Benlik Kontrolüne Yatkınlık Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması ve Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 379 - 411, 29.03.2025

Atanur Akar

https://doi.org/10.46778/goputeb.1625316

Öz

Bu çalışma, Benlik Kontrolüne Yatkınlık Ölçeği’ni Türkçeye uyarlamayı ve psikometrik özelliklerini değerlendirmeyi amaçlamıştır. BKYÖ, bireylerin iki tür cazibeye—Yanlış Yapma (YY) ve Doğruyu Yapmama (YY)—karşı koyma becerisini, eğilim ve üstesinden gelme boyutlarıyla ölçmektedir. Metodolojik bir tasarım kullanılan çalışmada, 18-65 yaş arası 337 katılımcıdan (yaş x ̅=24.84, ss=6.81) veri toplanmıştır. Katılımcıların çoğunluğunu psikoloji öğrencisi veya mezunları (%74.5) oluşturmuştur. Ölçeğin Türkçeye uyarlanması, çeviri-geriye çeviri yöntemiyle gerçekleştirilmiş ve uzman görüşleri doğrultusunda revize edilmiştir. Ölçeğin yapısı Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Çok Boyutlu Ölçekleme (ÇBÖ) yöntemleriyle incelenmiştir. Güvenirlik, iç tutarlılık katsayıları (Cronbach alfa) ve ilgili ölçeklerle olan korelasyonlarla değerlendirilmiştir. AFA, ölçeğin iki faktörlü bir yapıya sahip olduğunu ve varyansın %39.66’sını açıkladığını göstermiştir. Maddeler, YY ve DYY altında gruplandırılmıştır. Çok boyutlu ölçekleme, ölçeğin dört boyutlu teorik modelini doğrulamış ve model uyum indeksleri (S-Stress = 0.01, Tucker’ın uyuşum katsayısı = 0.996) iyi bulunmuştur. Ölçeğin genel Cronbach alfa katsayısı 0.88, alt ölçeklerin alfa katsayıları ise 0.70 ile 0.80 arasında değişmiştir. Dürtüsellik, öz düzenleme ve davranışsal sistem ölçekleriyle olan korelasyonlar ölçeğin yapı geçerliliğini desteklemiştir. Ekonomik zorluklar yaşayan veya diyet hedeflerine ulaşamayan bireylerin DSC puanlarının daha düşük olması, ölçeğin duyarlılığını göstermiştir. BKYÖ’nün Türkçe uyarlaması, geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olarak kullanılabilir. Ölçek benlik kontrolü davranışlarını çeşitli bağlamlarda incelemek için kullanabilir.

Anahtar Kelimeler

Benlik Kontrolü, Geçerlik, Güvenirlik

Etik Beyan

Bu çalışma, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu tarafından onaylanmıştır (Karar tarihi: 8 Şubat 2021; Sayı: 5727).

The Turkish Adaptation of the Dispositional Self-Control (DSC) Scale and Examination of Its Psychometric Properties

Öz

This study aimed to adapt the Dispositional Self-Control (DSC) Scale to Turkish and evaluate its psychometric properties. The DSC Scale measures individuals' ability to resist two types of temptation — Doing Right (DW) and Not Doing Right (NDR) — through the dimensions of yielding and overriding. In the study with a methodological design, the data were collected from 337 participants aged between 18 and 65 (agex ̅=24.84, sd=6.81). The majority of the participants were psychology students or graduates (74.5%). The adaptation of the scale into Turkish was carried out using the translation-back translation method and revised in line with expert opinions. The structure of the scale was examined using Exploratory Factor Analysis (EFA) and Multidimensional Scaling (MDS) methods. Reliability was evaluated using internal consistency coefficients (Cronbach's alpha) and correlations with relevant scales. EFA revealed that the scale has a two-factor structure and explains 39.66% of the variance. The items were grouped under DW and NDR. Multidimensional scaling confirmed the four-dimensional theoretical model of the scale, and the model fit indices (S-Stress = 0.01, Tucker’s Coefficient of Congruence = 0.996) were found to be excellent. The overall Cronbach's alpha coefficient of the scale was 0.88, while the alpha coefficients of the subscales ranged from 0.70 to 0.80. Correlations with the Impulsiveness, Self-Regulation, and Behavioral System scales supported the construct validity of the scale. The lower DSC scores of individuals experiencing economic difficulties or failing to achieve their dietary goals demonstrate the sensitivity of the scale. The Turkish adaptation of the DSC Scale can be used as a valid and reliable measurement tool. The scale can be used to examine self-control behaviors in various contexts.

Anahtar Kelimeler

Self-Control, Validity, Reliability

Etik Beyan

This study was approved by the Scientific Research and Publication Ethics Committee of Afyon Kocatepe University, Social and Humanities Sciences (Decision date: February 8, 2021; Number: 5727).

Kaynakça

• Alpar, R. (2022). Uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik [Applied statistics and validity and reliability] (7th Ed.). Detay Yayıncılık.
• Ariely, D., & Wertenbroch, K. (2002). Procrastination, deadlines, and performance: Self-control by pre-commitment. Psychological Science, 13(3), 219–224. https://doi.org/10.1111/1467-9280.00441
• Barratt, E. S. (1959). Anxiety and impulsiveness related to psychomotor efficiency. Perceptual and Motor Skills, 9(2), 191–198. https://doi.org/10.2466/pms.9.3.191-198
• Carver, C. S. & White, T. L. (1994). Beha¬vioral inhibition, behavioral activation, and affective responses to impending reward and punishment: The BIS/BAS Scales. Journal of Personality and Social Psychology, 67(2), 319-333.
• Clark, L. A., & Watson, D. (1995). Construct validity: Basic issues in objective scale development. Psychological Assessment, 7(3), 309–319. https://doi.org/10.1037/1040-3590.7.3.309
• Ding, C. S. (2018). Fundamentals of applied multidimensional scaling for educational and psychological research. Springer.
• Dugard, P., Todman, J., & Staines, H. (2010). Approaching multivariate analysis: A practical introduction (2nd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003343097
• Duyan, V., Gülden, Ç., & Gelbal, S. (2012). Öz-Denetim Ölçeği - ÖDÖ: Güvenirlik ve geçerlik çalışması [Othering behaviors scale: Validity and reliability study]. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23,1, 25-38.
• Ein-Gar, D., Goldenberg, J., & Sagiv, L. (2008). Taking control: An integrated model of dispositional self-control and measure. Advances in Consumer Research, 35, 542–550.
• Ein-Gar, D., & Sagiv, L. (2014). Overriding "doing wrong" and "not doing right": validation of the Dispositional Self-Control Scale (DSC). Journal of Personality Assessment, 96(6), 640–653. https://doi.org/10.1080/00223891.2014.889024
• Fishbach, A., & Shah, J. Y. (2006). Self-control in action: Implicit dispositions toward goals and away from temptations. Journal of Personality and Social Psychology, 90(5), 820–832. https://doi.org/10.1037/0022-3514.90.5.820
• Fudenberg, D., & Levine, D. K. (2006). A dual-self model of impulse control. American Economic Review, 96(5), 1449–1476. https://doi.org/10.1257/aer.96.5.1449
• Gulec, H., Tamam, L., Turhan, M., Karakuş, G., Zengin, M., & Stanford, M. S. (2008). Psychometric properties of the Turkish version of the Barratt Impulsiveness Scale-11. Klinik Psikofarmakoloji Bulteni, 18(4), 251-258.
• Guttman, L. (1968). A general non-metric technique for finding the smallest coordinate space for configuration points. Psychometrika, 33, 495–506.
• Higgins, T. E. (1997). Beyond pleasure and pain. American Psychologist, 52(12), 1280–1300. https://doi.org/10.1037/0003-066X.52.12.1280
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• Hofmann, W., Friese, M., & Strack, F. (2009). Impulse and self-control from a dual-systems perspective. Perspectives on Psychological Science, 4(2), 162–176. https://doi.org/10.1111/j.1745-6924.2009.01116.x
• International Test Commission (2018). Guidelines for translating and adapting tests. International Journal of Testing, 18(2), 101–134. https://doi.org/10.1080/15305058. 2017.1398166
• Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). The Guilford Press.
• Letzring, T. D., Block, J., & Funder, D. C. (2005). Ego control and ego resiliency: Generalization of self-report scales based on personality descriptions from acquaintances, clinicians, and the self. Journal of Research in Personality, 39(4), 395–422. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2004.06.003
• Lindner, C., Nagy, G., & Retelsdorf, J. (2015). The dimensionality of the Brief Self-Control Scale—An evaluation of unidimensional and multidimensional applications. Personality and Individual Differences, 86, 465-473. https://doi.org/10.1016/j.paid.2015.07.006
• Maloney, P. W., Grawitch, M. J., & Barber, L. K. (2012). The multi-factor structure of the Brief Self-Control Scale: Discriminant validity of restraint and impulsivity. Journal of Research in Personality, 46(1), 111–115. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2011.10.001
• Metcalfe, J., & Mischel, W. (1999). Hot/cool-system analysis of delay of gratification: Dynamics of willpower. Psychological Review, 106(1), 3–19. https://doi.org/10.1037/0033-295X.106.1.3
• Patton, J. H., Stanford, M. S., & Barratt, E. S. (1995). Factor structure of the Barratt Impulsiveness Scale. Journal of Clinical Psychology, 51(6), 768–774.
• Rosenbaum, M. (1980). A Schedule for assessing self-control behaviors: Preliminary findings. Behavior Therapy, 11(1), 109–21.
• Şimşir-Gökalp, Z., & Koç, H. (2022). Adaptation of Turkish version of two different self-control scales. Bartın University Journal of Faculty of Education (BUEFAD), 11(2), 338–350. https://doi.org/10.14686/buefad.942984
• Şişman, S. (2012). Davranışsal inhibisyon sistemi / davranışsal aktivasyon sistemi ölçeği’nin türkçeye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması [Turkish adaptation of behavioral ınhibition system / behavioral activation system scales (BIS/BAS Scales): Validity and Reliability Studies]. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 32(2), 1-22.
• Tamam, L., Güleç, H., & Karataş, G. (2013). Barratt Dürtüsellik Ölçeği Kısa Formu (BIS-11-KF) Türkçe uyarlama çalışması [Short form of Barratt Impulsiveness Scale (BIS-11-SF) Turkish Adaptation Study]. Nöropsikiyatri Arşivi, 50, 130-134.
• Tangney, J. P., Baumeister, R. F., & Boone, A. L. (2004). High self-control predicts good adjustment, less pathology, better grades, and interpersonal success. Journal of Personality, 72(2), 271–324. https://doi.org/10.1111/j.0022-3506.2004.00263.x
• Tavşancıl, E. (2019). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi [Measurement of attitudes and data analysis with SPSS] (6. baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Valence, G., d'Astous, A. ve Fortier, L. (1988). Compulsive buying: Concept and measurement. Journal of Consumer Policy, 11(4), 419–433
• World Health Organization (WHO) (2020). Process of translation and adaptation of instruments. Geneva.
• Yüncü, Z., & Kesebir, S. (2014). Zorlantılı satın alma ölçeği: Geçerlik, güvenilirlik, toplumumuzda psikometrik özellikleri [Compulsive Buying Scale: Validity, reliability and its psychometric characteristics in our society]. Bağımlılık Dergisi, 15(3), 142-14.