ALGILANAN SOSYAL DESTEK VE SOSYAL YETERLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ: EĞİTİM FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2019, Cilt: 2019 Sayı: 13, 51 - 66, 29.10.2019

Asuman Zorlu Yam Emel Tüzel İşeri

https://doi.org/10.46778/goputeb.619951

Cited By: 2

Öz

Bireylerin sosyal hayatları içinde kurmuş oldukları ilişkilerin
kalitelerini belirleyen içsel ve dışsal süreçler bulunmaktadır. Bireyleri
etkileyen en önemli faktörlerden ikisi algıladıkları sosyal destek ve sosyal
yeterlik düzeyleridir. Bireyler günlük hayatında yaşamış oldukları yaşantısal
zorluklar ile mücadele edebilmek için çeşitli psikolojik desteklere ihtiyaç
duymaktadırlar. Bu ihtiyaçların en başında sosyal destek kavramı gelmektedir
(Traş ve Arslan, 2013). Bireyin yaşamış olduğu stres durumları ile başa
çıkarken, olumsuz yaşam koşulları ile mücadele ederken veya hayatı için önemli
kararlar verirken etrafındaki sosyal ağlarından edindiği psikolojik ve sosyal
destek kaynakları algılanan sosyal destek olarak tanımlanabilir (Yıldırım,
1997). Bireylerin sosyal ortamdaki davranışlarını ve iletişim biçimlerini
belirleyen diğer bir etmen ise sosyal yeterlik düzeyleridir. Toplumsal bir
varlık olan insanların davranışları dış faktörlerden şekilleniyor gibi gözükse
bile asıl belirleyici olan bireyin kendi yeterliklerine olan inanç düzeyidir.
Sosyal yeterlik kavramı, bireyin sosyal ortamlarda ilişki başlatma, sürdürme ve
iletişim ağları kurabilme becerilerine ilişkin inancının bulunduğu psikolojik
bir alandır. Bu çalışmanın amacı, eğitim fakültesi öğrencilerinin algıladıkları
sosyal destek düzeyleri ile sosyal yeterlik düzeyleri arasındaki ilişkiyi
incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu tabakalı örnekleme yöntemiyle
çalışmaya dâhil edilen Türkiye’de Orta Karadeniz bölgesindeki bir üniversitenin
eğitim fakültesinde öğrenim görmekte olan 468 öğrenci oluşturmaktadır.
Araştırma verileri kişisel bilgi formu, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek
Ölçeği, Sosyal Yeterlik ve Sosyal Sonuç Beklentisi Ölçeği aracılığıyla
toplanmıştır. Araştırma sonucunda, eğitim fakültesi öğrencilerinin
algıladıkları sosyal destek ve sosyal yeterlik düzeylerinin yüksek olduğu;
algıladıkları sosyal destek toplam puanları ile aile, arkadaş ve özel bir kişi
alt boyutlarından alınan puanları arasında düşük düzeyde anlamlı ve pozitif
yönde bir ilişki bulunduğu ve algıladıkları aile, arkadaş ve özel bir kişi alt
boyutlarındaki sosyal destek düzeyinin eğitim fakültesi öğrencilerinin sosyal
yeterlik düzeylerinin anlamlı birer yordayıcısı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Algılanan sosyal destek, sosyal yeterlik

Kaynakça

• Akın, A. ve Akkaya, O. (2015). Sosyal yeterlik ve sosyal sonuç beklentileri ölçeğinin Türkçe’ ye uyarlanması. Bartın Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 204-213.
• Akkök, F. (1999). İlköğretimde sosyal becerilerin geliştirilmesi –anne-baba el kitabı. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Altınoğlu-Dikmeer, D. İ. (1997). Sosyal beceri eğitiminin sosyal içe dönük ergenlerin içedönüklük düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Altunbaş, G. (2002). Üniversite öğrencilerinin sosyal destek düzeylerinin bazı kişisel özellikleri ve sosyal beceri düzeyleri ile ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Bacanlı, H. (1999). Sosyal Beceri Eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Bakioğlu, F. ve Türküm, A. S. (2017). Psychometric Properties of Adaptation of the Social Competence and Outcome Expectations Scale to Turkish. European Journal of Educational Research, 6(2), 213-223.
• Bandura, A. (1986). The explanatory and predictive scope of self-competence theory. Journal of social and clinical psychology, 4(3), 359-373.
• Bandura, A. (1997). Self-competence: The exercise of control. Macmillan.
• Basım, H. N., Korkmazyürek, H. ve Tokat, A. O. (2008). Çalışanların öz yeterlilik algılamasının yenilikçilik ve risk alma üzerine etkisi: Kamu sektöründe bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 121-130.
• Bayraktar, Ö. (2011). Üniversite öğrencilerinin algılanan sosyal destek düzeyleri ile duygusal zekâları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Baytemir, K. (2014). Ergenlikte ebeveyn ve akrana bağlanma ile öznel iyi oluş arasındaki ilişkide kişilerarası yeterliğin aracılığı. Yayımlanmış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Budak, B. (1999). Lise öğrencilerinde algılanan sosyal destek düzeyi ile problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Caprara, G. V., Steca, P., Cervone, D. ve Artistico, D. (2003). The contribution of self competence beliefs to dispositional shyness: On social cognitive systems and the development of personality dispositions. Journal of Personality, 71(6), 943-970.
• Cemaloğlu, N. ve Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
• Cohen, S. ve Wills, T. A. (1985). Stress, social support, and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin, 98(2), 310.
• Coleman, P. K. (2003). Perceptions of parent-child attachment, social self-competence, and peer relationshiphs in middle childhood. Infant and Child Development, 12(4), 351-368.
• Crano, D. W. ve Brewer, M. B. (2002). Principals and methods of social research. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Çeçen, A. R. (2008). Öğrencilerinin cinsiyetlerine ve anababa tutum algilarina göre yalnizlik ve sosyal destek düzeylerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 415-431.
• Çıngı, H. (1994). Örnekleme kuramı (ikinci baskı). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi.
• Çubukçu, Z. ve Girmen, P. (2007). Öğretmen adaylarının sosyal öz-yeterlik algılarının belirlenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1).
• Dedeli, Ö., Fadılıoğlu, Ç. ve Uslu, R. (2014). Kanserli bireylerin fonksiyonel durumları ve algıladıkları sosyal desteğin incelenmesi. Türk Onkoloji Dergisi, 23(3), 132-139.
• Demirtaş, A. S. (2007). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin algılanan sosyal destek ve yalnızlık düzeyleri ile stresle başa çıkma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Duru, E. (2008). Yalnızlığı yordamada sosyal destek ve sosyal bağlılığın rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 23(61), 15-24.
• Eker, D. ve Arkar, H. (1995). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikoloji Dergisi, 10(34), 45-55.
• Eker, D., Arkar, H. ve Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin gözden geçirilmiş formu’nun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12 (1), 17-25.
• Galanaki, E.P. ve Kalantzi- Azizi, A. (1999). Loneliness and social dissatisfaction: Its relation with children’s self-efficancy for peer interaction. Child Study Journel,29,1-22.
• Gökler, I. (2007). Çocuk ve ergenler için sosyal destek değerlendirme ölçeği Türkçe formunun uyarlama çalışması: Faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14(2), 90-99.
• Güngör, D. (1996). Turkish university students’ relationships with their friends and families: Social support, satisfaction and loneliness. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Innes, J. M. ve Thomas, C. (1989). Attributional style, self-competence and socialavoidance and inhibition among secondary school students. Personality and Individual Differences, 10, 757- 762.
• İnanç, N. , Savaş, H. A. , Tutkun, H. , Herken, H. ve Savaş, E. (2004). Gaziantep üniversitesi mediko-sosyal merkezinde psikiyatrik açıdan incelenen öğrencilerin klinik ve sosoyodemografik özellikleri. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5(4), 222-230.
• Kahriman, İ. ve Yeşilçiçek, K. (2007). Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin aile ve arkadaşlarından algıladıkları sosyal destek düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 10-21.
• Karakoyun, F. (2016). Öğretmen adaylarının sosyal öz-yeterli algılarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim araştırmaları Dergisi, 5(4), 362-365.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Okanlı, A. (1999). Hemşirelik öğrencilerinin aile ve arkadaşlarından algıladıkları sosyal destek ile anksiyete düzeyi arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Özbay, Y. , Palancı, M., Kandemir, M. ve Çakır, O. (2012). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluşlarının duygusal düzenleme, mizah, sosyal öz-yeterlik ve başa çıkma davranışları ile yordanması. Journal of Turkish Educational Sciences, 10(2), 325-345.
• Özdemir, A. ve Yapıcı, E. (2010). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik farkındalık ve ilgi düzeylerinin karşılaştırılması. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 1(1), 48-56.
• Palancı, M. (2004). Üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı problemlerini açıklama ve gidermeye yönelik gerçeklik terapisi oryantasyonlu bir yardım modelinin geliştirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Robertson. S. E. (1988). Social support: implication for counselling. International Journal For the Advancement of Counselling, 11, 313-321
• Taysi, E. (2000). Benlik saygısı, arkadaşlardan ve aileden sağlanan sosyal destek: Üniversite öğrencileriyle yapılan bir çalışma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Torres, J. B. ve Solberg, V. C. (2001). Role of self-competence, stress, social integration, and family support in Latino college student persistence and health. Journal of Vocational Behavior, 59, 53-63.
• Traş, Z. ve Arslan, E. (2013). Ergenlerde sosyal yetkinliğin, algılanan sosyal destek açısından incelenmesi. İlköğretim Online Dergisi, 12(4), 1133-1140.
• Ulutaş, A. (2016). Ergenlerde sosyal öz-yeterlik algısı ve duygusal öz-yeterlik arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi: bir model önerisi. Bartın Üniversitesi eğitim Fakültesi Dergisi, 5(3), 831-841.
• Wallace, S. T. ve Alden, L. E. (1997). Social phobia and positive social events: The price of success. Journal of Abnormal Psychology, 106(3), 416.
• Yıldırım, İ. (1997). Algılanan sosyal destek ölçeğinin geliştirilmesi, güvenirliği ve geçerliği. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 147-157.
• Yıldırım, İ. (2000). Akademik başarını yordayıcısı olarak yalnızlık sınav kaygısı ve sosyal destek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(18), 167-176.
• Yüksel, G. (1997). Sosyal beceri eğitiminin üniversite öğrencilerinin sosyal beceri düzeyine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Zimet, G.D. , Dahlem, S. ve Farley, G. (1988). The multimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 52(1), 30-41.