2022/0302 Sayılı Avrupa Birliği Yeni Ürün Sorumluluk Direktif Teklifinin Getirdikleri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 82 Sayı: 2, 363 - 407, 11.07.2024

Ayşe Arat , Elif Akıncı

https://doi.org/10.26650/mecmua.2023.82.2.0001

Öz

Avrupa Birliği Hukukunda yaklaşık kırk yıldır uygulanmakta olan ve hatalı ürünler sebebiyle doğan zararlara karşı kusursuz sorumluluk rejimi içeren 85/374 sayılı Ürün Sorumluluk Direktifi’nin yürürlüğe girdiği tarihten bugüne imalat, satış ve ürün çeşitliliği alanlarında önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Direktifin amacı, hatalı ürünler sebebiyle meydana gelebilecek bedensel veya malvarlığına yönelik zararları tazmin etmeye yönelik bir sistem kurabilmektir. Bu çerçevede Direktif, 1985 yılında kabul edilmesinden bu yana etkili bir araç olarak uygulanmıştır. Ancak mevcut haliyle bugünün teknolojisinin getirdiği bazı gelişmeleri yakalamaktan uzaktır. Direktif, özellikle yapay zekâ, otonom cihazlarda yaşanan teknolojik gelişmeler ve yaygınlaşan döngüsel ekonomi ile bağlantılı ürünler göz önüne alındığında bu yeni risklerden zarar görenleri etkili bir biçimde koruyabilmek adına değişime muhtaçtır. Bu sebeple 28 Eylül 2022 tarihinde, tespit edilen ve eleştirilen eksikleri gidermek amacıyla yeni bir Ürün Sorumluluğu Direktifi Teklifi yayınlanmıştır. Ürün Sorumluluğu Direktifi Teklifinde, direktifte yer alan mevcut sorumluluğun, modern dijital ekonomi ve döngüsel ekonominin ortaya çıkardığı ürünlere nasıl uygulanacağı, zararın ispatının kolaylaştırılması ve tazminat taleplerinin önündeki engellerin kaldırılmasına ilişkin sorunlar giderilmeye çalışılmıştır. Teklif, AB Komisyonu’nun Avrupa’yı dijital çağa uygun hale getirme politikası çerçevesinde, dijital teknolojilerle bağlantılı riskleri azaltmayı ve ürünlerin güvenliğini artırmayı hedeflemektedir. Bu bakış açısıyla, üründen kaynaklı bir zarar ortaya çıktığında zarar görenlerin tazminat taleplerinin karşılık bulacağı ve aynı zamanda üreticilerin sorumluluk risklerini öngörülebilecekleri bir düzenleme yapılmaya çalışılmıştır. Çalışmada tüm bu değişiklik hazırlıkları detaylı olarak incelenmiş, konu Türk Hukuku ve özellikle 7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu ile karşılaştırmalı olarak ele alınmış, söz konusu değişikliklerin hukukumuza nasıl yansıyabileceği ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

2022/0302/COD, Ürün Sorumluluğu Direktif Teklifi, Ürün Sorumluluğu, Hatalı Ürün, Dijital Ürün, Üreticinin Sorumluluğu, İmalatçının Sorumluluğu

Evaluation of The Implications of The European Union’s New Product Liability Directive Proposal No. 2022/0302

Öz

The Product Liability Directive (PLD) 85/374 has been a significant aspect of European Union law for almost four decades, introducing strict liability for damages arising from defective products. Although the PLD has operated effectively since its inception in 1985, it has not kept pace with modern technological advances. Particularly in the context of products involving artificial intelligence, autonomous devices, and the circular economy the shortcomings of the PLD have become obvious and require revision. A new Proposal for a PLD was published on 28 September 2022 to address these issues. The main objectives of the PLD are to ensure adequate compensation for individuals damaged by products derived from modern digital and circular economies, streamline damage assessment procedures, and to facilitate access to compensation claims. The proposed amendments aim to create a predictable framework for compensating parties who are injured by defective products and determining the liability of producers, thus striking a balance between consumer protection and the interests of producers. For these reasons, the proposed amendments to PLD represent a critical step towards addressing the challenges posed by technological developments, such as product safety, and ensuring comprehensive protection for both consumers and producers. Implementing these amendments will establish a robust legal framework that addresses the evolving digital landscape and protects consumer interests while encouraging innovation. Accordingly, in this study, all these amendment preparations are examined in detail and discussed in comparison with Turkish Law and in particular with the Product Safety and Technical Regulations Law No. 7223. Furthermore, it evaluates how these amendments could potentially impact Turkish law.

Anahtar Kelimeler

2022/0302/COD, The Proposal for Product Liability Directive, Product Liability, Defective Product, Digital Product, Manufacturer’s Liability, Producer’s Liability

Kaynakça

• Atamer YM / Kurtulan Güner G, “Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu ile İmalatçının Sorumluluğu Konusu Türk Hukuku Açısından Çözülmüş Müdür?” 2021 70 (2) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 543-588. google scholar
• Aydos OS, Ürün Sorumluluğu (1. Basım Adalet Yayınevi 2009). google scholar
• Baş S, “7223 Sayılı Kanun Kapsamında Ürün Sorumluluğu Kavramına Genel Bir Bakış” 2022 (52) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 349-382. google scholar
• Böhm U, Amerikanisches Zivilprozessrecht (Verlag Dr. Otto Schmidt 2005). google scholar
• Çelt DÖ, “Ürün Sorumluluğunda Yaşanan Güncel Gelişme: 7223 Sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu” 2021 7 (1) Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 73-114. google scholar
• Çırak E, “Ticari Sırrın İfşasından Doğan Ceza Sorumluluğuna İlişkin Türk ve Alman Hukuk Sistemlerindeki Güncel Durumun Değerlendirilmesi” 2022 8 (1) Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi 179-204. google scholar
• De Bruyne J, Dheu O ve Ducuing C, “The European Commission’s Approach To Extra-Contractual Liability and AI - An Evaluation of the AI Liability Directive and the Revised Product Liability Directive”. https://ssrn.com/abstract=4295676 Erişim Tarihi 03.03.2023. google scholar
• De Bruyne J, Gils T ve Van Gool E, Tort Law and Damage Caused by AI Systems, Artificial Intelligence and the Law (2nd edition 2022), 395- 445. google scholar
• Erdönmez G, Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku, Cilt I-II (15. Bası On İki Levha Yayıncılık 2017). google scholar
• European Commission, Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on liability for defective products, European Commission, COM (2022) 495, 2022. https://eur-lex. europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52022PC0495 Erişim Tarihi 01.02.2023. google scholar
• European Law Institute, Feedback on the European Commission's Proposal for a Revised Product Liability Directive, 2022, https://www.europeanlawinstitute.eu/fileadmin/user_upload/p_ eli/Publications/ELI_Draft_of_a_Revised_Product_Liability_Directive.pdf Erişim Tarihi 04.02.2023. (ELI, Feedback). google scholar
• European Law Institute, Innovation Paper Series, Guiding Principles for Updating the Product Liability Directive for the Digital Age, European Law Institute, Viyana 2021. https://www. europeanlawinstitute.eu/fileadmin/user_upload/p_eli/Publications/ELI_Guiding_Principles_ for_Updating_the_PLD_for_the_Digital_Age.pdf Erişim Tarihi 01.03.2023. (ELI, Guiding) google scholar
• Fairgrieve D ve Rajneri E, “Is Software a Product under the Product Liability Directive?”, Member State & Academic Perspectives (1. Auflage, Zeitschrift für internationales Wirtschaftsrecht 2019), 24-27. google scholar
• Geistfeld MA, “A Roadmap For Autonomous Vehicles: State Tort Liability Automobile Insurance And Federal Safety Regulation” 2017 105 California Law Review, 1611-1694. google scholar
• Geistfeld MA, Product Liability Law (2nd edition, Aspen Publishing 2021), 178-180. google scholar
• Gezder Ü, “Elektronik Ticaret Hukukî İşlemlerinin Ayrımı - Dijital İçerik ve Hukukî Niteliği” 2016 22 (3) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan 1119-1132. google scholar
• Hacker Philipp, “The European AI Liability Directives- Critique of a Half-Hearted Approach and Lessons for the Future,” (2023). https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4279796 Erişim Tarihi 14.03.2023. google scholar
• Havutçu A, Türk Hukukunda Örtülü Bir Boşluk: Üreticinin Sorumluluğu (Seçkin Yayıncılık 2005). google scholar
• Hoppe V, Die Einbeziehung Auslandischer Beteiligfer in US-Amerikanische Class Actions (Peter Lang Internationaler Verlag Der Wissenschaften 2006). google scholar
• Hylton KN, Tort Law - A Modern Perspective (Cambridge University Press 2016). google scholar
• Kanışlı E, “Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu (ÜGTDK) Uyarınca Üreticinin Sorumluluğu” 2020 78 (3) İstanbul Hukuk Mecmuası 1413-1468. google scholar
• Karaman TA, Üreticinin ayıplı Ürünün Sebep Olduğu Zararlar Nedeniyle Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluğu (Vedat Kitapçılık 2008). google scholar
• Kettiger D ve Pekkanen P, Innovations on European Caseflow Management in Courts, Editör, Lienhard, Andreas (Nomos Verlagsgesellschaft 2018), 45-62. google scholar
• Kırca Ç, Ürün Sorumluluğu (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırmaları Enstitüsü 2007). google scholar
• Kulaklı E, Ürün Sorumluluğu ve Ayıp Kavramı (On İki Levha Yayınları 2009). google scholar
• Kuru B, İstinafSistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku (1. Baskı, Legal Kitabevi 2016). google scholar
• Koch BA., Borghetti J-S, Machnikowski P, Pichonnaz P, Rodriguez de las Heras Ballell T, Twigg-Flesner C ve Wendehorst C, “Response of the European Law Institute to European Commission’s Public Consultation on Civil Liability Adapting Liability Rules to the Digital Age and Artificial Intelligence” 2022 1 (13) Journal of European Tort Law 25-63. google scholar
• Koziol H, Green MD, Lunney M, Oliphant K ve Yang L, Product Liability- Fundamental Questions in a Comperative Perspective (de Gruyter 2017). google scholar
• Oechsler J, “Produkthaftung beim 3D-Druck” (Neue Juristische Wochenschrift 2018), 1569-1571. google scholar
• Okur, S, Otonom Araçlarda Sözleşme Dışı Hukuki Sorumluluk, Yapay Zekâ Sorumluluk Doktrinine Mukayeseli Bir Katkı (Adalet Yayınevi 2021). google scholar Öztan B, İmalâtçının Sorumluluğu (Turhan Kitabevi 1982). google scholar
• Polat C, “Türk ve Avrupa Birliği Hukukunda Ürün Sorumluluğu” 2021 70 (4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 973-1041. google scholar
• Schack H, Einfrührung in das US-amerikanische Zivilprozessrecht (4. Auflage, C. H. Beck 2011). google scholar
• Sirmen AL, “Ürün Sorumluluğu”, Sorumluluk Hukuku Sempozyumu Bildirileri Kitabı (Tam Metinler) Haziran 23-24 2022 (Filiz Kitabevi 2022), 63-92. google scholar
• Spindler G, “Die Vorschlage der EU-Kommission zu einer neuen Produkthaftung und zur Haftung von Herstellern und Betreibern Künstlicher Intelligenz” 2022 38 (11) Computer und Recht 689704. (Spindler, CR) google scholar
• Spindler G, Different Approaches for Liability of Artificial Intelligence - Pros and Cons - the New Proposal of the EU Commission on Liability for Defective Products and AI Systems, Ocak 2023. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4354468 ET. 03.03.2023. (Spindler, Pros and Cons) google scholar
• Ünal A ve Kalkan A, “Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğu Üzerine Olan ve Olması Gereken Hukuka Dair Genel Düşünceler” 2019 (39) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 45-82. google scholar
• Ünal Kaya H, “Türk ve Alman Medeni Usul Hukukunda Karşı Tarafın Elindeki Belgeye Ulaşabilme İmkânları” 2018 67 (4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 783-806. google scholar
• Verheyen T, “On Behavioural Asymmetry in Product Liability Law- How Privatising Nudging Will Get European Product Liability Theory Back on Track” 2021 1 (12) Journal of European Tort Law 40-64. google scholar
• Wagner G, “Liability Rules for the Digital Age - Aiming for the Brussels Effect” 2023 3 (13) Journal of European Tort Law 191-243. google scholar
• Wagner G, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch: BGB, Band 7: Schuldrecht -Besonderer Teil IV (8. Auflage, C.H.Beck 2020). (MüKoBGB/Wagner) google scholar