TO BE FROM OF: THE IDENTITY AND ITS REPRESENTATION IN THE MEDIA

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 25, 25 - 49, 20.03.2025

Beyza Akyüzlü , Şahinde Yavuz

https://doi.org/10.20304/humanitas.1581644

Öz

Identity is a concept extensively debated by social scientists, politicians, and scholars across fields such as cultural studies, religion, and law. Its definition is fluid, and its relational boundaries continue to evolve rapidly. Since the 1980s, studies on identity within disciplines like sociology, communication, social psychology, philosophy, and political science have not only introduced new perspectives but also made identity a central theme in complex, multidimensional discussions. This study aims to explore how residents of Of, a district in Trabzon, construct and express their identity, differentiate themselves from other identities, and are perceived by non-Of Trabzonians. It also examines how media representations of the Trabzon/Of identity are evaluated by the participants. A qualitative research approach was employed, using in-depth interviews as the primary method. Interviews were conducted with twenty participants—eleven from Of and nine from Trabzon. The research findings were analyzed using MAXQDA 2020. The study reveals that individuals from Of believe their identity confers a unique sense of privilege and advantage. This perception of privilege, instilled in Of men from childhood and reinforced by environmental influences, plays a significant role in shaping their self-awareness. From a social identity perspective, the Of identity aligns with Social Identity Theory, where in individuals affirm their in-group affiliation and foster positive self-consciousness within their social group. Participants also expressed that media representations of the Trabzon/Of identity are exaggerated and often unrealistic.

Anahtar Kelimeler

Identity, Social Identity Theory, Media, Representation, Of Identity

OFLU OLMAK: KİMLİK VE KİMLİĞİN MEDYADA TEMSİLİ

Öz

Kimlik, sosyal bilimciler, siyasetçiler tarafından, kültürel çalışmalar, din, hukuk gibi alanlarda tartışılan, kesin tanımı olmayacak kadar akışkan ve ilişkisel kapsamı hızla değişen kavramlardan biridir. Özellikle 1980 sonrasında sosyoloji, iletişim, sosyal psikoloji, felsefe ve siyaset bilimi alanlarında artan kimlik üzerine çalışmaların gösterdiği gibi kavram, hem çok yeni bir tartışma alanı sunmakta, hem de farklı ve çok boyutlu tartışmaların ana teması olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Trabzon’un ilçelerinden biri olan Of’ta yaşayan Ofluların kimliklerini nasıl kurdukları, kendilerini diğer kimliklerden nasıl farklılaştırarak bir anlam inşa ettikleri, Oflu olmayan diğer Trabzonlular tarafından nasıl algılandıkları ve Trabzon/Of kimliğinin medya temsillerinin katılımcılar nezdinde nasıl değerlendirildiğini araştırmaktır. Çalışmada nitel araştırma yaklaşımının kullanılması uygun bulunarak derinlemesine görüşme metodu seçilmiştir. Bu kapsamında 11 Oflu ve dokuz Trabzonlu olmak üzere toplamda 20 kişi ile görüşme gerçekleşmiştir. Araştırma bulguları MAXQDA 2020 ile analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, Ofluların, Oflu olmanın kendine has bir ayrıcalık ve avantaj sağladığı görüşünde oldukları anlaşılmıştır. Bu ayrıcalık hissi Oflu erkeklere çocukluklarından itibaren benimsetilmekte ve çevresel faktörlerce pekiştirilmektedir. Kimlik perspektifinden incelendiğinde; Oflu kimliğinin Sosyal Kimlik Kuramı’nın iç grup aidiyetini olumlama süreçlerine bağlı olarak işlediği, Ofluların sosyal grup içerisinde olumlu bir benlik geliştirme potansiyeline sahip olduğu görülmüştür. Trabzonlu / Oflu kimliğinin medyadaki temsili, katılımcılar tarafından abartılı ve gerçeğe aykırı olarak bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kimlik, Sosyal Kimlik Kuramı, Medya, Temsil, Oflu Kimliği

Etik Beyan

Bu çalışma, Trabzon Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu tarafından 13.09.2024 tarih ve 2024-9/1.3 karar ile onaylanmıştır.

Kaynakça

• Ahıska, M. (1996). “Kimlik” kavramı üstüne fragmanlar. Defter Dergisi, 27, 11-36.
• Akaslan, M. E. (2003). Küreselleşme sürecinde hemşehri dernekleri [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Akça, G. (2005). Modernden postmoderne kültür ve kimlik. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (15), 1-24.
• Aksoylu, K. (2012). Karadeniz deyince. U. Biryol (Ed.), Karardı Karadeniz içinde (s. 43-73). İletişim Yayınları.
• Akyiğit, H. (2021). Eşyaların mekân aidiyeti ve sosyo-mekânsal davranışlarla ilişkisi: Sakarya’da Suriyeli girişimciler. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 55-65.
• Alptekin, M. Y., & Koç, Ö. (2016). Siyasal ve kültürel yönleriyle Trabzon’da muhafazakârlık. KAREN Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2(2), 95-119.
• Arslan, M. (2021, Kasım 3-6). Sosyal medya aracılığıyla kimliğin yeniden inşası ve sürdürülmesi: Yerel bir kimlik olarak Trabzonluluk örneği [Sözlü bildiri]. 10. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi V, Konya, Türkiye.
• Aşkın, M. (2010). Kimlik ve giydirilmiş kimlikler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 213-220.
• Bakırezer, G., & Demirer, Y. (2017). Trabzon’u anlamak (3.baskı). İletişim Yayınları.
• Balcı, A. U. (2022). Türk dizilerinin kent markalaşmasına katkısı. İ. Sarıtaş & A. Özsoy (Eds.), Kültürel değişim ve endüstrileşme sürecinde Türk dizileri 2010-2020 içinde (s. 197-209). İTO Yayınları.
• Berger, P. L. & Luckmann, T. (2015). Modernite, çoğulculuk ve anlam krizi modern insanın yönelimi (Çev. M. D. Dereli, 1. baskı). Heretik Yayınları. (Orijinal çalışma 1995 yılında yayımlandı.)
• Bilgin, N. (1999). Kolektif kimlik (1.baskı). Sistem Yayıncılık.
• Biryol U. (2012). Karardı karadeniz (1.baskı). İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım: beğeni yargısının toplumsal eleştirisi. (Çev. D. Fırat ve G. Berkkurt). Heretik Yayınları.
• Bozok, M. (2012). Yoksullaşma, sağcılık, Trabzonspor taraftarlığı ve nataşaların gölgesinde Trabzon erkekliği. Uğur Biryol (Ed.), Karardı karadeniz içinde (s. 413-414). İletişim Yayınları.
• Boztepe, V. (2017). Televizyon haberlerinde Suriyeli mültecilerin temsili. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 4(1), 91-122. https://doi.org/10.24955/ilef.312831
• Burton, G. (2010). Görünenden fazlası (Çev. N. Dinç, 1.baskı). Alan Yayıncılık. (Orijinal çalışma 1990 yılında yayımlandı.)
• Connoly, E. W. (1995). Kimlik ve farklılık (Çev. F. Lekesizalın, 1.baskı). Ayrıntı Yayınları. (Orijinal çalışma 1991 yılında yayımlandı.)
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni (Çev. S. B. Demir, 3. baskı). Pegem Akademi. (Orijinal çalışma 2017 yılında yayımlandı.)
• Dalbay, R. S. (2018). “Kimlik” ve “toplumsal kimlik” kavramı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 161-176.
• Dalbay, R., & Avcı, N. (2018). Kimlik inşasına ilişkin temel yaklaşımlar ve bu yaklaşımların Türkiye’ye yansımaları. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 17-39.
• Demirtaş, H. A. (2003). Sosyal kimlik kuramı, temel kavram ve varsayımlar. İletişim Araştırmaları, 1(1), 123-144.
• Doğanay, G. (2019). Gençlerin bir kentin aidiyet mekanı olarak inşasına katılımı: Trabzon hakkındaki mitselleştirilmiş anlatılar ve trabzonspor hatırası. SİYASAL: Journal of Political Sciences, 28(2), 207-235. http://doi.org/10.26650/siyasal.2019.28.2.0021
• Doğanay, G. (2022). Trabzonspor tribünlerinde taraftarlık pratikleri. Toplum ve Bilim Dergisi, 162, 102-123.
• Dönmez, Y. (2019). Ulus-devlet, milliyetçilik ve etnik kimlik: Bir çaykara etnografisi [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Emiroğlu, K. (2017). “Trabzon ne yetiştirirsin”. G. Bakırezer & Y. Demirer (Eds). Trabzon’u Anlamak içinde (s. 97-126). İletişim Yayınları.
• Erekmekçi, M. (2022). Mikro milliyetçilik; modernist bir inşa mı, geçmişin hayaleti mi; modernist ve etno sembolcü milliyetçi kuramlar bağlamında bir değerlendirme. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 9(89), 2231-2243.
• Güneş, G., & Yıldırım, B. (2019). Cinsiyet temelli bir savaş: Kadın cinayetlerinin medyada temsili üzerine bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 30(3), 936-964. https://doi.org/10.33417/tsh.622587 Güvenç, B. (1993). Türk kimliği: Kültür tarihinin kaynakları (1. baskı). Remzi Kitabevi Yayınları.
• Hall, S. (1997). Representation: Cultural representations and signifying practices. Sage Pub.
• Hall, S. (1998). “Eski ve Yeni Kimlikler, Eski ve Yeni Etniklikler”, A. D. King (Ed.), Kültür, Küreselleşme ve Dünya Sistemi içinde (s. 71). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Hogg, M. A., & Abrams, D. (1988). Social identifications: A social psychology of intergroup relations and group processes. Routledge Pub.
• Jenkins, R. (2004). Social identity. Routledge Pub.
• Kearney, R. (2012), Yabancılar, tanrılar, canavarlar, ötekiliği yorumlamak (Çev. B. Özkul, 1.baskı). Metis Yayınları. (Orijinal çalışma 2002 yılında yayımlandı.)
• Koç, Ö. (2020). Demokrasi algısı üzerine uygulamalı bir çalışma: Trabzon ili örneği [Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kurtoğlu, A. (1989). Kentleşme sürecinde hemşehri dernekleri, [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kurtoğlu, A, (2012), Siyasal örgütler ve sivil toplum örgütleri bağlamında hemşerilik ve kollamacılık. A.Ü. SBF Dergisi, 67(1), 141-169.
• Kümbetoğlu, B. (2021). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma (7. baskı). Bağlam Yayıncılık.
• Mete, M. (2023). Sosyal kimlik teorisi ve göçmen kimliğinin ötekileştirilmesi süreci: Stereotipleştirmeye yönelik psikopolitik bir analiz. Akademik İncelemeler Dergisi, 18(2), 470-489. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1323189
• Morley, D., & Kevin R. (1997). Kimlik mekânları: küresel medya elektronik ortamlar, kültürel sınırlar (Çev. E. Zeybekoğlu). Ayrıntı Yayınları.
• Mummendey, A., & Schreiber, H. J. (1983). Better or just different? Positive social identity by discrimination against, or by differentiation from outgroups. European Journal of Social Psychology, 13, 389-397. Neyzi, L. (2018). Ben kimim: Türkiye’de sözlü tarih, kimlik ve öznellik (6. Baskı). İletişim Yayınları.
• Öksüz, H. (2014). 20. yüzyıl başlarında Trabzon: toplumsal tarih yazıları. Serander Yayınları.
• Önen, S. (2017). İzmir’de 35 ½ olmanın kentsel orta sınıf dinamikler. Kültür ve İletişim Dergisi, 39, 138-159.
• Özmen, Ş. Y. (2022). Trabzon’un sinemada sunumu: Komedi filmlerine yönelik bir analiz. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 12(1), 29-63. https://doi.org/10.53495/e-kiad.1126683
• Özmen, S., & Vural, A. M. (2023). Medya profesyonellerinin medyada kadın temsili algısı. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20, 1-30. https://doi.org/10.58793/marusad.1393716
• Ragin, C. C., Nagel, J., White, P., & National Science Foundation. (2004). Sociology program. Workshop on Scientific Foundations of Qualitative Research. National Science Foundation.
• Saldana, J. (2019). Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı (Çev. A. Tüfekçi Akcan & S. N. Şad, 3.baskı). Pegem Akademi. (Orijinal çalışma 2009 yılında yayımlandı.)
• Saltık, Y. (2022). Öteki Trabzonspor (1. baskı). Alfa Yayınları.
• Sevinç, B. (2014) Trabzonluluk kimliği: Bir şehrin ruhu (1.baskı). Serander Yayınları.
• Sığın Karaduman, S. (2009). Televizyon haberlerinde egemen ideoloji ve farklı kimliklerin temsili [Doktora Tezi, Ege Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Sözkesen, M. (2021). Sen anlat Karadeniz dizisinin kadın izleyiciler tarafından alımlanması. Sosyal Mucit Academic Review, 2(2), 72-91. https://doi.org/10.54733/smar.987241
• Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research: grounded theory procedures and techniques. Sage Pub.
• Subaşı, S. T. (2018). Dizilerde hegemonik temsiller: “Tipik karadeniz kadını”. Ö. Şendeniz & E. Yıldırım (Eds.). Sırtında sepeti: Bafra’dan Hopa’ya Karadeniz’de kadınlık halleri içinde (s. 317-347). Phoenix Yayınları.
• Taş, S. & Kamber T., & Başkan, K. (2017). Turistik destinasyon tercihlerinde filmlerin ve TV dizilerinin etkisi: Doğu Karadeniz bölgesi örneği. Journal of International Social Research, 10, 1134-1145.
• Thompson. J. B. (2019). Medya ve modernite (Çev. S. Öztürk, 2.baskı). Kırmızı Yayınları. (Orijinal çalışma 1995 yılında yayımlandı.)
• Turner, J. (1987). Rediscovering the social group: A self categorization theory. Basil Blakcwell.
• Varol, S. F. (2016). Temsil, ideoloji ve kimlik (1. baskı). Varlık Yayınları.
• Weeks, J. (1998). Farklılığın değeri, kimlik: topluluk, kültür, farklılık (Çev. İ. Sağlamer, 1.baskı). Sarmal Yayınevi. (Orijinal çalışma 1996 yılında yayımlandı.)
• Woolf, N.H. & Silver, C. (2018). Qualitative Analysis Using MAXQDA. Routledge
• Yavuz, Ş. (2015). Ataerkil egemen erkeklik değerlerinin üretiminde kadınların rolü: Trabzon örneği. Fe Dergisi, 7(1), 117-130.
• Yeğenoğlu, M. (2003). Sömürgeci fanteziler, oryantalist söylemde kültürel ve cinsel fark. Metis Yayınları. Yel, A. M. (2018). Medya ve sinemada temsil edilme biçimleriyle İslam karşıtlığı. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi, 1(1), 5-16.
• Yıldırım, Ö. (2004). Trabzon’da dini hayat [Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yiğitbaşı, K., & Sarıçam, S. (2020). Toplumsal cinsiyet rollerinin temsili ve medya: Trt çocuk dergisi örneği. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 33, 22.
• Yoğurtçu, G. (2019). Yaşlılık olgusu ve yaşlılığın medyada temsili: Türkiye, Rusya ve Kırgızistan gazeteleri örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(3), 1049-1066.