Psikolojik Sözleşme ile Sosyal Aylaklık Arasındaki İlişkide Kişilik Özelliklerinin Düzenleyici Etkisi

Yıl 2020, , 2 - 16, 30.06.2020

Tuğçe Kirmanoğlu , Elif Özge Erbay

https://doi.org/10.25203/idd.710441

Cited By: 3

Öz

Amaç: Bu araştırma, örgüt çalışanlarının psikolojik sözleşme ihlali algıları ile sosyal aylaklık davranışları arasındaki ilişkide kişilik özelliklerin düzenleyici etkisini incelemeyi amaçlamıştır.

Tasarım/Yöntem: Araştırma, psikolojik sözleşme ihlali ile sosyal aylaklık arasındaki ilişkiyi öğrenmek amacıyla nicel araştırma yöntemi olan ilişkisel tarama yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın modelinde psikolojik sözleşme ihlali bağımsız değişken, sosyal aylaklık bağımlı değişken, kişilik özelliği ise düzenleyici değişken olacak şekilde tasarlanmıştır.

Sonuçlar: Araştırma sonuçlarına göre; katılımcıların yeni deneyimlere açıklık özellikleri arttıkça psikolojik sözleşmeye dair olumlu algılarının arttığı gözlenmiştir. Psikolojik sözleşme ihlaline yönelik algının ise sosyal aylaklık davranışını yordadığı tespit edilmiştir. Kişilik özelliklerinin psikolojik sözleşme ve sosyal aylaklık davranışı arasındaki ilişkideki dışadönüklük, öz disiplin/sorumluluk ve yeniliğe açıklık kişilik özelliklerinin düzenleyici etkilerinin olduğu; ancak duygusal dengelilik ve uyumluluk özelliklerinin ise düzenleyici rollerinin bulunmadığı tespit edilmiştir.

Özgün Değer: Ülkemiz gibi grup performansının kişisel performansın önüne geçtiği toplulukçu kültürlerde sıklıkla karşılaşılan sosyal aylaklık davranışının öncüllerine dair yapılan sınırlı sayıdaki çalışma olması sebebiyle; bu araştırma ile sosyal aylaklığın bir öncülü olarak örgüt çalışanlarının psikolojik sözleşme algılarının çalışılmasının ve kişilik özelliklerinin ise bu ilişkideki düzenleyici etkisinin ölçümlenmenin de literatüre katkı sağlaması; iş dünyasına ise yönetimsel düzeyde öneriler sunması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Sözleşme, Psikolojik Sözleşme İhlali, Sosyal Aylaklık, Beş Faktör Kişilik Özellikleri

The Moderating Effect of Personality Traits on the Relationship Between Pyschological Contract and Social Loafing

Öz

Objectives: This research aims to examine the moderating effect of personality traits on the relationship between social loafing and employees’ perceptions of psychological contract violation.

Methods: Correlational research model as a quantitative method is used to study if there is a relationship between psychological contract violation and social loafing. This model for the research, is designed to consider psychological contract as an independent variable, social loafing as a dependent variable and personality traits as moderator.

Results: Research results show that there is a positive relationship between positive psychological contract perception and the personality trait of openness to new experiences. It was also determined that psychological contract violation significantly predicts social loafing. It is found that the moderating effects of personality traits of extraversion, conscientiousness, and openness to experiences on the relationship between psychological contract and social loafing, whereas the traits of neuroticism and agreeableness have not any moderating effects on this relationship.

Originality: Because of the limited number of studies about the antecedents of social loafing behavior as a widely experienced concept in collectivist cultures like our country where group performance comes prior to individual performance; it is considered that studying psychological contract as an antecedent of social loafing behavior, and measuring the moderating effect of personality traits, would contribute to the future researches and provide managerial suggestions for business world.

Anahtar Kelimeler

Psychological Contract, Psychological Contract Violation, Social Loafing, Big Five Personality Traits

Kaynakça

• Argyris, C. (1960), Understanding Organizational Behavior, Homewood IL: Dorsey Press.
• Aronson, E., Wilson, T., &Akert, R. (2012), Sosyal Psikoloji, İstanbul: Kaknüs Yayınları
• Aykanat, Z. (2014), Psikolojik Sözleşmenin İhlali Algısında Örgütsel Adaletin Etkisi Ve Etik Liderin Aracı Değişken Olarak Rolü: Kalkınma Ajanslarında Uygulama, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Behrem , Ü. (2017), "Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Örgütsel Adalet Algısı Aracılığıyla Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Üzerine Etkisinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma", Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Benet-Martinez, V. & John, O. P. (1998) , Los Cinco Grandes Across Cultures and Ethnic Groups: Multitrait Multimethod Analyses of the Big Five in Spanish and English. American Psychological Association, 75(3), 729–750.
• Burger, J. (2016). Kişilik. İstanbul: Kaknüs Yayınevi
• Comer, D. (1995), A Model of Social Loafing in Real Work Groups. Human Relations, 48(6), 647-667.
• Çetin,F. & Varoğlu, A. (2009), Özellikler Bağlamında Girişimcinin Beş Faktör Kişilik Örüntüsü. Savunma Bilimleri Dergisi, 8 (2), 51-66.
• Çivitci, N. & Arıcıoğlu, A. (2012), Psikolojik Danışman Adaylarının Yardım Etme Stilleri Ve Beş Faktör Kuramına Dayalı Kişilik Özellikleri, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 78-96.
• Çolak,H., Yıldırım, Ş. & Esen, Ü. (2018), Çalışanların Yalan Söyleme Eğilimi ve Üretkenlik Karşıtı Davranışları Arasındaki İlişkide Kişiliğin Düzenleyici Rolü. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 76-95.
• Erdem, H. (2016), Özel Banka Çalışanlarında Psikolojik Sözleşme İhlalleri İle Örgütsel Adalet Etkileşimi: Elazığ İlinde Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(1), 1-18.
• Hatipoğlu,Z. & Akduman,G. (2019), Psikolojik Sözleşme İhlalinin Örgütsel Sessizlik Üzerindeki Etkisinde Kişilik Özelliklerinin Aracı Rolü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 2129-2151.
• Hung T., Chi N.& Lu W. (2009), Exploring the Relationships Between Perceived Coworker Loafing and Counterproductive Work Behaviors: The Mediating Role of a Revenge Motive. Journal of Business and Psychology, 24 (3), 257-27.
• Ilgın, B (2010), Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Oluşumunda Ve Sosyal Kaytarma İle İlişkisinde, Duygusal Zeka Ve Lider Üye Etkileşiminin Rolü, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• İrengün, O. (2014), Beş Faktör Kişilik Kuramının Sosyal Girişimcilik Yönelimine Etkisi ve Bir Alan Araştırması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• İnanç,B. & Yerlikaya, E. (2017), Kişilik Kuramları,13.Baskı, Ankara: Pagem Yayınları,
• Kara,A. (2020)," Kültürel Sıkılık-Esnekliğin Sosyal Kaytarmaya Etkisinde Örgütsel Adalet Ve İletişim Doyumunun Aracılık Etkisi",Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Karau, S.& Williams, K. (1991), Social Loafing And Social Compansatıon:The Effects Of Expectations Of Co-Worker Performance. Journal of Personality and Social Psychology, 61 (4), 570-581.
• Karau, S.& Williams, K. (1993), Social Loafing: A Meta-Analytic Review and Theoretical Integration. Journal of Personality and Social Psychology, 65 (4), 681-706.
• Karasar,N. (2018), Bilimsel Araştırma Yöntemi , 33.Baskı, Ankara: Nobel Yayınevi
• Kılıç,D. (2016), Adams’ın Eşitlik Kuramı Bağlamında Müzik Öğretmenlerinin İş Tatminini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute, 19 (36), 193-235
• Kravitz,D. &Martin, B. (1986), Ringelmann Rediscovered: The Original Article, Journal of Personality and Social Psychology, 50 (5), 936-941.
• Kurt, D. &Yıldız, E. (2017), Kişilik Kuramları, 2.Baskı, Ankara: Pagem Akademi,
• Latene, B., Williams, K.&Harkins, S. (1979), Many Hands Make Light the Work:The Causes and Consequences of Social Loafing. Journal of Personality and Social Psychology, 37 (6), 822-832.
• Liden R.,Wayne S.,Jaworski R.&Bennet N. (2004), Social Loafing: A Field Investigation ,Journal of Management, 30 (2), 285-304.
• Morrison E. & Robinson S. (1997), When Employee Feel Betrayed: A Model of How Psychological Contract Violation Develops, Academy of Management Rewiev, 22 (1), 226-256.
• Ötken,A.&Cenkci,T. (2013), Beş Faktör Kişilik Modeli Ve Örgütsel Muhalefet Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Öneri Dergisi ,10 (39), 41-51.
• Özer, E. (2013), Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Sağlamlık Düzeylerinin Duygusal Zeka Ve Beş Faktör Kişilik Özellikleri Açısından İncelenmesi, Doktora Tezi, Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Özgen H. & Özgen H. (2010), Psikolojik Sözleşme Ve Boyutlarının İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık Ve İşten Ayrılma Niyetine Etkileri: Tıbbi Satış Temsilcileri Üzerinde Bir Araştırma, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (1), 1-19.
• Özkan, Ç. (2018) , Çalışanların Kişilik Özelliklerinin Hizmet Verme Yatkınlıkları Ve Sosyal Kaytarma Davranışları Üzerindeki Etkisi: Otel İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Edirne.
• Robbins, S. & Judge T. (2013), Örgütsel Davranış, 14. Basım, Çeviri Editörü: Prof.Dr.İnci Erdem, Ankara: Nobel Yayınevi
• Robinson S. &Rousseau D. (1994), Violating The Psychological Contract: Not The Exception But The Norm, Journal Of Organizational Behavıor, 15 (3), 245-259.
• Sabuncuoğlu, Z. &Tüz, M .(2013), Örgütsel Davranış,5.Baskı, Bursa: Aktüel Yayıncılık
• Sümer, N. & Sümer, H. C. (2005), Beş faktör kişilik özellikleri ölçeği (Yayınlanmamış çalışma).
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007), Using Multivariate Statistics, (5th ed.) Boston: Allyn and Bacon.
• Topçu,M. & Basım, H. (2012), Kişilik Özelliklerinin Psikolojik Sözleşme Algısına Etkisi: Kobi’lerde Bir Araştırma, 8. Kobiler ve Verimlilik Kongre Kitabı, Editörler: Prof.Dr.Müge İşeri, Yrd.Doç.Dr. Gülsüm Gökgöz, Yrd. Doç.Dr. Asuman Sönmez ,İstanbul.
• Tozkoparan, G. (2013), Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Çatışma Yönetim Tarzlarına Etkisi: Yöneticiler Üzerinde Bir Araştırma. Ekonomik Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (2), 189-231.
• Topaloğlu, H &Arastaman ,G. (2016), Örgütlerde Psikolojik Sözleşme Üzerine Kuramsal Bir Değerlendirme, Ihlara Eğitim Araştırma Dergisi, 1 (2), 25-36.
• Turnley,W. & Feldman,D. (1999), The Impact Of Psychological Contract Violations On Exit, Voice, Loyalty, And Neglect ,Human Relations, 52 (7), 1-18.
• Türk Dil Kurumu (2011), Genel Türkçe Sözlük, viewed 18 September 2019, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5d8275de59a677.91263546
• Ülke, H.E. (2006), "Investigating The Role Of Personality And Justice Perceptions On Social Loafing", Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. .