetimi Bağlamında Değerlendirilmesi”. Şarkiyat 14/3 (Ocak 2023), 1238-1255. https://doi.org/10.26791/sarkiat.1126905.
• Topcu, Emel - Büyükbeşe, Tuba. “Göç Bağlamında Toplumsal Uyum Göstergeleri”. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 12/1 (Nisan 2020), 23-34.
• Tuncel, Gökhan - Ekici, Süleyman. “Göçün Siyasal Etkisi: Suriyeli Göçmenlerin Türkiye Siyasetine Etkisi”. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 9/2 (Aralık 2019), 48-72. https://doi.org/10.20493/birtop.648831
• Tuzcuoğlu, Semai. ”Meslek seçimi ve önemi”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6/6 (Ekim, 2013), 265-280.
• Tüfek, Yusuf. Gaziantep’teki Suriyeli sığınmacıların Türk eğitim sistemine entegrasyonunda yaşanan sorunlara ilişkin STK’ların görüşleri ve çözüm önerilerinin incelenmesi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) “İstatistiklerle Kadın, 2022” (Erişim 31 Ağustos 2024). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2022-49668 Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), “Aile Araştırmaları” (Erişim 31 Ağustos 2024) , https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2022-49668
• Uyguç, Nermin. ”Cinsiyet, Bireysel Değerler Ve Meslek Seçimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18/1 (Temmuz, 2016), 93-104.
• Ültay, Eser vd., “Sosyal Bilimlerde Betimsel İçerik Analizi”, IBAD Sosyal Bilimler Dergisi 10 (Ağustos, 2021), 188-201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703
• Yalçın, Cemal. Göç sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık, 1. Basım, 2004.
• Yeşilyaprak, Binnur. ”Mesleki Gelişim Kuramları Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme” . Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal 2/6 (Şubat, 1995), 43-49
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 12. Baskı, 2018.