Kırgız Tiyatrosunda Kadının Varoluşu (1920-1990)

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: INCSOS VIII Özel Sayısı, 72 - 86, 21.06.2023

Gökcan Çelik

https://doi.org/10.20304/humanitas.1243761

Öz

Tarihi kaynakların verdiği bilgilere göre, 1917 Ekim Devrimi’ne kadar Kırgız toplum hayatında ve edebiyatında tiyatronun varlığından söz edilemez. Tiyatro, 1917 Ekim Devrimi sonrası Kırgızların yaşamına bizzatihi devlet eliyle sokulmuş bir türdür. Amaç, Sovyetler Birliği’nin sahip olduğu sosyalist ideolojiyi okuma yazma oranı düşük bir topluma eğitim gibi uzun vadeli bir süreçle değil, hem eğlendiren hem de öğreten bir araçla benimsetmektir. Bu çalışmanın amacı, Kırgız halkının tiyatro tarihine kısaca değinerek dönem bazında tiyatro metinlerinde birey olarak kadının çoğul kimliklerini yani kadın imajını ayrıntılı bir biçimde irdelemektir. Bu bağlamda, Kırgız tiyatrosunun başlangıçtan Sovyetler Birliği’nin resmen dağıldığı 1990 yılına kadar tiyatrolarda sahnelenmiş, Kırgız kadınlarının temel sorunlarını merkeze alan ve dönemin şartlarına paralel olarak değişen kadın tiplerine yer veren belli başlı oyunlar incelenmiştir. Böylece 1920-1990 yılları arasında Kırgız tiyatrosunda/metinlerinde yazarlar/dramaturglar tarafından yaratılan kadın tiplerinin oluşturduğu doku ortaya konmakla birlikte dönemin piyeslerine yansıyan önemli kadın sorunları da gözler önüne serilmiş olacaktır. Ayrıca Ekim Devrimi’nin Kırgız toplumu ve aile yapısını nasıl etkilediği, Sovyet Hükümeti’nin kendi ideoloji doğrultusunda kadın meselesini nasıl ele aldığı dolayısıyla Kırgız kadınının toplumdaki yeri ve öneminde ne gibi değişiklikler yaşandığına da temas edilecektir. Çalışma, Türkiye’de Kırgız edebiyatı ve tiyatrosu üzerine yapılan çalışmalar arasında kadın tiplerini detaylı olarak inceleyen ilk çalışma olması hasebiyle önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kırgız Tiyatrosu, kadın tipleri, varoluş, kimlik

Kaynakça

• Abdırazakov, A. (1994). Azırkı Kırgız Dramaturgiyası (Okuu Kuralı). Bişkek: Kırgız Respublikasının Bilim Berüü Ministirligi; Kırgız Mamlekettik Uluttuk Universiteti.
• Artıkbayev, K. (2004). XX kılımdagı kırgız adabiyatının tarıhı: cogorku okuu caylarına “filologiya” adistigi boyunça okup catkan studentter üçün okuu kitebi. Bişkek: Mektep Basması.
• Artıkbayev, K. (2013). XX. Yüzyıl Kırgız Edebiyatı Tarihi. (M. Dıykanbayeva, Çev.). (1. Baskı). Ankara: Bengü Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi: 2004).
• Baygaziev, S. (2002). XX kılımdagı kırgız dramaturgiyasının tarıhı 1 (20-50-Cıldar): Monografi-Ders Kitabı, Bişkek.
• Cigitov, S. (2006). Çağdaş Kırgız Edebiyatına Dair. (K. Göz, Çev.). Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3(1), 7-20, Ankara. (Orijinal çalışma basım tarihi: 1984).
• Çelik, G. (2014a). Kırgız Dramaturgiyası Cana Sultan Rayev (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Bişkek.
• Çelik, G. (2014b). SSCB Dönemi Kırgız Toplumunun İnşasında Stratejik Bir Araç Olarak Tiyatro. Sözlü sunum, III. Uluslararası İletişim Sempozyumu-Stratejik İletişim Yönetimi, 5-7 Haziran, Bişkek.
• Göz, K. (2020a). Kasım Tınıstanov, Hayatının Son Yılları ve İdam Edilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, (36), 39-73.
• Göz, K. (2020b). Kırgız Yazar Sıdık Karaçev’in Edebî-Kültürel Faaliyetleri ve Mensur Eserlerine Bir Bakış. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (50), 61-77.
• Gündoğan, D. (2008). Kurmaca Yazın ve Kadın. Hece Dergisi, (136), 27-34.
• Kınacı, C. (2017). Kazak Tiyatrosunda Kadın Meselesi (1. Baskı). Ankara: Bengü Yayınları.
• Nutku, Ö. (2001). Dram Sanatı (Tiyatroya Giriş). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Parla, J. (2004). Tarihçem Kabusumdur! Kadın Romancılarda Rüya, Kabus, Oda, Yazı. S. Irzık ve J. Parla (Der.), Kadınlar Dile: Düşünce Edebiyat ve Toplumsal Cinsiyet, içinde (s. 179-200). İstanbul: İletişim Yayınları.