“GÜLEK”: A POLITICAL NEWSPAPER DURING THE LAST YEAR OF THE SECOND WORLD WAR AND THE BEGINNING OF THE COLD WAR

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 7, 369 - 398, 20.01.2022

Oğuz Kalafat

https://doi.org/10.53718/gttad.1008085

Öz

The Second World War was going on severely in Europe and Asia in 1944. Then in 1945, the Allies won and a truce was declared. However, the peace talks at the end of this war did not finish like the ones in the First World War. Russia entered Berlin and negotiations with Germany started. The world agenda witnessing long meetings in the first year of the peace era focused on the issues that should be solved. Especially, Russia, the United States of America (USA), England and France which were called as the Council of Four made an effort to maintain the peace. While international meetings were being held in the world after the war, especially in Europe, Russia put in a claim for Germany and Poland. Apart from that, it also started to be involved in imperialist activities at the Balkans, the straits of Istanbul and Gallipoli and the Asia continent. This situation was not accepted by the USA and England. Peace talks caused conflicts between the USA, England and the Soviets. As a conclusion of these events, the USA, England and France came together and established the Western bloc. After some disagreements, the diplomatic notes which were given by the governments became a few reasons of the beginning of the Cold War. Communist activities started in Europe and Asia continents with the impact of the Soviets and the Western bloc fronted to prevent this situation. The years of 1945-1952 revealed a bipolar world. Turkey, which was neutral against the wills of Russians for the straits of Istanbul and Gallipoli, took a side with the Western bloc. It prepared against any attack of Russia with the help of the USA and England. In this period, Atlantic Pact was founded against the Soviets with the blocking except United Nations Organization. Turkey applied to attend this pact. However, it was not taken soon. Turkey sent troops to support the Western bloc and it was accepted to Atlantic Pact.

In this period, the first page of the two-page "Gülek Newspaper", which started to be published in the Tarsus district of Mersin province in 1944, began to convey all the developments in the world to its readers. Although it was a two-page newspaper, it had an international content. Already on the second page, there were advertisements and other sections. Except for the chronological news broadcast, the contents including information, documents, statements and explanations were presented in full. Although it was a local publication, it conveyed the political developments in the world accurately and quickly. The newspaper, which reported the world's agenda by basing it on Anadolu Agency news, fulfilled an important mission in terms of informing the public. It also became a memory for Turkey and Tarsus with its local writers and newspaper columns evaluating international developments. Although it was a local newspaper, its information was as complete as other national news sources. “Gülek” had a line that was loyal to Atatürk's Principles and Revolutions and was close to the principles of the Republican People's Party (CHP). He also had a very nationalist editorial policy on foreign relations. In this context, while examining “Gülek” was important for the history of the press, it also shed light on recent historical developments locally.

Anahtar Kelimeler

GÜLEK NEWSPAPER, COLD WAR, SECOND WORLD WAR

Proje Numarası

-

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI SON YILI VE SOĞUK SAVAŞ BAŞLANGIÇ SÜRECİNDE BİR YEREL POLİTİK GAZETE: “GÜLEK

Öz

1944 yılında İkinci Dünya Savaşı Avrupa ve Asya’da yoğun bir şekilde devam etmekteydi. 1945 yılında ise Müttefik Devletler üstünlük sağladı ve ateşkes ilan edildi. Yalnız bu savaşın bitimindeki barış görüşmeleri Birinci Dünya Savaşı’ndaki gibi sonlanmadı. Rusya, Berlin kentine girdi ve Almanya ile müzakereler başladı. Barış döneminin ilk yılı yoğun görüşmelere sahne olan dünya gündemi çözülmesi gereken konulara odaklandı. Özellikle Dörtler grubu olarak adlandırılan Rusya, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), İngiltere ve Fransa barışın sağlanması için uğraştı. Dünyada savaş sonrası barışın sağlanması için uluslararası toplantılar yapılırken Rusya özellikle Almanya ve Polonya üzerinde haklar iddia etti. Bunun dışında Balkanlar, İstanbul ile Çanakkale Boğazları ve Asya kıtasında da emperyalist faaliyetlerde bulunmaya başladı. Bu durum ABD ve İngiltere tarafından kabullenilmedi. Barış görüşmeleri ABD ve İngiltere ile Sovyetler arasında çekişmelere sahne oldu. Bu gelişmeler neticesinde ABD, İngiltere ve Fransa bir araya gelerek Batı bloğunu oluşturdu. Bazı anlaşmazlıklar sonrası devletlerin birbirlerine karşı verdiği notalar Soğuk Savaş’ın başlamasına neden oldu. Sovyetlerin etkisinde Avrupa ve Asya kıtalarında komünist faaliyetler başladı ve Batı bloğu bu durumu engellemeye yöneldi. 1945-1952 yılları iki kutuplu bir dünyayı ortaya çıkardı. Rusların, İstanbul ve Çanakkale Boğazlarına yönelik istekleri karşısında tarafsız olan Türkiye ise Batı bloğunun yanında yer aldı. ABD ve İngiliz yardımlarıyla Rusya’nın herhangi bir saldırısına karşı hazırlık yaptı. Bu dönemde Birleşmiş Milletler Cemiyeti dışında bloklaşmayla birlikle Sovyetlere karşı Kuzey Atlantik Paktı kuruldu. Türkiye bu pakta katılmak için başvuru yaptı. Yalnız hemen alınmadı. Türkiye Batı bloğuna destek vermek için Kore’ye asker gönderdi ve Atlantik Paktı’na kabul edildi.

Bu dönemde Mersin ili Tarsus ilçesinde 1944 yılında yayınlanmaya başlayan iki sayfalık “Gülek Gazetesi” birinci sayfası dünyadaki tüm gelişmeleri okuyucularına aktarmaya başladı. İki sayfalık bir gazete olmasına rağmen uluslararası özelliği olan bir içeriğe sahipti. Zaten ikinci sayfasında reklam ve diğer bölümler yer alıyordu. Kronolojik haber yayını dışında bilgi, belge, beyanat ve açıklamaların bulunduğu içerikler eksiksiz olarak sunuluyordu. Yerel bir yayın olmasına karşın dünyadaki politik gelişmeleri doğru ve hızlı aktarıyordu. Dünya gündemini genel hatlarıyla Anadolu Ajansı haberlerine dayandırarak haberleştiren gazete halkı bilgilendirme noktasında önemli bir misyonu yerine getiriyordu. Ayrıca yerel yazarları ile uluslararası gelişmeleri değerlendiren gazete köşe yazıları ile Türkiye ve Tarsus’un bir anlamda belleği oldu. Yerel bir gazete olmasına rağmen ulusal yayın yapan diğer haber kaynakları gibi bilgileri eksiksizdi. Gülek’in Atatürk İlke ve İnkılaplarına bağlı ve Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) prensiplerine yakın çizgisi vardı. Dış ilişkiler konusunda oldukça milliyetçi bir yayın politikasına da sahipti. Bu bağlamda Gülek’in incelenmesi basın tarihi açısından önem arz ederken yerel anlamda yakın dönem tarihsel gelişmelere de ışık tutmaktaydı.

Anahtar Kelimeler

GÜLEK GAZETESİ, SOĞUK SAVAŞ, İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980) (Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1984).
• BABAOĞLU, Resul-OLGUN, Said, “Siirt Basın Tarihi: Bibliyografik Bir Döküm”, Turkish Studies, Vol. 10/5, (Spring 2015), s. 57-78.
• Demircan, Ömer, Dünden Bugüne Türkiye’de Yabancı Dil (İstanbul: Remzi Kitapevi, 1988).
• Enzo Traverso, Yahudi Modernitesinin Sonu (İstanbul: Kayhan Matbaacılık, 2016).
• Erkal, Abdi, ‘Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Yerel Basının Gelişim Süreci’, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 2019 <https://doi.org/DOI: 10.18094/josc.397938>.
• EROĞLU, Hamza, "Kuzey Atlantik Paktı", İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1954, Cilt 21, Sayı 1-4, s. 22–49.
• Gerçek, Selim N., Matbuat Tarihi (İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2019).
• Girgin, Atilla, Türkiye’de Yerel Basın (İstanbul: Der Yayınları, 2009).
• İlhan Tekeli; Selim İlkin, Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• İlhan Tekeli; Selim İlkin, Dış Siyaseti ve Askerî Stretejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi (1. Cilt) (İstanbul: İletişim Yayınları, 2018).
• Kabacalı, Alpay, Başlangıçtan Günümüze Basın Sansürü (İstanbul: Literatür Yayınları, 2000).
• Kalafat, Oğuz, ‘Toros Tünellerinin Bir Ucu: Mütareke ve Örgütlenme Dönemlerinde Pozantı’da Millî Mücadele’ (Elazığ: Asos Yayınevi, 2021).
• Kartekin, Uluçay Çağatay; Enver, Yüksek Mühendis Okulu (İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, 1958).
• Koloğlu, Orhan, Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi (İstanbul: Pozitif Yayınları, 2008).
• Nalcıoğlu, Belkıs Ulusoy, Türk Basın Tarihi (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları).
• Özkan, Gencer, Türkiye-İsrail İlişkilerinde Dönüşüm: Güvenliğin Ötesi (İstanbul: TESEV Yayınları, 2005).
• SEVER, Ayşegül, Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye, Batı ve Orta Doğu (1945-1958), Boyut Yayıncılık, İstanbul 1997.
• Şeker, Mustafa, Yerel Gazeteler : Tekniği İçeriği Çalışan Profili Haber Kaynakları Ekonomi Politiği Gücü ve Sorunlarıyla (Konya: Tablet yayınevi, 2007).
• Tokgöz, Oya, Temel Gazetecilik (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2006).
• ULUÇAY, Çağatay, KARTEKİN, Enver, Yüksek Mühendis Okulu, İstanbul İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1958.