*** Etik ilkelere ilişkin yazım kurallarına, dergimizin Yazım Kuralları sekmesinde lütfen bakınız!!!
ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ İLKELERİ
Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi (İJMEB)’ne gönderilen bilimsel yazılarda, Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği ile ilişkili yönergeler, International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE)’un önerileri ve Committee on Publication Ethics (COPE)’un Editör ve Yazarlar için Uluslararası Standartları dikkate alınmalıdır.
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Davranışlar
İntihal, verilerde sahtecilik ya da yanıltmacılık, yayın tekrarı, bölerek yayınlama ve araştırmaya katkısı olmayan kişilerin yazarlar arasında yer alması etik kurallar dahilinde kabul edilemez uygulamalardır. Aşağıda ayrıntılı olarak açıklanan bu ve benzeri uygulamalarla ilişkili herhangi etik bir usulsüzlük durumunda gerekli yasal işlemler yapılacaktır.
a) İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek, intihal kapsamında ele alınmaktadır. İntihalden kaçınmak için yazarlar bilimsel kurallara uygun bir şekilde atıf yapmalı ve araştırmaları içerisinde yer alan tüm bilimsel yazılara ait kaynak gösterimine dikkat etmelidirler.
b) Veride Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan ya da değişikliğe uğratılmış verileri kullanmak, veride sahtecilik kapsamında ele alınmaktadır. Yazarlar verilerini etik kurallar dahilinde toplayarak, süreç içerisinde geçerlik ve güvenirliği etkileyecek bir değişikliğe maruz bırakmadan analiz etmelidirler.
c) Çarpıtma: Araştırmadan elde edilen kayıtları ya da verileri değiştirmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını değiştirmek ya da şekillendirmek, çarpıtma kapsamında ele alınmaktadır. Yazarlar araştırma süreci ile ilişkili verdikleri bilgilerde dürüst, objektif ve şeffaf olmalıdırlar. Etik kuralları ihlal etmekten kaçınmalıdırlar.
d) Yayın Tekrarı: Aynı yayını, yapılmış olan önceki yayınlara atıf yapmaksızın ayrı yayınlar olarak sunmak, yayın tekrarı kapsamında ele alınmaktadır. Değerlendirilmek üzere gönderilen yayınların daha önce başka bir yerde yayımlanması ya da değerlendirme sürecinde olması ile ilişkili sorumluluk tamamen yazarlara aittir. Yazarlar tekrardan kaçınmalı, özgün ve orijinal araştırmalarını göndermeye özen göstermelidirler.
e) Bölerek Yayınlama: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları ayrı yayınlar olarak sunmak, bölerek yayınlama kapsamında ele alınmaktadır. Yazarlar araştırma bütünlüğünü göz önünde bulundurmalı ve sonuçları etkileyecek bölmelerden kaçınmalıdırlar.
f) Haksız Yazarlık: Araştırmaya katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek ya da katkısı olan kişileri dâhil etmemek, haksız yazarlık kapsamında ele alınmaktadır. Araştırmanın planlanması, tasarımı, verilerin toplanması, analiz edilmesi, değerlendirilmesi, araştırmanın yayına hazırlanması ve son halinin ortaya koyulması aşamalarına tüm yazarlar yeterli düzeyde katkı sağlamış olmalıdırlar.
Araştırma Etiği İlkeleri
Aşağıdaki araştırma etiği hakkındaki mesleki ahlak kuralları, araştırmanın amaçlarına katkıda bulunur, iş birliği için gerekli değerleri destekler, araştırmacıların kamuya olan sorumluluğunu garantiye alır, kamu desteği ile güvenilirlik sağlar ve çeşitli ahlaki ve sosyal değerleri güçlendirir:
1. Araştırmacı kullandığı verileri, malzemeleri, teçhizatları, kaynakları ve bulguları toplumla paylaşmak zorundadır.
2. Araştırmacı bulgularını uydurmamalı, başka bir yerden çalmamalı ya da yanlış yorumlamamalıdır. Sonuçları, metotları, prosedürleri doğru raporlamalı ve meslektaşlarını, sponsorları ve kamuyu yanıltmamalıdır.
3. Araştırmacı insanların mahremiyetine ve sırlarına saygılı olmalı ve araştırmasında izin verilmediği sürece şahıs isimlerini kullanmamalıdır. Ayrıca araştırmacı kendi kimliğini de saklamamalıdır.
4. Patent, telif hakkı ve diğer fikri mülkiyetlere saygılı olunması gerekir. İzinsiz veri, yöntem ve sonuçlar kullanılmamalı ve katkıda bulunanlar mutlaka referans gösterilmelidir.
5. Gizli iletişimler, personel kayıtları, ticari ve askeri sırlar, hasta kayıtları korunmalıdır.
6. Taraflı deney tasarımı, veri analizi ve yorumdan kaçınılmalı, objektif olunmalıdır.
7. Bütünlük ve tutarlılık sağlanmalıdır.
8. Dikkatsizlik yüzünden yapılan hata ve atlamalar, çalışmanın baştan sona ciddi olarak incelenmesiyle engellenmelidir.
9. Sosyal hasarlara yol açabilecek araştırmalardan kaçınılmalıdır.
10. Bilimsel yetki ve bütünlük ile ilişkisi olmayan cinsiyet, ırk, köken ve diğer faktörleri kullanarak ayrımcılık yapılmaması gerekir.
11. İlgili kanunların bilinip, bunlara uyulması lazımdır.
12. İnsani konularda yürütülen araştırmalarda risk ve zarar minimize edilmeli, insan onuru, mahremiyeti ve otonomisi korunmalıdır. Çocuk, gelişimle veya kavramayla ilgili engelli, huzur evinde yaşayan, evsiz veya kanuni bir statüsü olmayan savunmasız kişileri içeren araştırmalarda özel önlemler alınmalıdır.
Yayın Etiği Bildirgesi
Aşağıda; editörler, yazarlar ve hakemler için belirlenmiş yükümlülükler “Dergi Editörleri Davranış İlkeleri”ni (Code of Conduct for Journal Editors-COPE) esas alır. Editörler, yazarlar ve hakemler dergi başvuru ve değerlendirme işlemlerine uymakla mükelleftir.
Editörlerin Yükümlülükleri
• Sunulan makalelerin yayınlanma kararının verilmesinden sorumludur.
• Makale önerilerini, yazarların etnik köken, ırk, cinsiyet, cinsel yönelim, dinsel inanç, uyruğu veya politik görüşlerini dikkate almadan değerlendirir.
• Editör kararı çalışmanın önemi, özgünlüğü, açıklığı, ayrıca çalışmanın geçerliği ve derginin amacına uygunluğunu esas alır.
• Editörler Kurulunu, bilim dallarını gözeterek alanında uzman akademisyenlerden oluşturur.
• Editörler Kurulu başkanı olarak, bir editör ve duruma göre bir ya da birden fazla editör yardımcısı ile alan editörlerini belirler.
• Makalenin konusuna göre, gerekli olduğunda Editörler Kurulu üyesi olmayan öğretim üyelerine alan editörü olarak incelemesi için makale gönderebilir.
• Yayınlanan makalelerin fikri mülkiyet hakkını korur, ihlal olması durumunda derginin ve yazar(lar)ın haklarını savunur.
• Dergiye iletilen yakınmaları inceler ve gerekli açıklamaları yapar.
Editörler Kurulunun Yükümlülükleri
• Başvurusu yapılan her makaleden, hatta yayımlanmasından sonraki tüm süreçlerinden sorumludur.
• Dergiyle ilgili konularda karar alırken yalnızca kamu yararını düşünür; kişisel kazancı düşünmeden, bağımsız olarak karar verir.
• Yayıncı ve Editörler Kurulu arasındaki ilişki bağımsızlık ilkesine dayanır, editörlerin alacağı tüm kararlar yayıncıdan ve diğer kişi ve kuruluşlardan bağımsızdır.
• Dergiyi sürekli geliştirmeye, yayın niteliğini yükseltmeye çaba gösterir.
• Yayın, kör hakemlik, değerlendirme süreci, etik ilkeler gibi dergi politikalarının belirlenmesi ve uygulanmasını sağlar.
• Yayınlanmış makale yazarlarının telif hakkını korur.
• Makale ve dergi yayım sürecinde fikri mülkiyet hakları, bilimsel-etik olmayan davranışlarla, intihalle, yollama (atıf) çeteciliğiyle ilgili önlemleri almada sorumludur.
• Her makalenin kayıtlarını, dergiyle ilgili yazışmaları elektronik olarak saklar.
• Çalışmalarla ilgili bilgileri sorumlu yazar, hakemler, yayın kurulu üyeleri ve yayıncı kuruluş dışındaki kişi veya kurumlarla paylaşamaz.
• Makale önerisinde yer alan yayınlanmamış içerik yazarın yazılı izni olmadan, Kurul üyelerince kendi araştırma amaçları için kullanılamaz.
Alan Editörlerinin Yükümlülükleri
• Hakemlerin, yazar(lar)ın, araştırmacı, uygulayıcı ve okuyucuların bilgi gereksinimlerini karşılamaya, gerektiğinde dönüt vermeye, yayın sürecinde düzeltme, açıklama gerektiren konularda açıklık ilkelerine göre davranmaya çaba gösterir.
• Makalelerin yayımlanmasına karar verirken, makalelerin özgün olmasına, bilimsel alan yazına, okuyucu, araştırmacı ve uygulayıcılara katkı sağlamasına özen gösterir.
• Makalelerle ilgili olumlu ya da olumsuz karar verirken, makalelerin özgün değeri, alana katkısı, araştırma yönteminin geçerli ve güvenirliği, anlatımın açıklığı ile derginin amaç ve kapsamını göz önünde tutar.
• Derginin yayın politikaları arasında bulunan kör hakemlik ve değerlendirme süreci politikalarını uygular, hakemlerin kimlik bilgilerini gizli tutar, her makalenin yansız ve süresi içinde değerlendirilmesini sağlar.
• Makaleleri hakemlerin uzmanlık alanlarını dikkate alarak gönderir, değerlendirmelerin yansız ve bağımsız yapılmasını destekler.
• Hakem havuzunun geniş bir yelpazeden oluşması ve sürekli güncellenmesi için arayış içinde olur.
• Akademik görgü kurallarına uymayan ve bilimsel olmayan değerlendirmeleri engeller.
• Değerlendirilen makalelerdeki kişisel verilerin korunmasını sağlar; yazar, hakem ve okuyucuların bireysel verilerini korur.
• Makalelerde insan ve hayvan haklarının korunmasına özen gösterir, makalenin katılımcılarının açık onayının belgelendirilmesini önemser, makalenin katılımcılarına ilişkin etik kurul onayı, deneysel araştırmalarda izinleri olmadığında makaleyi reddeder.
• Görevi kötüye kullanmaya karşı önlem alır. Görevi kötüye kullanmaya yönelik yakınmalar olduğunda, nesnel bir soruşturma yaparak, konuyla ilgili bulguları paylaşır.
• Makalelerdeki hata, tutarsızlık ya da yanlış yönlendirmelerin düzeltilmesini sağlar.
• Yayımlanan makalelerin içeriğinin başka yayınların fikri mülkiyet haklarını ihlal etmemesi konusunda gerekli önlemleri alır; özgünlük-benzerlik denetimini yapar.
• Dergide yayımlanan makalelere yönelik tutarlı eleştirileri dikkate alır, eleştirilen makalelerin yazar(lar)ına yanıt hakkı tanır.
Hakemlerin Yükümlülükleri
• Makale önerisi içeriği konusunda kendilerini yeterli görmediklerinde veya belirlenen sürede değerlendiremeyeceklerini düşündüklerinde, bu durumu editöre bildirir ve değerlendirme sürecinden çekilir.
• Değerlendirme amacıyla gönderilen herhangi bir makale önerisini, gizli bir belge olarak kabul eder.
• Değerlendirmeleri yansız olarak yapar. Yazarın bireysel eleştirisini yapmaz. Görüşlerini, destekleyici kanıtlarla birlikte açıkça belirtir.
• Daha önce yayınlanmış, ancak çalışmada gösterilmemiş ilgili çalışmaları belirtir. Başka kaynaklardan alıntıların uygun kaynak gösterimlerinin yapılıp yapılmadığını da belirtir.
• Editörü, makale önerisi ile daha önce yayınlanmış çalışmalar arasında benzerlikler veya aynılıklar konusunda bilgilendirir.
• Değerlendirme sürecinde gördüğü özel veriler veya düşünceleri kişisel yarar için kullanmaz.
• Çalışmada geçen yazarlar, şirketler ve kurumlarla herhangi bir rekabet veya işbirliği kaynaklı bir ilgi çatışmasını dikkate almaz.
Yazarların Yükümlülükleri
• Çalışmasının önemi konusunda yansızlığı kadar, orijinalliğini de belirtir.
• Makale önerisini dergi başvuru yönergelerine uygun olarak hazırlar (Başvuru yönergelerine bakınız).
• Makale önerisiyle ilgili olarak aynı anda birden fazla dergiye başvurmaz. Ayrıca yazarların, çalışmalarını, gelecekte başka bir dergide yayınlamayacakları beklenmektedir.
• Çalışmada kullandığı verilerin kaynaklarını belirtir ve araştırmada gerekli ilgili çalışmalara atıf yapar.
• Yazarlık, makale önerisinde yer verilmiş kavramsallaştırma, desenleme, uygulama veya yorumlama aşamalarında kayda değer düzeyde katkıda bulunmuş olmakla sınırlıdır.
• Tüm katkı sunan yazarlar makale önerisini gördüğünü ve isimlerine ilişkin bilgilerinin doğruluğunu teyit eder.
• Makale önerileriyle ilgili işlenmemiş verileri editöre sunar ve gerekli haller için korur.
• Herhangi bir zamanda önemli bir hata veya belirsizlik fark ettiğinde, hata veya belirsizliği editöre rapor eder.
