Spatial Development of Gaziantep From Past To Present

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 115 - 136, 30.12.2018

Mehmet Emin Sönmez

Öz

The
city of Gaziantep is the largest in the Southeastern Anatolia region and the
sixth largest city in Turkey with its metropolitan status accompanied by its
current population, economic state, potential for tourism and administrative system. Gaziantep, which provides a basis
for the development of the region with its industry and volume of commercial
activities, also exerts an influence on the neighbouring provinces of different
sizes by means of its economy. The development of economic cooperation with
countries from the Middle East in connection with political circumstances can
be cited among the advantages stemming from the geographical location of the
city. Gaziantep nearly doubled Turkey's average growth rate (9%), by achieving an economic growth of 16.6% in 2010. This
trend has influenced the city deeply and it has turned into one of the fastest
growing cities in Turkey. Furthermore, Gaziantep hosts around 400,000 asylum
seekers as a result of the Syrian civil war. The rapid growth of the
settlements has accelerated the spatial development of the city considerably. Indeed, while the total area of ​​the city
prior to the Ottoman period was around 0.75 square kilometres, it spread over
an area of ​​about 6 square kilometres during 400 years of the Ottoman rule.
The city, which performed a slower development in the period between the
establishment of the Republic and 1975, started to grow rapidly in the 1980s
and expanded into 60 square kilometres at present. In order to examine the
spatial development of the city, Somuncu’s (1995) “Spatial Development Method”
for the city of Kayseri as well as Ayhan and Çubukçu’s method, which was used
for the spatial development of the city of İzmir have been employed. Besides,
“The Remote Sensing Method has been utilised for the spatial development of
Gaziantep between 1975-2018.

Anahtar Kelimeler

Ayıntab, Remote sensing, Historical geography, Urban, Gaziantep city

Gaziantep Şehrinin Geçmişten Günümüze Alansal Gelişimi

Öz

Gaziantep, günümüzdeki nüfusu,
ekonomik yapısı, turizm potansiyeli, idari statüsü ve metropol şehir özelliği
ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en büyük, Türkiye’nin ise 6. büyük şehridir.
Sanayisi ve ticari hacmi ile bölgenin kalkınmasında temel teşkil eden
Gaziantep, ekonomik yönden çevresindeki farklı büyüklükte birçok yerleşmeyi de
etkisi altında tutmaktadır. Siyasi koşullara bağlı olarak Ortadoğu ülkeleriyle
ekonomik işbirliğinin gelişmesi, ilin coğrafi konumundan kaynaklı avantajlar
arasındadır. Gaziantep il olarak ekonomik açıdan 2010 yılında % 16,6 oranında
bir büyüme kaydederek, Türkiye’nin ortalama büyüme hızının (% 9) yaklaşık iki
katını gerçekleştirmiştir. Bu durum Gaziantep şehrine de yansımış ve nitekim
Gaziantep Türkiye’nin en hızlı büyüyen şehirlerinin başında gelmektedir. Ayrıca
Suriye iç savaşı nedeniyle yaklaşık 400 bin sığınmacıya ev sahipliği
yapmaktadır. Yerleşmenin hızla nüfuslanması, Gaziantep şehrinin alansal
gelişimini hızlandırmıştır. Nitekim şehrin Osmanlı dönemi öncesindeki toplam alanı
0,75 km² civarında iken, yaklaşık 400 yıllık Osmanlı hakimiyeti
döneminde 6 km² civarında bir alana yayılmıştır. Cumhuriyetin
kuruluşundan 1975 yılına kadar olan sürede alansal bakımdan daha yavaş bir
gelişme gösteren şehir, 1980’li yıllarla beraber hızla geneişlemeye başlamış ve
günümüzde yaklaşık 60 km²alana yayılmıştır. Şehrin alansal
gelişimini belirlemek amacıyla Somuncu (1995)’in Kayseri şehri için yaptığı
alansal gelişme yöntemi ile Ayhan ve Çubukçu (2010)’un İzmir için uyguladıkları
model benimsenmiştir. Şehrin 1975-2018 yılları arasındaki alansal gelişimi için
ise uzaktan algılama yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ayıntab, Uzaktan Algılama, Tarihi Coğrafya, Şehir, Gaziantep Şehri

Kaynakça

• Akpolat, M. S. (2011). Gaziantep Kentinin Kalesi, M. N. Gültekin içinde, "Ta Ezelden Taşkındır" Antep (s. 73-95), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Alpargu, M. (1999). XV. Yüzyılda Antep'in Tarihine Umumi Bir Bakış, Y. Küçükdağ içinde, Cumhuriyet'in 75. Yılında Gaziantep (s. 83-89), Gaziantep Kültür Vakfı Yayınları, Gaziantep.
• Alphan, H. (2003). Land-use Change and Urbanization of Adana, Turkey, Land Degradation & Development (14), 575-586.
• Anonynous. (1969). Gaziantep İl Yıllığı (1968), Gaziantep Valiliği, Ankara.
• Avcı, S. (1993). Türkiye’de Şehir ve Şehirli Nüfusun Dağılışı, Türk Coğrafya Dergisi (28), 249-270.
• AVCI, S. (2003). “Gelişimi ve Sorunları Açısından Türkiye'de Şehirleşme”. Sırrı Erinç Sempozyumu 2003-Coğrafya, Bildiriler Kitabı: 218-224. İstanbul.
• Ayhan, İ., & Çubukçu, K. M. (2010). Explaining historical urban development using the locations of mosques: A GIS/spatial statistics-based approach, Applied Geography (30), 229-238.
• Bayramoğlu Alada, A. (2008). Osmanlı Şehrinde Mahalle, Sümer Kitabevi, İstanbul.
• Cansever, T. (2010). Osmanlı Şehri, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Cheng, J., & Masser, I., 2003. Urban growth pattern modelling: a case study of Wuhan, P.R. China. Landscape and Urban Planning, 62 (4), 199–217.
• Çam, N. (1996). Gaziantep, İslam Ansiklopedisi, s. 469-474.
• Çam, N. (2000). Gaziantep'te Türk Mimarisi, Osmanlı Döneminde Gaziantep Sempozyumu Gaziantep Valiliği İl Özel İdaresi, (s. 1-15), Gaziantep.
• Çiftçi, Ç. (2000). XIX. Yüzyılda Gaziantep Kent Merkezinde Sosyal Donatımlar ve Bugünkü Durumu, Y. Küçükdağ içinde, Osmanlı Döneminde Gaziantep Sempozyumu (s. 295-316), Gaziantep Valiliği, Gaziantep.
• Dağlı, Y., Kahraman, S. A., & Dankoff, R. (2005). Evliya Çelebi, Seyahatnamesi, IX. Kitap, Yapıkredi Yayınları, İstanbul.
• Darkot, B. (1970). Ayıntab, İslam Ansiklopedisi, II, s. 64-67.
• Ekmekçi, E. (2006, Aralık). Dülük Tepe: Müslümanların Türbesi Eski Romalıların Tapınağı, Arıyorum, s. 37.
• Emiroğlu, M. (1981). “Türkiye'de son Sayımlar ve Kentleşme Olayının Boyutları”. Coğrafya Araştırmaları Dergisi 10: 43-82.
• Ergeç, R. (2000). Gaziantep Kalesi ve Hamamı, Osmanlı Döneminde Gaziantep Sempozyumu (s. 269-294), Gaziantep Valiliği İl Özel İdaresi, Gaziantep.
• Garsivaz–Gazi, H., Mikhail, S. & Estamboli, M.J. (2012). The position of Mosques in Islamic cities and its location design in new cities, Damascus University Journal, 28 (1), 49-67.
• Gaziantep Valiliği, (2005). Gaziantep Kültür Envanteri, Gaziantep: T. C. Gaziantep Valiliği.
• Göney, S. (1995). Şehir Coğrafyası I, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, İstanbul.
• Güzelbey, C. C. (1963). Şaraküstü, Gaziantep Kültür Derneği, Gaziantep.
• Güzelbey, C. C. (1984). Gaziantep Camileri Tarihi, Oya Matbaası, Gaziantep.
• Hacısalihoğlu, İ. Y. (2001). Türkiye’nin Kentsel Gelişme Süreci 1999 Marmara Depremi “Mekânsal Planlamadan Kopmanın Acı Bilânçosu”, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Herold, M., Goldstein, N. C. & Clarke, K. C. (2003). The spatiotemporal form of urban growth: measurement, analysis and modeling, Remote Sensing of Environment, 86, 286-302.
• Karabulut, M., Küçükönder, M., Gürbüz, M., & Sandal, E. K. (2006). Kahramanmaraş Şehri ve Çevresinin Zamansal Değişiminin Uzaktan Algılama ve CBS Kullanılarak İncelenmesi, 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 13 – 16 Eylül 2006 (s. 1-8), Fatih Üniversitesi, İstanbul.
• Karaçağlayan, N. Y. (2011). 1714-1715 Tarihleri Arasında Gaziantep'te Sosyal, Siyasi ve İktisadi Yapı (65 Numaralı Gaziantep Şer'iye Sicili Metin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi), Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kilis.
• Karadağ, M. (2011). Gaziantep'te Kentsel Mekânın ve Kültürel Coğrafyanın Değişimi, M. N. Gültekin içinde, Ta Ezelden Taşkındır..." Antep, (s. 393-412), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kesici, Ö., Sönmez, M. E., Kaplan, İ., İş, İ., & Eroğlu, M. Z. (2012). Kilis Şehrinin Fizyonomik Özellikleri ve Gelişimi, 1. Ulusal Coğrafya Sempozyumu (s. 743-751), Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Erzurum.
• Kuban, D. (2010). Türkiye'de Kentsel Koruma: Kent Tarihleri ve Koruma Yöntemleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Kuzucu, S. (2006). 123 Numaralı Antep Şer'iyye Sicili Bağlamında 1766-1768 Tarihleri Arasında Antep'in İdari ve Sosyal Yapısı Üzerine Bir İnceleme, Akademi Günlüğü Toplumsal Araştırmalar Dergisi, I (3), 39-54.
• Mateos, U. (1962). Vakayi-Name (952-1136) ve Papaz Grigor'un Zeyli (1136-1162), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Mortan, K., & Küçükerman, Ö. (2010). Çarşı, Pazar, Ticaret ve Kapalıçarşı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Özdeğer, H. (1988). 16. Asırda Ayıntab Livası, Bayrak Matbaacılık, İstanbul.
• Saoud, R. (2002). Introduction to the Islamic City, Foundation for Science Technology and Civilization, FTSC Limited, United Kingdom.
• Somuncu, M. (1995). Kayseri Şehri'nin Kuruluş ve Gelişmesi, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 4, 127-146.
• Sönmez, M. E. (2011). Adana Şehrinin Alansal Gelişimi ve Yakın Çevresinin Arazi Kullanımında Meydana Gelen Değişimler. Türk Coğrafya Dergisi (57), 55-69.
• Sönmez, M. (2012). Yerleşme Yeri Seçimi ve Alansal Gelişimi Açısından GAZİANTEP. Özserhat Yayıncılık, Malatya.
• Sönmez, M. E., & Akgül, V. (2013). Şanlıurfa Şehrinin Alansal Gelişiminin Tarihi Yapıların Konumları ve Uydu Görüntüleri ile Belirlenmesi, Türk Coğrafya Dergisi (61), 45-62.
• Tanoğlu, A. (1969). Nüfus ve Yerleşme Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Tuncel, M. (1996). Gaziantep, İslam Ansiklopedisi, 13, s. 466-475.
• Tümertekin, E., & Özgüç, N. (2011). Beşeri Coğrafya İnsan –Kültür-Mekân, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Yang, X., & Lo, C. P. (2002). Using a Time Series of Satellite İmagery to Detect Land Use and Land Cover Changes in the Atlanta, Georgia Metropolitan Area, İnternational Journal of Remote Sensing, 23 (9), 1775-1798.
• Yıldırım, M. A. (2006). 152 Numaralı (H. 1302-1303/M. 1884-1885) Ayıntab Şer'iyye Sicili'nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• Yu, W., Zang, S., Wu, C., Liu, W., & Na, X. (2011). Analyzing and modeling land use land cover change (LUCC) in the Daqing City, China, Applied Geography (31), 600-608.
• Yüceşahin, M. M., Bayar, R. ve Özgür, E. M. (2004). “Türkiye'de Şehrileşmenin Mekânsal Dağılışı ve Değişimi”. Coğrafi Bilimler Dergisi 2 (1): 23-39.