İSTANBUL’UN FETHİNDE KULLANILAN OSMANLI/TÜRK SAVAŞ TOPLARININ ÖNEMİ VE ETKİLERİ

Yıl 2024, Sayı: PROF. DR. EŞREF BUHARALI ÖZEL SAYISI, 219 - 242, 24.11.2024

Seher Selin Özmen , Süleyman Özmen

https://doi.org/10.53718/gttad.1553676

Öz

1453 yılında Konstantinopolis’in Türkler tarafından fethi, dünya tarihinde bir dönüm noktası olarak görülmektedir. Fetih, Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasının ardından Doğu Akdeniz’de bin yıldan fazla hüküm süren Bizans İmparatorluğu’nun sonunu getirirken Osmanlı İmparatorluğu’nun bölgede büyük bir güç olarak yükselişinin başlangıcı olmuştur. Fetih, yeni bir çağın başlamasının dinamiklerini ateşlemiş, Asya ile Avrupa kültürünün birbirine çarpmasının etkisiyle her iki kültürün entegrasyonuna katkı sağlayarak onları kalıcı olacak şekilde etkilemiştir. Bu makalenin ilk bölümünde, bu durumla ilgili mevcut araştırma ve değerlendirmeler incelenmiştir. Makalenin amacı, 1453 yılında İstanbul’un fethi sırasında Osmanlı/Türk toplarının rolünü anlamak ve bu topların fetih sürecindeki etkisini değerlendirmektir. Ayrıca, bu topların kullanımının savaş taktikleri ve askeri strateji üzerindeki etkilerini incelemek de amacın bir parçasıdır. Makalenin asıl amacı ise; o dönemde dünyanın en büyük ve güçlü surlarıyla çevrili “ele geçirilmesi ve yıkılması imkânsız” algısına sahip sembol bir şehrinin ele geçirilmesine neden olan, çağının ilerisinde bir teknolojiye sahip Osmanlı toplarının, bilinen kuşatma stratejilerini değiştiren etkilerini incelemektir. Osmanlı topları 1453 yılında İstanbul’un fethinde çok önemli bir rol oynamıştır. Burada karşımıza şöyle bir soru çıkmaktadır. 1453 İstanbul’unun fethinde Osmanlı/Türk toplarının rolü neydi ve bu topların kullanımı, fetih sürecindeki stratejik kararlar üzerinde nasıl etkili oldu? Sultan Mehmed’in komutası altındaki Osmanlı Ordusu, kuşatmada Macar mühendis Orban tarafından tasarlanan ünlü “Basilica” ve “Great Turkish Bombard” gibi devasa bombardıman topları da dâhil olmak üzere etkileyici bir dizi top kullanmıştır. Bu toplar, bin yılı aşkın bir süredir fethedilemeyen Konstantinopolis’in zorlu surlarının aşılmasında etkili olmuştur. Makalenin temel argümanı, Osmanlı/Türk toplarının İstanbul’un fethinde kilit bir rol oynadığı ve fetih sürecinin başarısında belirleyici olduğudur. Bu argüman, tarihi kanıtlar, belgeler ve stratejik analizlerle desteklenmiştir. Osmanlı Ordusu, yoğun bombardıman gibi gelişmiş topçu taktiklerini surlardaki zayıf noktalarda yıkıcı bir etki oluşturmak için kullanmışlardır. Toplar aynı zamanda şehrin savunmasında yarattığı korku ve moral bozukluğu ile Konstantinopolis’in nihai düşüşüne katkıda bulunmuştur. O dönemdeki topların bilimsel olarak incelenmesi neticesinde, Osmanlı İmparatorluğu’nda ideal tunç alaşımının Avrupa devletlerinden bir yüzyıl kadar önce kullanıldığını göstermektedir. Ayrıca ısınan topların ve diğer ateşli silahların yağ ile soğutulması uygulaması da o dönemde ilk defa Türkler tarafından gerçekleştirilmiştir. Makalede kullanılacak yöntemler arasında tarihsel analiz, belge incelemesi, askeri strateji ve teknoloji üzerine literatür taraması, arkeolojik bulguların değerlendirilmesi yer almaktadır. Makalede sunulan bulgular, Osmanlı/Türk toplarının teknik özellikleri, kullanımı, fetih stratejisi üzerindeki etkileri, topçu birliklerinin organizasyonu ve fetih sırasındaki performansları gibi konuları kapsamaktadır. Sonuç olarak makalede; Osmanlı topçuluğunun kurumsallaştığı dönem ve Türklerin sahip olduğu ateşli silah teknolojisinin İmparatorluğun genişlemesine ve büyümesine olan etkileri değerlendirilmiş ve İstanbul’un Fethi’nin, teknoloji ve bilimin, stratejik bir askeri planlama ile harmanlanması durumunda insanlık tarihine yön verebileceğini gösteren bir örnek olarak önemi vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

1453 İstanbul’un Fethi, Osmanlı İmparatorluğu, Fetih, Top, Teknoloji.

Etik Beyan

Bu çalışma bilimsel araştırma ve etik kurallarına uygun olarak hazırlanmıştır. Bu çalışmada etik kurul izni veya yasal/özel izin gerektirecek bir içerik bulunmamaktadır.

1453 CONQUEST OF ISTANBUL, THE IMPORTANCE OF OTTOMAN/TURKISH CANNONS THAT PLAYED A ROLE IN THE CONQUEST AND THEIR EFFECTS ON THE PERIOD IN WHICH THEY WERE FOUND

Öz

The 1453 conquest of Constantinople by the Turks is seen as a turning point in world history. The conquest marked the end of the Byzantine Empire, which ruled the Eastern Mediterranean for more than a thousand years after the fall of the Western Roman Empire, and the beginning of the rise of the Ottoman Empire as a great power in the region. The Conquest ignited the dynamics of the beginning of a new era, and the impact of the collision of Asian and European cultures contributed to the integration of both cultures, influencing them in a lasting way. The first part of this article examines the existing research and evaluations on this situation. The aim of the article is to understand the role of Ottoman/Turkish cannons during the conquest of Constantinople in 1453 and to evaluate the impact of these cannons on the conquest process. It also aims to examine the impact of the use of these cannons on battle tactics and military strategy. The main purpose of the article is to examine the effects of the Ottoman cannons, which were ahead of their time and led to the capture of a symbolic city surrounded by the world’s largest and strongest walls with the perception of “impossible to capture and destroy”, and which changed the known siege strategies. Ottoman cannons played a crucial role in the conquest of Istanbul in 1453. Here we are confronted with the following question. What was the role of Ottoman/Turkish artillery in the conquest of Constantinople in 1453 and how did its use influence strategic decisions during the conquest? The Ottoman Army, under the command of Sultan Mehmed II, used an impressive array of cannons during the siege, including the famous “Basilica” and the “Great Turkish Bombard”, massive bombardment cannons designed by the Hungarian engineer Orban. These cannons were instrumental in breaching the formidable walls of Constantinople, which had remained unconquered for over a thousand years. The main argument of this article is that Ottoman/Turkish artillery played a key role in the conquest of Constantinople and was decisive for the success of the conquest. This argument is supported by historical evidence, documents and strategic analysis. The Ottoman Army used advanced artillery tactics, such as intense bombardment, to devastating effect on weak points in the fortifications. The cannons also contributed to the eventual fall of Constantinople by creating fear and demoralization in the city’s defenses. Scientific analysis of the cannons of the period shows that the Ottoman Empire used the ideal bronze alloy more than a century earlier than European states. In addition, the practice of cooling heated cannons and other firearms with oil was first practiced by the Turks at that time. The methods used in this article include historical analysis, document analysis, literature review on military strategy and technology, and evaluation of archaeological findings. The findings presented in the article cover topics such as the technical characteristics of Ottoman/Turkish artillery, its use, its impact on conquest strategy, the organization of artillery units and their performance during the conquest. In conclusion, the article evaluates the period of the institutionalization of Ottoman artillery and the impact of Turkish firearms technology on the expansion and growth of the Empire, and emphasizes the importance of the Conquest of Istanbul as an example of how technology and science, combined with strategic military planning, can shape human history.

Anahtar Kelimeler

1453 Conquest of Istanbul, Ottoman Empire, Conquest, Cannon, Technology.

Kaynakça

• AGOSTON, Gabor, Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire, Cambridge Üniversite Yayınevi, Cambridge 2005.
• ANGOLD, Michael, The Byzantine Empire 1025-1204: A Political History, Longman Yayınevi, Londra 1984.
• AYDÜZ, Salim, Düşten Fethe İstanbul/Fethin Topları: Ateşli Silahların Gelişmesinde Sultan Fatih’in Rolü, Üsküdar Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
• BARBARO, Nicolo, Konstantinopolis Kuşatması Günlüğü, çev. R.J. Jericho, Exposition Publisher, New York 1969.
• BARBARO, Nicolo, Kostantiniye Muhasarası Ruznamesi 1453, çev. Ṣemseddin Talib Diler, Malk Basımevi, İstanbul 1953.
• BENESCHEWITSCH, Wladimir, “Die Turkischen Namen der Tore von Konstantinopel”, Byzantinische Zeitschrift, C. 23/2, Berlin 2009, ss. 408-433.
• BROWN, Elizabeth A. R., The Cistercians in the Latin Empire of Constantinople and Greece, 1204-1276, Cambridge Üniversite Yayınevi, Cambridge 2016.
• BLACKMORE, Howard L., The Armouries of the Tower of London, Ordnance Catalogue, H.M.S.O., London 1917.
• BOA AE.SMMD. II (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Ali Emirî Sultan II. Mehmed), Belge Tarihi: H-29-12-862, Yer Bilgisi: 1-22.
• BOA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi), Bab-ı Asafi, Mektubi Kalemi Mühimme Evrakı, s. 7.
• BOSTAN, İdris, “Fatih Sultan Mehmed ve Osmanlı Denizciliği”, Türk Denizcilik Tarihi, ed. İ. Bostan ve S. Özbaran, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yayınları, İstanbul 2009, ss. 86-112.
• CALDWELL, David H., The Manufacture and Use of Guns and Their Influence on Warfare from the Fourteenth Century to 1625, University of Edinburgh 1981.
• CARTWRIGHT, Mark, 1453 İstanbul’un Fethi, https://www.worldhistory.org/trans/tr/2-1180/1453-istanbulun-fethi/, 23 Ocak 2018, sa. 22:42.
• CHRYSOSTOM, Saint John, The Homilies of S. John Chrysostom Archbishop of Constantinople, J.H. Parker Yayınevi, Londra 1842.
• CROWLEY, Roger, “Konstantinopolis’in Silahları”, Military History, C. 4, 2007, ss. 42-49.
• ÇAKMAK, Ahmet Ş., ROBERT Mark, Hagia Sophia from the Age of Justinian to the Present, Cambridge Üniversitesi Yayını, Cambridge 1986.
• DAULAY, Haidar Putra, Zaini Dahlan, M. Anwar Sadat ve Mery Fittria, “Sejarah Kepemimpinan Muhammad Al-Fatih Sebagai The Best Leader”, Jurnal Kajian Islam Kontemporer (JURKAM), C. 1/2, Medan 2020, ss. 99-109.
• DİRİMTEKİN, Feridun, İstanbul’un Fethi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul 1976.
• Dolfin, Zorzi, “1453 Yılında İstanbul’un Muhasara ve Zaptı”, çev. Samim Suat Sinanoğlu, Fatih ve İstanbul, C. 1/1, İstanbul 1953, ss. 28-42.
• ERENDİL, Muzaffer, Topçuluk Tarihi, Genel Kurmay Başkanlığı ATASE Basım Evi, Ankara 1988.
• GURLITT, Cornelius, Die Baukunst Konstantinoples, G Yayınevi, Berlin 1912.
• HALDON, John, The Byzantine Wars, History Press Yayınevi, Londra 2000.
• HEARSEY, John, E. N., City of Constantine 324-1453, John Murray Yayınevi, Londra, 1963.
• HERRIN, Judith, “The Fall of Constantinople the Dramatic Story of the Final Moments of Byzantine Control of the Imperial Capital”, History Today, C. 53/4, Londra 2003, ss. 13-34.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Klasik Çağı (1300-1600), Kronik Yayıncılık, İstanbul 2019.
• İNALCIK, Halil, Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1954.
• KASTRITSIS, Dimitris J., The Sons of Bayezid Empire Building and Representation in the Ottoman Civil War of 1402-13, Brill Yayınevi, Amsterdam 2007.
• KOCA, Salim, “İslam Medeniyeti Çevresinde Türk İmajı”, http://isamveri.org/pdfdrg/D03266/2010_6/2010_6_KOCAS.pdf, 20.10.2018, ss. 23:51.
• KRITOVOULOS, Michael, Fatih Sultan Mehmed’in Tarihi, çev. Charles T. Riggs, Greenwood Press, Connecticut 1970.
• LEFROY, John Henry, “The Great Cannon of Muhammad II. (A.D. 1464.)”, The Archaeological Journal, C. 25/1, Londra 1868, ss. 261-280.
• MADDEN, Thomas F., The Concise History of the Crusades, Rowman & Littlefield Publishers, Londra 2013.
• MAGOULIAS, Harry, “Decline and Fall of Byzantium to the Ottoman Turks”, An Annotated Translation of “Historia Turco-Byzantina”, ed. Harry J. Magoulias, Wayne State University Press, Detroit 1975.
• ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, TTK, Ankara 2014.
• PENTCHEVA, Bissera V., “Hagia Sophia and Multisensory Aesthetics”, The International Center of Medieval Art, C. 50/2, New York 2011, ss. 95-112.
• RADO, Şevket, Hünername Minyatürleri ve Sanatçıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1969.
• RISNAYANTI, Anas, Strategi Sultan Muhammad II Al-Fatih Dalam Penaklukan Konstantinopel Tahun 1451-1481, M Press, Salatiga 2020.
• Royal Armouries Museum, “Gun - Turkish Bombard - 1464”, https://royalarmouries.org/collection/object/object-6177, 29 Mayıs 2024, sa. 16:39.
• RUNCIMAN, Steven, The Fall of Constantinople 1453, Cambridge Üniversite Yayınevi, Cambridge 1990.
• RUNCIMAN, Steven, Byzantine Civilisation, Methuen Yayınevi, Londra 1975.
• SPANDOUNES, Theodore, On the Origins of the Ottoman Emperors, Cambridge Üniversite Yayınevi, Cambridge 2016.
• SPENCER, Dan, The Development of Gunpowder Weapons in Late Medieval England, Southampton Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Southampton 2016.
• SPHARANTZES, George, Bizans İmparatorluğu’nun Çöküşü, Massachusetts Üniversitesi Yayınları, Massachusetts 1980.
• SÜTÇÜOĞLU, Okay, Türk Topçuluğunun ABC’si 14.-19. Yüzyıl, Ötüken Yayıncılık, İstanbul 1994.
• TANSEL, Selahattin, Fatih Sultan Mehmed’in Siyasi ve Askerî Faaliyeti, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1953.
• VILLEHARDOUIN, Geoffroi de, La Conquête de Constantinople, University of California Libraries, Kaliforniya 1891.
• YILMAZ, Fevzi, “Fatih Sultan Mehmed Dönemi Topları ve Değişen Üretim Paradigması”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, C. 4/2, İstanbul 2014, ss. 220-238.