Muhafazakâr Tüketim: Türkiye’de Muhafazakârlığın Tüketim Eksenli Dönüşüm Dinamikleri

Yıl 2019, Sayı: 42, 111 - 135, 15.12.2019

Ali Baltacı

https://doi.org/10.30623/harranilahiyatdergisi.620817

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma Türk muhafazakâr çevrelerinin
tüketim toplumu eksenli radikal dönüşümünü ele almaktadır. Bu kapsamda gündelik
hayatın tüketim temelli değişim dinamikleri incelenmiş; muhafazakâr kesimin
gündelik hayatında tüketim alışkanlıklarının ve buna bağlı farklılaşmanın
izleri sürülmüştür. Türkiye’nin yaşadığı sosyal, kültürel ve iktisadi
değişimlerin tüketim toplumuna geçişi nasıl tetiklediği; muhafazakâr kesimi
nasıl dönüştürdüğü; tüketim eksenli yeni muhafazakârlık olgusunun gündelik
yaşamda nasıl karşılık bulduğu gibi soruların yanıtlanması, bu çalışmanın
öncelikli amacıdır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden kavramsal analiz
metoduyla tasarlanmıştır. Çalışmada ele alınan temel kavramlar: muhafazakârlık
ve tüketim toplumudur. Çalışmada tüketim toplumuna uyum sağlama çabasında olan
muhafazakârların giyim, eğlence ve boş zaman alışkanlıklarındaki değişim
pratikleri çözümlenmeye çalışılmıştır. Muhafazakârların kendi habituslarını
oluşturdukları gerçeğini dikkate alan çalışma, tüketim toplumuna dönüşümün
kaçınılmaz olduğunu ve muhafazakârların zamanla neoliberal akımlardan daha
fazla etkilenerek tüketim kültürü içinde çözüleceği yönündeki tartışmaları test
etmiştir. Muhafazakâr tüketim ve tüketim toplumuna dönüşümün süreçleri ve
dönüşümün somut örneklerinin de yer aldığı bu çalışmanın, gündelik yaşam ve
tüketim toplumu tartışmalarına katkı sağlayacağı umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yaşam Biçimi, Muhafazakârlık, Habitus, Tüketim, Tüketim Toplumu

Teşekkür

Makalenin oluşum sürecinde değerli fikirlerini, görüş ve eleştirilerini esirgemeyen değerli hocalarım Prof. Dr. Daron Acemoğlu, Prof. Dr. Ejder Okumuş ve Prof. Dr. Asım Yapıcı ile Mustafa Dönmez ve Mehmet Ali Demir beylere; ayrıca makaleyi okuyup düzeltmeler yapan değerli anonim hakemler ile dergi editörlerine katkılarından dolayı teşekkürlerimi sunarım.

CONSERVATIVE CONSUMPTION: TRANSFORMATIVE DYNAMICS OF CONSERVATISM WITH CONSUMPTION AXIS IN TURKEY

Öz

This study deals
with the radical transformation of Turkish conservative circles in the context
of consumer society. In this context, the dynamics of consumption-based change
of daily life were examined; marks of consumption habits and related
differentiation have been traced in the daily life of the conservative segment. The primary objective of
this study is to answer questions such as "How does Turkey’s social,
cultural and economic transition trigger the change of the consumer
society?"; "how it transforms the conservative circles?"; “how
the new consumption-based conservatism phenomenon meets in daily life?". The study was
designed with conceptual analysis method, which is one of the qualitative
research methods. The main concepts discussed in the study are conservatism and
consumer society. In this study, it is tried to analyze the practices of change
in fashion, entertainment and leisure habits of conservatives who are trying to
adapt to consumption society. Considering the fact that conservatives create their own habitus, the
study tested the debate that transformation into consumer society was
inevitable and that conservatives would be more influenced by neoliberal
currents over time and resolved within the consumption culture. It is hoped that
this study, which includes the processes of transformation into conservative
consumption and consumption society and concrete examples of transformation,
will contribute to the discussions of daily life and consumer society.

Anahtar Kelimeler

Lifestyle, Conservatism, Habitus, Consumption, Consumption Society

Kaynakça

• Adalı Aydın, Gülten - Bakır, Zeynep Nihan. “Tüketim Kültürü Bağlamında Bir Mekân Değerlendirmesi Olarak Kahve Kafelerin Üniversite Öğrencileri Tarafından Tüketimi.” Journal of Strategic Research in Social Science 2/3 (2016): 59-84.
• Akdoğan, Ali - Sungur, Erol. “Postmodern Ortamda Dindarın Değişen Giyim Anlayışı (Başörtüsü ve Tesettür Örneği Üzerinden Kimlik Tartışması)”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9/1 (2016): 67-78.
• Alejandro Néstor García Martinez. Being Human in A Consumer Society. New York: Routledge, 2016.
• Ang, Lan. Living Room Wars: Rethinking Media Audiences. New York: Routledge, 2006.
• Arvidsson, Adam. Brands: Meaning And Value in Media Culture. New York: Routledge, 2006.
• Aydoğan, Merve. Muhafazakar İnanç ve Değerlerin Tüketime Etkisi. Yüksek Lisans, Marmara Üniversitesi, 2018.
• Baltacı, Ali. “Habitus: Dini İnanç Habitusunun Oluşumu Üzerine Kavramsal Bir İnceleme”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/2 (2018): 1-24.
• Baudrillard, Jean. The Consumer Society: Myths and Structures. New York: Sage, 2016.
• Bayhan, Vehbi. “Tüketim Toplumunda Bireyin Ontolojik Mottosu: Tüketiyorum Öyleyse Varım”. 221-248. İstanbul, 2011.
• Belk, Russell W. Collecting in A Consumer Society. New York: Routledge, 2013.
• Boratav, Korkut. Türkiye İktisat Tarihi, 1908-1985. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1988.
• Bourdieu, Pierre. “Habitus”. Habitus: A Sense of Place. 59-66. New York: Routledge, 2017.
• Bourdieu, Pierre. Outline of A Theory of Practice. Cambridge: Cambridge University Press, 1977.
• Calhoun, Craig - Lipuma, Edward - Postone, Moishe. Bourdieu: Critical Perspectives. Chicago: University of Chicago Press, 1993.
• Çağlak, Uğur. “Boş Zaman Alışkanlıklarında Nostaljik Bir Trend: Yeni Nargile Kültürü ve Nargile Mekânları”. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 2/13 (2018): 67-83.
• Çarkoğlu, Ali - Toprak, Binnaz. Değişen Türkiye’de Din, Toplum ve Siyaset. TESEV, 2006.
• DİB. İnanç Turizmi Günleri Kitabı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2002.
• Doğanay, Ülkü. “AKP’nin Demokrasi Söylemi ve Muhafazakârlık: Muhafazakâr Demokrasi ve Eleştirel Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 62/1 (2007): 65-88.
• Dumais, Susan A. “Cultural Capital, Gender, and School Success: The Role of Habitus”. Sociology of Education 75/1 (2002): 44-68.
• Edwards, Tim. Contradictions of Consumption: Concepts, Practices, and Politics in Consumer Society. Buckhingham: Open University Press, 2000.
• Erkilet, Alev. “Mahremiyetin Dönüşümü: Değer, Taklit ve Gösteriş Tüketimi Bağlamında ‘İslami’ Moda Dergileri”. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 2/2 (2012): 27-40.
• Erkip, Feyzan. “The Rise of The Shopping Mall in Turkey: The Use and Appeal of A Mall in Ankara”. Cities 22/2 (2005): 89-108.
• Ertit, Volkan. Endişeli Muhafazakârlar Çağı: Dinden Uzaklaşan Türkiye. 2. Bs. Ankara: Orient Yayınları, 2015.
• Eştürk, Özlem. Türkiye’de Liberalizm: 1983-1989 Turgut Özal Dönemi Örneği. Yüksek Lisans, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Fidan, Fatma Zehra. “Tesettürlü Kadınlarda Öz Bakım ve Estetik Yönelimler”. Bilig 75 (2015): 103-126.
• Franceschelli, Michela - O’Brien, Margaret. “‘Islamic Capital’and Family Life: The Role of Islam in Parenting”. Sociology 48/6 (2014): 1190-1206.
• Gauthier, François. Religion İn Consumer Society: Brands, Consumers and Markets. New York: Routledge, 2016.
• Güz, Hanife. “Kadın Kimliğinin Medyada Öteki Üzerinden Yeniden İnşası ve Yeni Formu: Yeşil Moda ve Yeşil Defileler”. Düşünce Dünyasında Türkiz Siyaset Ve Kültür Dergisi 4/20 (2013): 31-46.
• Haydaroğlu, Ceyhun - Tatlısu, Satı. “Turgut Özal Dönemi Yeni Sağ Devlet ve Ekonomik Liberalizm: Devlet ve Piyasa İlişkisinin Politik Ekonomisi.” Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/1 (2016): 27-41.
• Jhally, Sut. The Codes of Advertising: Fetishism and The Political Economy of Meaning in The Consumer Society. New York: Routledge, 2014.
• Lizardo, Omar. “The Cognitive Origins of Bourdieu’s Habitus”. Journal For The Theory of Social Behaviour 34/4 (2004): 375-401.
• Meşe, İlknur. “İslami Bir Moda Dergisi Örneğinde Moda ve Tesettür: Ne Türden Bir Birliktelik?” FE Dergi 7/1 (2015): 146-158.
• Mutch, Alistair. “Communities of Practice And Habitus: A Critique”. Organization Studies 24/3 (2003): 383-401.
• Oğuz, Şebnem. “Türkiye’de Kapitalizmin Küreselleşmesi ve Neoliberal Otoriter Devletin İnşası”. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi 12/1 (2012): 45-46.
• Okumuş, Ejder. “Toplumsal Değişme ve Din”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 8/30 (2006): 323-347.
• Paker Tükel, İrem Begüm. Yeni Muhafazakâr Gençlik Kültürü: (İzmir’deki Üniversite Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma). Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, 2017.
• Pamuk, Şevket. Osmanlı-Türkiye İktisadî Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Pamukçu, Hüseyin - Sarıışık, Mehmet. “Helal Turizm Kavramı ve Gelişimi Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 3/1 (2017): 82-98.
• Parsons, Talcott. “On The Concept of Value‐Commitments”. Sociological Inquiry 38/2 (1968): 135-160.
• Pişkin, Mücahid. “Tüketim Toplumu’nda Din ve Dini Değerler: Lüks Hac Ve Umre Örnek Olayı”. İnsan Ve Toplum 6/2 (2016): 131-154.
• Reay, Diane. “Feminist Theory, Habitus, and Social Class: Disrupting Notions of Classlessness”. Women’s Studies International Forum. 20: 225-233. London: Elsevier, 1997.
• Rindfleish, Jennifer. “Consuming The Self: New Age Spirituality As ‘Social Product’ in Consumer Society”. Consumption, Markets And Culture 8/4 (T.Y.): 343-360.
• Scott, John. “Rational Choice Theory”. Understanding Contemporary Society: Theories Of The Present 129 (2000): 671-685.
• Sennett, Richard. The Culture of The New Capitalism. New Haven: Yale University Press, 2007.
• Seyidov, İlgar. “Tüketicilerin Davranışlarında Şekillendirici Bir Faktör Olarak İslami Bağlılık”. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi 9/1 (2015): 388-409.
• Sungur, Erol. “Postmodern Tüketim Kültürü ve Değişen Müslüman Kimliği”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/5 (2014): 131-165.
• Şahin, M. Cem. “Türkiye De Gençliğin Toplumsal Kimliği ve Popüler Tüketim Kültürü”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 25/2 (2005): 157-181.
• Tokat, Latif. “Dünya Görüşü-Din İlişkisi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/9 (2006): 41-63.
• Toprak, Binnaz - Şener, Nedim - Bozan, İrfan - Morgül, Tan. Türkiye’de Farklı Olmak Din ve Muhafazakârlık Ekseninde Ötekileştirilenler. 4. Bs. Metis Yayınları, 2012.
• Tuğal, Cihan - Aydar, Ferit Burak. Pasif Devrim: İslami Muhalefetin Düzenle Bütünleşmesi. İstanbul: Koç Üniversitesi, 2014.
• Yücebaş, Semiray. “Türkiye’de Muhafazakârlığın Gündelik Yaşam Estetiği”. İnsanbilim Dergisi 1/2 (2012): 62-80.