Examining the Disaster Awareness Levels of Secondary School Students

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 3, 1115 - 1147

Esen Durmuş , Müşerref Kübra Kınacı , Dilan Kuruyer

https://doi.org/10.46778/goputeb.1494675

Öz

Natural events are considered disasters when they cause harm to people and living spaces. Since natural disasters cannot be prevented, individuals need to learn to live with and become aware of them. This awareness is critical in minimizing the impact of disasters and can only be achieved through disaster education. Disaster-related outcomes in secondary school are concentrated in the social studies curriculum, and therefore, social studies is an important subject for disaster education. If high-quality disaster education is provided as a part of this course, students are likely to acquire skills to cope with disasters. In this regard, the purpose of this study was to examine the level of disaster awareness among secondary school students. Accordingly, a mixed-method approach, combining qualitative and quantitative methods, was employed in the study. This study was conducted using an explanatory sequential design within the mixed-method approach. The sample was selected using criterion sampling, one of the purposeful sampling methods. Consequently, the study was conducted with 396 students selected from the 5th, 6th, and 7th grades during the 2023-2024 academic year. The study group was selected on a voluntary basis from the sample to which quantitative data were applied. In the quantitative part of the study, the "Disaster Awareness Scale for Secondary School Students" was used to collect data, and in the qualitative part, a semi-structured interview form developed by the researchers was used. The quantitative findings of the study showed that secondary school students had high levels of disaster awareness. However, the qualitative findings did not support the quantitative findings.

Anahtar Kelimeler

Disaster Education, Disaster Awareness, Natural Disasters, Social Studies

Ortaokul Öğrencilerinin Afet Bilinci Algı Düzeylerinin Belirlenmesi

Öz

Doğal olaylar, insanlara ve yaşam alanlarına zarar verdiğinde afet olarak nitelendirilir. Doğal afetlerin oluşumu önlenemeyeceği için bireylerin afetlerle yaşamayı öğrenmesi, afetlere karşı bilinçlenmesi gerekmektedir. Bu bilinçlendirme, afetin etkilerinin en aza indirilmesi açısından kritik olup, ancak afet eğitimi yoluyla sağlanabilir. Ortaokulda afetlerle ilgili kazanımların sosyal bilgiler dersi öğretim programında yoğunlaştığı söylenebilir. Bu nedenle sosyal bilgiler, afet eğitimi açısından önemli bir derstir. Bu ders kapsamında nitelikli afet eğitimi verildiğinde, öğrencilerin afetlerle başa çıkma becerilerine sahip olması beklenmektedir. Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin afet bilinci algılarının düzeyini belirlemek ve bu bilinç düzeylerini derinlemesine incelemektir. Bu doğrultuda, araştırmada nitel ve nicel yöntemlerin bir arada kullanıldığı karma yöntem tercih edilmiştir. Ortaokul öğrencilerinin afet bilinci algı düzeylerinin belirlenmesine yönelik olan bu araştırma, karma yaklaşımda açımlayıcı sıralı desen ile yürütülmüştür. Örneklem, amaçsal örnekleme yöntemlerinden biri olan ölçüt örnekleme ile belirlenmiştir. Buna göre araştırma, 2023-2024 eğitim-öğretim yılında 5, 6 ve 7. sınıf öğrencilerinden seçilen 396 kişi ile yürütülmüştür. Çalışma grubu ise nicel verilerin uygulandığı örneklemden gönüllülük esasına bağlı olarak seçilmiştir. Araştırmanın nicel boyutunda veri toplama aracı olarak “Ortaokul Öğrencileri Afet Bilinci Ölçeği”, nitel boyutunda ise araştırmacılar tarafından oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmanın nicel bulguları, ortaokul öğrencilerinin afet bilinci algı düzeylerinin yüksek olduğunu gösterse de nitel bulguların, nicel bulguları desteklemediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afet Eğitimi, Afet Bilinci, Doğal Afetler, Sosyal Bilgiler

Kaynakça

• Adanalı, R., Yıyın, F. T. & Özenel, N. (2022). Ortaokul öğrencilerinin afet bilinci [Disaster awareness of middle school students]. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (47), 56-81. http://dx.doi.org/10.32003/igge.1122725
• Anderson, G. & Arsenault, N. (2005). Fundamentals of educational research (2th ed.). Taylor ve Francis e-Library. (First published in 1998. London: Falmer Press).
• Artvinli E. & Dönmez L. (2023). Sosyal bilgiler eğitiminde afetler ve afet eğitimi: Gerçeklerle yüzleşmenin yolu [Disasters and disaster education in social studies education: The way to face reality]. In E. Kaya, F. Tıkman, H. Bayram ve E. Yıldırım (Eds.) Çağdaş sosyal bilgiler öğretimi (Güncel konu ve etkinlik örnekleriyle) [Contemporary social studies teaching (With examples of current issues and activities)] (pp. 227-271). Vizetek Yayıncılık.
• Ary, D., Jacobs, L.C., Razavieh, A. & Sorensen, C. (2010). Introduction to research in education (8th ed.). Wadsworth.
• Balcı, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler [Research methods, techniques and principles in social sciences] (10th ed.). Pegem Akademi.
• Batı, S. (2023). "Deprem çantası ayağınıza takılan bir prangadır..." Ezber bozan sözler: "Enkazda hayat kurtaran çanta değil aldığınız pozisyon" [An earthquake bag is a shackle on your foot...” Memorable words: “It's not the bag that saves lives in the rubble, it's the position you take]. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/deprem-cantasi-ayaginiza-takilan-bir-prangadir -hayat-kurtaran-sey-canta-degil-aldiginiz-pozisyon-42219996
• Benevolenza, M. A. & DeRigne, L. (2019). The impact of climate change and natural disasters on vulnerable populations: A systematic review of literature. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 29(2), 266-281. https://doi.org/10.1080/10911359.2018.1527739
• Benzer, S. & Arpalık, A. (2021). Farklı deprem bölgesinde yaşayan ortaokul öğrencilerinin deprem konusundaki bilgi düzeyleri [The knowledge levels of secondary school students in different earthquake regions about earthquake]. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 107-119. https://doi.org/10.15659/ankad.v5i2.138
• Bilen, M. (2023). Sosyal bilgilerde meteorolojik afetlerin öğretiminde çoklu ortam materyalleri kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve afet bilinci düzeylerine etkisi [The effect of usıng multımedıa materıals on students’ academıc achıevements and dısaster awareness levels ın teachıng of meteorologıcal dısaster ın socıal studıes]. [Unpublished master’s thesis]. Adnan Menderes University.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri [Scientific research methods in education] (25th ed.). Pegem Akademi.
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde veri analizi [Data analysis in scientific research process with SPSS]. Pegem Akademi.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2021). Eğitimde araştırma yöntemleri [Research methods in education] (E. Dinç & K. Kıroğlu, Trans.). Pegem Akademi.
• Creswell, J.W. & Plano Clark, V.L. (2018). Karma yöntem araştırmaları: Tasarımı ve yürütülmesi [Mixed methods research: Design and conduct] (Y. Dede & S. B. Demir, Trans.). Anı Yayıncılık.
• Creswell, J.W. (2019). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi [Educational research: Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research] (H. Ekşi, Trans.). Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları Merkezi (EDAM).
• Çakır, U. & Kılcan, B. (2022). Senaryo tabanlı eğitimin ortaokul öğrencilerinin afetlere ilişkin bilgi ve tutum düzeylerine etkisi [The effects of scenario based training on disaster related ınformation and attitude levels of secondary school students]. International Journal of New Approaches in Social Studies, 6(2), 183-205. https://doi.org/110.38015/sbyy.1175589
• Davis, I., Hosseini, M. & Izadkhah, Y. O. (2003, May 12-14). Public awareness and the development of a safety culture: key elements in disaster risk reduction [In Proceedings of the Fourth International Conference on Seismology and Earthquake Engineering (SEE-4)]. Tehran, Islamic Republic of Iran.
• Değirmenci, Y., Kuzey, M. & Yetişensoy, O. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında afet bilinci ve eğitimi [Disaster awareness and education in social studies textbooks). E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 33-46. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.591345
• Demir, S. & Kartal, B. (2021). Belediye hizmetleri memnuniyet araştırması: Ünye Belediyesi [Municipal services satisfaction research: Ünye Municipality]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(13), 50-81. https://doi.org/10.34086/rteusbe.938159
• Dikmenli, Y. & Yakar, H. (2019). Öğretmen adaylarının afet bilinci algı düzeylerinin incelenmesi [Examining of preservice teachers’ disaster awareness levels]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 386-416. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.130
• Doğan, İ. H., Kaya, F. & Aydın, M. (2023). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik tutum düzeylerinin incelenmesi [Investigation of social study teacher's attitudes towards disasters]. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (43), 182-201. http://dx.doi.org/10.14582/DUZGEF.2023.207
• Dölek, İ. (2021). Afetler ve afet yönetimi [Disasters and disaster management]. Pegem Akademi.
• Dölek, İ., Durmuş, E. & Kuruyer, D. (2021). Covid-19 sürecinde afet ve biyolojik afetlere yönelik görüşler [Views on disasters and biologic disasters during Covid-19]. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 44, 338-358. https://doi.org/10.32003/igge.874704
• Durmuş, E. (2022). Afetlerle yaşamayı öğrenmek için etik yaklaşım [An ethical approach to learning to live with disasters]. In İ. Dölek (Eds.). Afetlerle yaşamayı öğrenmek [Learning to live with disasters] (pp. 13-31). Pegem Akademi.
• Durmuş, E., ve Kuruyer D. (2022). The determination of 5th-grade students' cognitive structures and misconceptions about erosion and landslide concepts through word association test. The Journal of International Social Studies Education, 4(1), 97-115.
• Emergency Events Database (EM-DAT), (2023). https://public.emdat.be/data
• Erlandson, D. A., Harris, E. L., Skipper, B. L. & Allen, S. T. (1993). Doing naturalistic inquiry: A guide to methods. SAGE.
• Flick, U. (2009). An introductıon to qualıtatıve research (4th ed.). SAGE.
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10th ed.) Pearson.
• Gezer, M. & Şahin, İ. F. (2022). Deprem eğitimi: Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının depreme ilişkin bilgi düzeyleri [Earthquake education: The knowledge levels of social studies teacher candidates on earthquake]. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 97-106. https://doi.org/10.17556/erziefd.941878
• Gezer, U. & Aksu, E. O. (2022). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afet farkındalık düzeylerinin incelenmesi [Investigation of disaster awareness levels of social studies teacher candidates]. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 3(4), 400-408. https://doi.org/10.52835/19maysbd.1224027
• Gliem, J. A. & Gliem, R. R. (2003, October 8-10). Calculating, ınterpretations and reporting Cronbach’s alpha reliability coefficient for Likert type scales [Midwest Research- To- Practice Conference in Audit, Continuing and Community Education]. The Ohio State University, Columbus, OH.
• Gül, S. & Artvinli, E. (2023). Volunteers experiences for the future of disaster education: Empowering communities, addressing challenges, and charting a resilient future. Acta Paedagogica Vilnensia, 51, 8–28 https://doi.org/10.15388/ActPaed.2023.51.1
• Hsieh, H. & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288. https://doi.org/10.1177%2F1049732305276687
• Karakuş, U, & Önger, S. (2017). 8. Sınıf öğrencilerinin doğal afet ve afet eğitimi kavramını anlama düzeyleri [The understanding levels on natural disasters and disasters education concepts for 8th grade students]. Journal of History Culture and Art Research, 6(6), 482-491. http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v6i6.1247
• Karakuş, U. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının doğal afet kavramlarına ilişkin algılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla incelenmesi [The ınvestigation of social studies candidates perceptions on conceptions about natural disaster though the word associations tests]. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(3), 735-751.
• Kartal, A. (2022). İlkokulda afet eğitimi üzerine bir değerlendirme [An evaluation on disaster education in primary school]. In İ. Dölek (Ed.). Afetlerle yaşamayı öğrenmek [Learning to live with disasters] (pp. 210-220). Pegem Akademi.
• Kaya, N., Artvinli, E. & Dönmez, L. (2023). Uluslararası afet risklerini azaltma standartlarına göre coğrafya öğretim programı: Bir içerik analizi [Geography curriculum in türkiye according to ınternational disaster risk reduction education standards: a content analysis]. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 50, 24-49. http://dx.doi.org/10.32003/igge.1275501
• Kitagawa, K. (2021). Conceptualising ‘disaster education’. Education Sciences, 11(5), 233. https://doi.org/10.3390/educsci11050233
• Kurt Üstün, Y. (2013). Lise öğrencilerinin çevre sorunları konusundaki bilişsel yapılarının ve alternatif kavramlarının belirlenmesi [Determination of cognitive structures and alternativ concepts of high school students on enviromental problems]. [Unpublished master’s thesis]. Necmettin Erbakan University
• Küçüker, G. & Özdemir, T.Y. (2022). Örgütsel yapı, örgütsel hafıza ve örgütsel değişim ilişkisinin incelenmesi [Examining the relationship between organizational structure, organizational memory and organizational change]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(4), 1717-1736. https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2022.22.74506-1151214
• Lincoln, Y.S. & Guba, E.G. (1985). Naturalistic ınquiry (pp. 289-331). SAGE. http://dx.doi.org/10.1016/0147-1767(85)90062-8
• Mazman Budak, F. (2019). Afet eğitimi [Disaster education]. In R. Sever (Ed.). Afetler ve afet yönetimi [Disasters and disaster management] (pp. 184-192). Pegem Akademi.
• Mızrak, S. (2018). Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum [Education, disaster education and community disaster resilience]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 56-67. https://doi.org/10.21666/muefd.321970
• Miles, M. B., Huberman, A. M. & Saldana, J. (2023). Nitel veri analizi [Qualitative data analysis: A methods sourcebook] (S. Akbaba Altun & A. Ersoy, Trans.). Pegem Akademi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2023). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar) [Social studies curriculum (primary and secondary school grades 4, 5, 6 and 7)]. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=1264
• Milliyet, (2014). 6.5 büyüklüğündeki deprem üç bölgeyi salladı [6.5 magnitude earthquake shakes three regions]. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/gundem/6-5-buyuklugundeki-deprem-uc-bolgeyi-salladi-1887179
• Moser, A. & Korstjens, I. (2018). Series: Practical guidance to qualitative research. Part 3: Sampling, data collection and analysis. European journal of general practice, 24(1), 9-18. https://doi.org/10.1080/13814788.2017.1375091
• Musacchio, G., Falsaperla, S., Bernhardsdottir A.E., Ferreira, M.A., Sousa, M.L., Carvalho, A., & Zonno, G. (2016). Education: Can a bottom-up strategy help for earthquake disaster prevention?. Bulletin of Earthquake Engineering, 14(7), 2069–2086. https://doi.org/10.1007/s10518-015-9779-1
• Nalçacı, A. & Beldağ, A. (2019). İlkokul ve ortaokul programlarında afet eğitimi [Disaster education in primary and secondary school programs]. In R. Sever (Ed.). Afetler ve afet yönetimi [Disasters and disaster management] (pp. 346-361). Pegem Akademi.
• Ooi, S., Tanimoto, T. & Sano, M. (2019, March 2 - 4). Virtual reality fire disaster training system for improving disaster awareness. [In Proceedings of the 8th International Conference on Educational and Information Technology]. New York, United States. https://doi.org/10.1145/3318396.3318431
• Öcal, A., Yıldırım, E., Yakar, H. & Erdoğan, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik inanışlarının incelenmesi [Examination of social studies prospective teachers’ beliefs on disasters abstract]. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 59-72.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri [Qualitative research and evaluation methods] (M. Bütün, & S.B. Demir, Trans.) Pegem Akademi.
• Piyadeoğlu Kaya, O. (2019). Ortaokul öğrencilerine verilen afet bilinci eğitiminin öğrencilerin bilgi düzeyleri üzerine etkisi: Gümüşhane örneği [The effect of disaster awareness training given to secondary school students on the knowledge level of students: The case of Gümüşhane]. [Unpublished master’s thesis]. Gümüşhane University.
• Sever, R. & Değirmenci, Y. (2019). Temel kavramlar [Basic concepts]. In R. Sever (Ed.). Afetler ve afet yönetimi [Disasters and disaster management] (pp. 2-11). Pegem Akademi.
• Sever, R. (2019). Doğal afetler [Natural disasters]. In R. Sever (Ed.). Afetler ve afet yönetimi [Disasters and disaster management] (pp. 14-43). Pegem Akademi.
• Silverman, D. (2018). Nitel verileri yorumlama [Interpreting qualitative data] (E. Dinç, Trans.). Pegem Akademi.
• Sözcü, U. & Aydınözü, D. (2019). Doğal afet okuryazarlığı bağlamında öğretim programlarındaki afetlerle ilişkili kazanımların incelenmesi [Study of dısaster-related acqusıtıons ın currıculum ın terms of natural dısaster lıteracy]. Turkish Studies-Educational Sciences, 14(5), 2639-3652. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.32675
• Şahan, C. & Dinç, A. (2021). Afet eğitim merkezlerinde yapılan afet eğitimlerinin ortaokul öğrencileri üzerindeki etkisinin incelemesi [Investıgatıon of the effect of dısaster traınıng ın the dısaster traınıng center on secondary school students]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (58), 478-500. https://doi.org/10.21764/maeuefd.804077
• Tabachnick, B. & Fidell, L. (2020). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı [Using multivariate statistics] (M. Baloğlu, Trans.). Nobel Akademi.
• Taşkın, H. (2020). Ortaokul yedinci sınıf öğrencilerinin afet bilgi düzeyleri ve farkındalıkları: Sapanca örneği [The ınformatıon level and awareness about dısasters of 7th grade students ın the secondary school: Sapanca case]. [Unpublished master’s thesis]. Bezmialem Foundation University.
• Tekindal, S. (2021). Nicel, nitel karma yöntem araştırma desenleri ve istatistik: tasarımı ve yürütülmesi, eğitim, psikoloji ve sosyoloji alanları için [Quantitative, qualitative mixed methods research designs and statistics: Design and conduct, for education, psychology and sociology]. Nobel Yayın Dağıtım.
• Türker, A. & Sözcü, U. (2021). Examining natural disaster literacy levels of pre-service geography teachers. Journal of Pedagogical Research, 5(2), 207-221. http://dx.doi.org/10.33902/JPR.2021270164
• UNISDR. (2007). Hyogo Framework for Action 2005-2015: Building the Resilience of Nations and Communities to Disasters. https://www.unisdr.org/files/1037_hyogoframeworkforaction english.pdf
• Yerlikaya Şaşmaz, O. (2022). Afet sosyolojisi [Disaster sociology]. In İ. Dölek (Ed.). Afetlerle yaşamayı öğrenmek [Learning to live with disasters] (pp. 73-90). Pegem Akademi.
• Yetişensoy, O. (2022). Ortaokul öğrencilerine yönelik afet bilinci ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması [The validity and reliability study of the disaster awareness scale for secondary school students]. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(36), 1473-1496. https://doi.org/10.35675/befdergi.1146938
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri [Qualitative Research Methods in Social Sciences] (12th ed.). Seçkin Yayıncılık.
• Zengin, S. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının doğal afetlere yönelik görüşlerinin incelenmesi: Amasya Üniversitesi örneği [Examınatıon of socıal study teacher's opınıons on natural dısaster: the case of Amasya Unıversıty]. [Unpublished master’s thesis]. Amasya Universty.