MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN 1918 TARİHLİ HİDROTERAPÖTİK KARLSBAD ZİYARETİ VE BU ZİYARETİN GENÇ TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NDEKİ SOSYAL YAŞAM REFORMASYONUNA KATKISI

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 203 - 215, 29.10.2023

Arın Namal , M. Kemal Temel

https://doi.org/10.9737/historystudies.1351870

Öz

Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’ni kurmadan önce Birinci Dünya Savaşı cephelerinde kumandanlık ettiği senelerde, üriner sistem hastalıklarından muzdarip olmuştur. Temmuz 1918’de, hastalığı için kaplıca kenti Karlsbad’da tedavi görmüştür. Bu terapötik ziyaret sırasında ayrıca, toplamda altı defterde yüz elli sekiz sayfaya varacak bir günlük tutmuş, bu defterler çok sonraları şahsî kütüphanesinde keşfedilmiş ve 1983’te yayımlanmıştır. Türkçe ve Fransızca kaleme alınmış olan bu notlardan Atatürk’ün gördüğü tedavinin zamanının hidroterapi ve tebdil-i gıda eksenli konvansiyonel tıbbı dairesinde olduğu görülmektedir. Daha da önemlisi, Atatürk’ün Karlsbad’da izlediği, kadınların kısıtlanmadan katılabildiği canlı sosyal yaşamdan derinden etkilendiği, Cumhuriyet’in kuruluşundan sonra Türk kadınına oy hakkı dâhil birçok hak tanırken buradaki deneyiminden de esinlendiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, tıp tarihi, hidroterapi, Karlsbad, Türkiye Cumhuriyeti

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’S HYDROTHERAPEUTIC VISIT TO CARLSBAD IN 1918 AND ITS CONTRIBUTION TO THE REFORMATION OF SOCIAL LIFE IN THE EARLY REPUBLIC OF TÜRKİYE

Öz

Before becoming the revered founder of the Republic of Türkiye, Mustafa Kemal Ataturk suffered from urinary tract diseases in his years of service as a World War I front-line commander. During July 1918, he received treatment for his illness in the spa town of Carlsbad. There, he also kept a diary of this therapeutic visit in six notebooks amounting to a total of 158 pages, which was discovered much later in his private library and published in 1983. From these notes, penned in Turkish and French, it is seen that his treatment was in line with contemporaneous conventional medicine based on hydrotherapy and dietary changes. Even more remarkably, it is understood that Ataturk was deeply influenced by the lively social life in Karlsbad, marked by unrestricted participation of women, which inspired him to grant Turkish women rights including suffrage following the foundation of the Republic.

Anahtar Kelimeler

Ataturk, medical history, hydrotherapy, Carlsbad, Republic of Türkiye

Kaynakça

• ADIVAR, Halide Edib, Memoirs of Halide Edib, The Century Co., New York 1926.
• ADIVAR, Halide Edib, The Turkish Ordeal: Being the Further Memoirs of Halide Edib, The Century Co., New York 1928.
• AKAR, Şevket Kamil, İrfan K. Karakoç, “Siyasi tarih kaynağı olarak hatırat ve gezi notları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.2, S.3, Mayıs 2004, s. 383–422.
• AKÇİÇEK, Eren, Atatürk’ün Sağlığı, Hastalıkları ve Ölümü, Güven Kitabevi, İzmir 2005.
• AYDIN, Rıfat, “Türk modernleşmesinde bir görünüm ve değişim temsili olarak kıyafet”, Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, C.3, S.6, 2018, s. 48–70.
• ESEN, Kasım, “Atatürk’ün yazlık başkenti Yalova ve yazlık Çankaya’sı Termal”, Türk İdare Dergisi, C.72, S.429, Aralık 2000, s. 211–226.
• Gazi Mustafa Kemal, Nutuk, Türk Tayyare Cemiyeti, Ankara 1927.
• İNAN, Ayşe Afet, M. Kemal Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları, 2. bas., Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları XXIII. Dizi—S.71, Ankara, 1991.
• KILIÇ, Selami, “Şapka meselesi ve kılık kıyafet inkılabı”, Atatürk Yolu Dergisi, C.4, S.16, 1995, s. 529–547.
• KNEIPP, Sebastian, My Water-cure: Tested for More Than 35 Years and Published for the Cure of Diseases and the Preservation of Health, J. Koesel, Kempten 1894.
• Mustafa Kemal, Atatürk'ün Anafartalar Muharebelerine Ait Hatıraları, yay. Uluğ İğdemir, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1943.
• NAMAL, Arın, “Polonya Duszniki Zdroj’da Spa Kültürü Sempozyumu—19 ve 20 Mayıs 2011”, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği–Hukuku–Tarihi Dergisi, C.19, S.3, 2011, s. 204–209.
• NAMAL, Arın, “Mustafa Kemal Atatürk (1881–1938), Gründer der Türkischen Republik, verbringt im Sommer 1918 einen Monat in Karlsbad”, Beiträge für Sozialgeschichte der Medizin, C.12, 2013, s. 97–107.
• NAMAL, Arın, “Die Erfahrungen des türkischen Republikgründers Mustafa Kemal Atatürk (1881–1938) in Karlsbad und seine Förderung des wissenschaftlichen Umgangs mit Heilbädern in der Türkei”, Sağlık ve Su Kültürü (ed. Arın Namal, Ayşegül Demirhan Erdemir, Bozena Plonka-Syroka), Reis Dijital Baskı Sistemleri, İstanbul 2014, s. 25–40. NAMAL, Arın, “Turkish baths in history and their place in daily life”, Tradycje i Perspektywy Rozwoju, Kultury Uzdrowiskowej, w Krynicy-Zdroju, w Kontekście Europejskim (ed. Bożeny Płonki-Syroki, Agnieszki Kaźmierczak, Sławomira Dorockiego, Andrzeja Syroki), Oficyna Wydawnicza Arboretum, Wrocław 2018.
• NAMAL, Arın, “Anatolian thermal springs mentioned in the Book of Travels of Evliyâ Celebi (1611–1682), their historical importance and current condition”, Tradycje i Perspektywy Rozwoju, Kultury Uzdrowiskowej, w Krynicy-Zdroju, w Kontekście Europejskim (ed. Bożeny Płonki-Syroki, Agnieszki Kaźmierczak, Sławomira Dorockiego, Pawła Brzegowego), Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Wrocław 2019.
• ÖZNUR, Şevket, Arın Namal, “Unter Osmanischer Ägide auf Zypern eingerichtete Hamams und ihre Stellung in der damaligen Alltagskultur”, Tarihte Sağlık ve Su Kültürü (ed. Arın Namal, Ayşegül Demirhan Erdemir, Bozena Plonka-Syroka), İstanbul Medikal Sağlık ve Yayıncılık, İstanbul 2017, s. 1–14.
• REMAN, Rıza, Şifalı Suları Kullanma İlmi Balneologi: Türkiye’nin Şifalı Kaynakları, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1942.
• SAMSINGER, Elmar, “Von nicht zu unterschätzender Bedeutung für das Ansehen im Oriente ist das Spital”, Österreich in Istanbul III: K. (u.) K. Präsenz im Osmanischen Reich (ed. Elmar Samsinger), LIT Verlag, Münster 2010, s. 343.
• ŞARMAN, Kansu (ed.), “Atatürk kronolojisi: Karlsbad’da kaplıca tedavisi”, Atlas Tarih, S.1 (Kurtuluş Savaşı özel sayısı 2), 2020, s. 22.
• ŞEHSUVAROĞLU, Bedi, Atatürk’ün Sağlık Hayatı, Hür Yayın, İstanbul 1981, s. 7.
• TEMEL, M. Kemal, “Sitotoksik kemoterapötiklerin yirminci yüzyıldaki gelişimi”, Türk Onkoloji Dergisi, C.30, S.2, 2015, s. 96–108.
• TEMEL, M. Kemal, “1950’li yıllar ve antidepresif psikofarmakoterapi: prototiplerinden bugüne klinik antidepresanların tasnif ve tarihi”, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği–Hukuku–Tarihi Dergisi, C. 27, S.2, Haziran 2019, s. 89–102.
• TEMEL, M. Kemal, “Antikiteden 1950’lere gelinene dek ‘depresyon’ kavramına, etiyolojisine ve tedavisine dair başlıca eser ve anlayışlar”, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği–Hukuku–Tarihi Dergisi, C.27, S.3, Ekim 2019, s. 256–268.
• TEMEL, M. Kemal, Gelmiş Geçmiş En Büyük Katil: 1918 “İspanyol” Gribi (2. baskı), BETİM, İstanbul 2020.
• TOPUZLU, Cemil, İstibdat–Meşrutiyet–Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım, Güven Basım ve Yayınevi, İstanbul 1951.
• ULUĞ, Naşit Hakkı, “Atatürk’ün hastalıkları,” Cumhuriyet, 10–13 Kasım 1967, s. 5.
• UŞAKLIGİL, Halid Ziya, Kırk Yıl, C.I–V, Matbaacılık ve Neşriyat T.A.Ş., İstanbul 1936.
• UŞAKLIGİL, Halid Ziya, Saray ve Ötesi, C.I–III, Hilmi Kitabevi, İstanbul 1940–1.
• UŞAKLIGİL, Halid Ziya, Bir Acı Hikâye, Hilmi Kitabevi, İstanbul 1942.
• WINGO, Marshall S., Alex Mafdali, Raymond J. Leveillee, “Forgotten surgeons: Emil and Otto Zuckerkandl and the posterior renal fascia”, The Journal of Urology, C.177, S.4, Nisan 2007, s. 353.
• YÜCEER, Saime, “Yalova Termal Kaplıcaları ve Mustafa Kemal Atatürk”, Sağlık ve Su Kültürü (ed. Arın Namal, Ayşegül Demirhan Erdemir, Bozena Plonka-Syroka), Reis Dijital Baskı Sistemleri, İstanbul 2014, s. 211–221.
• B- İnternet siteleri
• T.C. Resmî Gazete (28.11.1925-s.230), www.resmigazete.gov.tr/arsiv/230.pdf (E.T. 15.8.2023).
• T.C. Resmî Gazete (3.11.1928-s.1030), www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1030.pdf (E.T. 15.8.2023).
• T.C. Resmî Gazete (2.7.1934-s.2741), www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2741.pdf (E.T. 20.7.2023).
• T.C. Resmî Gazete (27.11.1934-s.2865), www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2865.pdf (E.T. 20.7.2023).
• T.C. Resmî Gazete (11.12.1934-s.2877), www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2877.pdf (E.T. 15.8.2023).
• T.C. Resmî Gazete (25.12.1937-s.3792), www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3792.pdf (E.T. 15.8.2023).
• UNESCO—The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, The Great Spa Towns of Europe, https://whc.unesco.org/en/list/1613 (E.T. 08.8.2023).
• Wikimedia Commons, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Karlovy_Vary-Atat%C3%BCrk_sign_plate.jpg (E.T. 12.8.2023).