Statements of Gazi Mustafa Kemal Atatürk about the "Fener Greek Patriarchate" and News of the Newspaper in English (1918-1923)

Yıl 2023, , 108 - 122, 12.06.2023

Güllühan Özdemir Çiçeklitaş

https://doi.org/10.20860/ijoses.1265447

Öz

Democracy is a form of government that has been practiced since ancient times. Today, it has indispensable location for Orthodox Christians. The Patriarchate came under the auspices of the Ottoman Empire with the conquest of Istanbul by Mehmed the Conqueror (1453). For many years, it continued its existence as the religious authority of the Greeks in the Ottoman lands. In the last hundred years of the Ottoman Empire, the Patriarchate expanded its activities against the Ottoman government and the State by using its religious powers. It has become an institution working for the Greek government. During the National Struggle Period, it is seen that the Fener Greek Patriarchate tried to create the perception in the world public opinion that the Turks were persecuting the Greeks and Christians under their rule to legitimize the Greek occupation of Turkish lands. The efforts of the Patriarchate in this period did not remain fruitless; With the effect of the perception created, much news from this period took place in the foreign press, and there were echoes of the news. Gazi Mustafa Kemal Atatürk analyzed the aims of the Patriarchate well, especially during the National Struggle, and warned the public and the parliament against this danger in his statements on the subject. In this study, the statements of Gazi Mustafa Kemal Atatürk during the National Struggle, newspapers of the period, archive documents, and sources containing different opinions were examined using the document analysis method. In addition, it has been researched how the Fener Greek Patriarchate created public opinion against the Turks in the foreign press (in English newspapers) and the effect of the public opinion that was tried to be formed on the political and social events of the period.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Newspaper, National Struggle, Patriarchate, Greek.

Dış Basında Fener Rum Patrikhanesi ve Milli Mücadele Dönemi’ne Yansımaları

Öz

Fener Rum Patrikhanesi’nin Doğu Roma topraklarında bulunması, Patrikhane’yi Ortodoks Hristiyanları için önemli bir konuma getirmiştir. Patrikhane, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u alması (1453) ile birlikte Osmanlı Devleti himayesine girmiş ve uzun yıllar Osmanlı topraklarında Rumların dinî otoritesi statüsünde varlık göstermiştir. Patrikhane, Osmanlı’nın son yüz yılında dinî yetkilerini kullanarak birçok defa Osmanlı hükûmeti ve Devleti aleyhine faaliyetlerini genişletmiş ve Yunan hükûmeti için çalışan bir kurum haline dönüşmüştür. Milli Mücadele Dönemi’nde Fener Rum Patrikhanesi’nin, Yunanlıların Türk topraklarında yaptığı istila hareketini meşrulaştırmak için dünya kamuoyunda Türklerin, egemenlikleri altındaki Rum ve Hristiyanlara karşı zulümlerde bulunduğu yönünde bir algı oluşturma çabası içine girdiği görülmektedir. Patrikhane’nin bu dönemdeki çabaları sonuçsuz kalmamış, ortaya çıkan algının etkisi ile dış basında bu döneme ait birçok habere yer verilmiş ve yapılan haberlerin yankıları olmuştur. Gazi Mustafa Kemal Atatürk, özellikle Millî Mücadele döneminde Patrikhane’nin amaçlarını iyi tahlil ederek konu ile ilgili verdiği demeçlerde halkı ve meclisi bu tehlikeye karşı uyarmıştır. Bu çalışmada, Milli Mücadele Dönemi’nde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün demeçleri, döneme ait gazeteler, arşiv belgeleri ve farklı görüşler içeren kaynaklar, doküman inceleme yöntemi ile ele alınarak incelenmiştir. Ayrıca Fener Rum Patrikhanesi’nin dış basında (İngilizce yayın yapan gazeteler) Türklere karşı nasıl bir kamuoyu oluşturduğu ve oluşturulmaya çalışılan kamuoyunun dönemin siyasî ve toplumsal olaylarına etkisi araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Gazete, Millî Mücadele, Patrikhane, Yunan.

Kaynakça

• 1. Arşiv Vesikaları
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fihrist, 030.10.253.790.49. 18 Ramazan 1343/ 12 Nisan 1925.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Hariciye Nezareti Siyasi Belgeleri (HR. SYS), 2471/45, 24 Zi'l-ka’de 1340/19 Temmuz 1922.
• 2. Süreli Yayınlar
• Boston Evening Transcript
• Chicago Tribune.
• Richmond Times-Dispatch.
• St. Louis Post-Dispatch.
• The Brooklyn Daily Eagle.
• The Evening Star.
• The Inter Ocean.
• The Manchester Guardian.
• The Observer.
• The Oregon Daily Journal.
• The Ottawa Evening Citizen.
• 3. Araştırma ve İnceleme Eserler Acun, F. (2006). Şebinkarahisar, TDV İslam Ansiklopedisi, (C. 38, 393-395). İstanbul: TDV Yayınları.
• AKTAR, Cengiz. (2011). Tarihi, Siyasi, Dini ve Hukuki Açıdan Ekümenik Patrikhane. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arslan, N. (1997). Atatürk'ün söylev ve demeçleri I-III. Ankara: TTK Basımevi.
• Atalay, B. (2020). Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin siyasi faaliyetleri (1908-1923). Ankara: TTK Yayınları.
• Atatürk, M. K. (1997). Nutuk. İstanbul: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Çelik, M. (1988). Türkiye’nin Fener Patrikhanesi meselesi. İzmir: Akademi Kitabevi.
• Çelik, M. (2000). Fener Rum Patrikhanesi’nin ökümeniklik iddiasının tarihi seyri (325-1453). İzmir: Akademi Kitabevi.
• Ekincikli, M. (1999). Milli Mücadele'de Türk Ortodoksları. XII. Türk Tarih Kongresi.12-16 Eylül 1994. Ankara: TTK Basımevi.1297-1308.
• Ekincikli, M. (1998). Türk Ortodoksları. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Ercan, H. Y. (1967). Fener ve Türk Ortodoks Patrikhanesi. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 5 (8), 411-439.
• Erim, N. (1953). Devletlerarası hukuku ve siyasi tarih metinleri. Cilt I. Ankara: TTK Basımevi.
• Gökçen, S. (2006). Fener Rum Patrikhanesi'nin hukuki statüsü ve Heybeliada Ruhban Okulu'nu açtırma girişimleri. Atatürk Dergisi, 5 (1), 185-222.
• Gökçen, S. (2014). Ortodoks üçgeni Yunanistan, Patrikhane ve Pontus. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. Harb Tarihi Vesikaları Dergisi (H.T.V.D), (1955). Sayı 11, belge 256, Ankara.
• İnci, S. (2018). Fener Rum Patrikhanesi Dergisi Ortodoksia (ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ) (1926-1963)-(1-38). Avrasya İncelemeleri Dergisi, 7 (2), 182-217.
• İnci, S. (2010). Türk-Yunan siyasi ilişkilerinde azınlıkların dini kurumları meselesi (patrikhane örneği). Balkan Araştırmaları Dergisi, 1 (2), 63-96.
• Karahasanoğlu, C. O. (2019). Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Fener Rum-Ortodoks Patriğinin sahip olması gereken nitelikler ve seçilme koşulları. Adalet Dergisi, 62-63, 313-332.
• Oktay, A., Tunçay, M. & Ersel, H. (2005). Cumhuriyet Ansiklopedisi, Cilt I. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sofuoğlu, A. (1994). Anadolu üzerindeki Yunan hedefleri ve mütareke dönemi Fener Rum Patrikhanesinin faaliyetleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 10 (28), 211-256.
• Şahin, M. S. (1995). Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi, TDV İslam Ansiklopedisi, I (12), 342-348.
• Şahin, M. S. (1999). Fener Patrikhanesi ve Türkiye. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Yalçın E. (2012). Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin ekümenikliği tartışmaları ve gerçekler. Ankara Üniversitesi Türk Inkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 13 (50), 479-514.
• Yalçın, D. (2010). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. C. I. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Yanardağ, M. (2020). Eleftherios Venizelos (1864-1936). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, M. (2006). Fener Patrikhanesi ve Ekümenizm: dinler tarihi açısından bir analiz. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (1), 469-488.